What is Muharram?

Life is the flower multiplied to eternity
Life is the earth multiplied in our heartbeats
Life is a simple and monotonous geometry of breaths
Where I am, let it be so
The sky is mine
The window, thought, air, love, earth is mine
What signifies?
If mushrooms of nostalgia
Sometimes grow?
I don’t know
Why some say that the horse is a noble animal, the pigeon is beautiful
And why no vulture dwells in any person’s cage
I wonder why the clover is interior to alfalfa

One must wash eyes, look differently to things words must be washed
The word must be wind itself, the word must be the rain itself
One must shut umbrellas
One must walk in the rain
One must carry the thought, the recollection in the rain
One must go walk in the rain with all the townsfolk
One must see friends in the rain
One must search love in the rain

زندگي گل به توان ابديت،

زندگي ضرب زمين د رضربان دل ما،

زندگي هندسه ي ساده و يكسان نفس هاست.

هر كجا هستم،باشم،

آسمان مال من است.

پنجره، فكر، هوا، عشق، زمين مال من است.

چه اهميت دارد گاه اگر مي رويند قارچ هاي غربت ؟

من نمي دانم كه چرا مي گويند: اسب حيوان نجيبي است، كبوتر زيباست.

و چرا در قفس هيچكسي كركس نيست.

گل شبدر چه كم از لاله ي قرمز دارد.

چشم ها را بايد شست، جور ديگر بايد ديد.

واژه ها را بايد شست.

واژه بايد خود باد، واژه بايد خود باران باشد

چترها را بايد بست، زير باران بايد رفت.

فكر را، خاطره را، زير باران بايد برد.

با همه مردم شهر، زير باران بايد رفت.

دوست را، زير باران بايد ديد.

عشق را، زير باران بايد جست

http://bilingual.ir

جواب: زیرا در عصر امام حسین(علیه السلام) بسیارى از حق ها به دست فراموشى سپرده شده بود و باطل به جاى آن نشسته بود.

اما در پاسخ به اینکه در آن عصر چه حق هایى از صحنه جامعه رخت بر بسته، و چه باطل هایى رواج پیدا کرده بود، موارد زیادى را مى توان نام برد که در این مختصر تنها به ذکر چند مورد از آن ها قناعت مى شود:

به شهادت تاریخ معاویه گروههایى را تشکیل داده بود که از شام به سوى عراق مرکز حکومت امام على(علیه السلام)رفته، و مخفیانه به مرزنشینان هجوم برده، و اموالشان را غارت کرده، و باز مى گشتند تا مردم عراق را نسبت به حکومت على(علیه السلام)متزلزل و ناامید کرده، و امنیّت مناطق تحت نفوذ حضرت را از بین ببرند. (1) چه باطلى بالاتر از کشتن انسان هاى بى گناه و بى دفاع و غارت اموال مسلمانان و ایجاد ناامنى در حکومت اسلامى مى توان تصوّر کرد؟

معاویه با اموال متعلّق به بیت المال افراد ضعیف الایمانى که در اطراف امیرمؤمنان على(علیه السلام) وجود داشتند و داراى روحیه متزلزلى بودند را مى خرید تا اطراف آن حضرت را خلوت کند! آیا بیت المال براى خریدن افراد مزدور بى ایمان در نظر گرفته شده است؟ آیا این کار احیاى باطل و از بین بردن حق نیست؟

معاویه در طول مدّت به قدرت رسیدن على(علیه السلام)، و به منظور تضعیف حکومت آن حضرت، کشته شدن خلیفه سوم، عثمان، را به دست شورشیان بر ضد او مطرح مى کرد و به بهانه یافتن عاملان قتل و مجازات آنها روى آن مانور مى داد و اساساً یکى از عوامل جنگ صفین که ده ها هزار نفر در آن کشته شدند (2) همین مطلب بود. داستان علم کردن پیراهن عثمان که در تاریخ معروف است اشاره روشنى به این مطلب دارد، امّا از عجایب تاریخ این است که وقتى على(علیه السلام) به شهات رسید و امام حسن مجتبى(علیه السلام)مجبور بر صلح شد و معاویه بر اوضاع مسلّط گشت و حاکم مطلق العنان کشور اسلامى شد، دیگر مطلقاً سخنى از قاتلان عثمان به میان نیاورد و این ماجرا را پى گیرى نکرد! گویى عثمان هرگز به قتل نرسیده است.

آرى! او براى رسیدن به اهدافش از هر وسیله اى هر چند نامشروع بهره مى گرفت، حتّى اگر در این راه عدّه اى از انسان هاى بى گناه متّهم شوند یا زندانى گردند و یا جان خود را از دست دهند. (3)

همه مى دانیم یزید بن معاویه مردى فاسد و فاجر و قاتل انسان هاى پاک و بى گناه و شرابخوار و قمارباز و آلوده بود. (4) معاویه چنین شخصى را به عنوان خلیفه مسلمین و جانشین پیامبر(صلى الله علیه وآله) پس از خودش نصب کرد. آیا این باطل، باطل کوچکى بود؟امام حسین(علیه السلام) در عصرى زندگى مى کرد که باطل سرتاسر جامعه اسلامى را گرفته، و حق به فراموشى سپرده شده بود، و لذا قیام کرد تا حق را احیا و زنده کند، و باطل را بمیراند و از صحنه جامعه برچیند، و در این مسیر و براى رسیدن به این هدف حاضر بود هر بهایى بپردازد.این چهار مورد مذکور تنها بخشی از موارد زیاد از بین رفتن حق و احیای باطل در عصر امام حسین (ع) بود که بدان اشاره شد. (5)

پی نوشت:

(1) . حضرت على(علیه السلام) در خطبه 27 نهج البلاغه به این مطلب اشاره کرده است.

(2) . خواجویى تعداد کشته شدگان از اصحاب امیرالمؤمنین(علیه السلام) را در صفین 25 هزار نفر ذکر کرده، که از جمله آنها عمار یاسر و بیست و پنج نفر از اصحاب بدر بوده اند... و کشته شدگان از لشکر معاویه را 45 هزار نفر ذکر کرده است. (قصه کوفه، ص 342)

(3) . امام باقر(علیه السلام) در این مورد فرمود: «بیشترین و بزرگترین فشارها بر شیعیان در عصر معاویه، پس از شهادت امام حسن(علیه السلام) بود. در آن زمان در هر شهرى شیعیان ما کشته مى شدند و دست ها و پاهایشان با اندک گمان و بهانه اى قطع مى شد. شدّت سخت گیرى به حدّى بود که اگر کسى از دوستى ما یاد مى کرد زندانى مى شد و اموالش مصادره مى گردید و یا خانه اش ویران مى گشت». (عاشورا، ص 191)

(4) . سخنان حسین بن على(علیه السلام)، ص 11.

(5) . اهداف قیام حسینی، ص 65.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مکارم شیرازی

تأسيس حكومت حق و عدالت اسلامي از اهداف عاليه دعوت اسلام و از عناصر مهم اجتماعي اسلام است كه در هر عصر مسلمانان وظيفه دارند آنرا در رأس برنامه هاي اصلاحي و اسلامي خود قرار داده و در تأسيس آن كوشا باشند.

مقدمتاً بايد گفت: در اين مورد كه فلسفة واقعي قيام امام حسين _ عليه السلام _ چه بوده است، نظريات گوناگوني ارائه شده است كه به برخي از آنها اشاره خواهد شد. اما سخني كه علامه سيد مرتضي عسكري در مقدمه مرآة العقول بيان كرده ناظر به فلسفة قيام امام حسين _ عليه السلام _ نيست. بلكه ايشان مي گويد: «به فرض اگر با امام حسين _ عليه السلام _ به عنوان خليفه بيعت مي شد ايشان نمي توانست احكام تغيير يافتة اسلامي را به طور كامل اصلاح كند ...»[1]. امكان يا عدم امكان اين امر از نتايج به دست گرفتن قدرت است. اما در اينكه واقعاً فلسفة قيام آن حضرت چه بوده است، ايشان نظر معارضي با ساير علما ندارد. علامه عسكري قائل است كه: «قيام امام حسين _ عليه السلام _ در حقيقت بر ضد انحراف از سنّت رسول خدا _ صلّي الله عليه و آله _ بوده است»[2]. در جاي ديگري مي نويسد: «در اواخر دورة معاويه از اسلام جز اسم و از قرآن جز رسمش باقي نمانده بود. وقتي معاويه از دنيا رفت و پسرش يزيد در سال 60 هـ. به حكومت رسيد، نيز همين اوضاع وجود داشت. در اين زمان فقط دو راه براي امام باقي مانده بود: 1- بيعت 2- جنگ. بيعت امام حسين _ عليه السلام _ با يزيد به معناي اين بود كه آن حضرت افعال و اقوال و روش يزيد را قبول دارد اما، امام _ عليه السلام _ از بيعت خودداري كرد و در اين را به شهادت رسيد»[3].

تقريباً همة كساني كه در رابطة با قيام امام حسين _ عليه السلام _ كتاب نوشته اند در اين امر اتفاق نظر دارند كه هدف امام حسين _ عليه السلام _ اصلاح جامعه بود. برخي قائلند امام حسين _ عليه السلام _ مي خواست حكومت تشكيل دهد. آيت الله صافي گلپايگاني قائل است كه تأسيس حكومت اسلامي امكان نداشت و چون امكان نداشت پس هدف قيام هم نبود»[4]. همين نويسنده قائل است: «شما گمان مي كنيد اينكه مي گوئيم كشته شدن مطلوب امام بوده با صرف نظر از آثار فوائد آن بوده است؟ شما كاملاً در اشتباه هستيد ... اينكه مي گوئيم شهادت محبوب امام بوده و امام به آن اشتياق داشته يعني در زمينة دَوَرانِ امر ميان بيعت با يزيد و تصويب حكومت او و شهادت البته شهادت محبوب است»[5]. در جاي ديگري مي نويسد: «پر واضح است كه حكومت مردي شرير ... مانند يزيد براي اسلام بزرگترين خطر و ضربه بود و اگر بدون عكس العمل جلو مي رفت، و از طرف كسي انكار نمي شد مفاسد آن جبران ناپذير و سبب محو آثار مي گشت»[6].

بنابراين ايشان هم، هدف امام حسين _ عليه السلام _ اصلاح جامعه مي داند، جامعه اي كه با حكومت يزيد به سوي خطر و نابودي در حال حركت بود.

علامه عسكري نيز با اين نظريه مخالف نيست. ايشان هم قائل است كه امام حسين _ عليه السلام _ مي خواست وضع موجود را تغيير دهد. «امام حسين _ عليه السلام _ به مكه رفت. مردم دور ايشان جمع شدند و به سخنان او گوش دادند. او از سيره جدش با آنان سخن گفت و از انحراف خليفه از آن سيره ... سپس دعوتش را آشكار كرد و امت اسلام را به قيام مسلحانه بر عليه خلافت دعوت كرد و خواستار تغيير وضعيت موجود شد»[7].

اما مطلبي كه ايشان بيان كرده و نظر شخصي ايشان است اين است كه «در صورت اينكه آن حضرت به حكومت مي رسيد نمي توانست بدعتهاي معاويه از جمله لعن پدرش علي _ عليه السلام _ را بر دارد» كه به نظر مي رسد اين نظريه چندان صحيح نيست. چرا كه اگر حكومت اسلامي تشكيل مي شد قطعاً عمال و كارگزاران اسلامي اجازه نمي دادند اين بدعتها و لعن ها باقي بمانند چون اولاً كسي كه اين بدعتها را نهاد معاويه و امثال او بودند كه هرگز در جايگاه امام قرار نداشتند، ثانياً مگر عمر بن عبدالعزيز در زمان حكومتش موفق نشد كه لعن علي _ عليه السلام _ را بردارد و آن اصلاحات را انجام دهد، مگر آن اصلاحات جز با خواست او بود؟ آيا كسي توانست مخالفت كند. در تأئيد اين سخن، آيت الله صافي مي نويسد: «حكومت اسلامي اگر تأسيس مي شد، مردم طعم آزادي را مي چشيدند و حقوق پايمال شدة ضعفا و طبقة سوم احيا مي گرديد ... و تحقق اهداف اسلام «بنحو كامل» جز در ساية حكومت اسلامي امكان پذير نيست و فقط حكومت اسلامي مجري تمام عيار احكام خدا و محقق هدفهاي قرآن است»[8].

نتيجه گيري:

در اينكه فلسفة واقعي قيام امام حسين _ عليه السلام _ چه بوده است نظريات مختلفي ارائه شده است از جمله اين نظرات مي توان به تشكيل حكومت اسلامي _ امر به معروف و نهي از منكر _ شهادت و ... اشاره كرد كه آثار آن كمتر از تشكيل حكومت نبوده و در طول تاريخ اين آثار تا به امروز به اثبات رسيده است. همة اين نظريات در اينكه هدف اصلي امام حسين _ عليه السلام _ اصلاح جامعه بوده مشترك هستند. علامه عسكري نيز اين بيان را قبول دارد. نظري كه ايشان بيان كرده مربوط است به فرض تشكيل حكومت اسلامي و بعد از آن توانائي و يا عدم توانائي امام حسين _ عليه السلام _ در احياء اسلام واقعي. اين يك نظرية شخصي است كه البتّه ايشان براي نظر خود دلائلي هم دارد اما به نظر مي رسد اين دلائل چندان محكم نيستند. اكثر علما قائلند كه اگر ايشان مي توانستند حكومت تشكيل دهند، قطعاً مي توانستند احكام واقعي اسلام را به نحو كامل اجرا كنند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. معالم المدرستين، علامه عسكري، ج 3.

2. حماسة حسيني، شهيد مطهري.

3. شهيد آگاه - آيت الله صافي گلپايگاني.[1] . عسكري، سيدمرتضي، مقدمه مرآة العقول، تهران، ولي عصر، 1398، 1356 ش، ج2، ص484.

[2] . عسكري، سيدمرتضي، المعالم المدرستين، قم، دراسات اسلاميه، چاپ اول، 1407 ق، ج3، ص7.

[3] . همان، ج3، ص16.

[4] . صافي گلپايگاني، لطف الله، شهيد آگاه، مشهد، مؤسسة نشر و تبليغ، چاپ سوم، 1366 ش، ص50.

[5] . همان، ص32.

[6] . همان، ص35.

[7] . مقدمه مرآة العقول، پيشين، ج2، ص493.

[8] . صافي گلپايگاني، لطف الله، پيشين، ص44 و 45.www.al-shia.org

معاویه با آنکه می دانست امام حسین(علیه السلام) اگر فرصتی بیابد، علیه او قیام می کند و با اینکه او حتی گاهی امام(علیه السلام) را تهدید نیز می کرد، ولی از اقدام عملی بر ضد آن حضرت پرهیز داشت. پس از مرگ معاویه شرایط تغییر کرد؛ زیرا از سویی یزید به فسق و فجور و بی دینی شهرت یافته بود و از انجام هیچ گناهی حتی به صورت علنی پروا نمی کرد. او جوانی خام و بی تجربه بود و هیچ سابقه ای در اسلام نداشت. به همین دلیل، میان صحابه و فرزندان آنان نیز دارای امتیاز و مقبولیتی نبود.

از سوی دیگر گروه زیادی از مردم کوفه برای همراهی امام حسین(علیه السلام) اعلام آمادگی کرده بودند. امام(علیه السلام) زمینه را برای افشای چهره واقعی بنی امیه و یاری دین خدا، فراهم دید و با هدف احیای دین خدا قیام و حرکت خویش را آغاز کرد. آن حضرت در مرحله نخست در صورت امکان در پی تشکیل حکومت اسلامی بود و در غیر این صورت، با شهادت خود و یارانش به تکلیف خود عمل می کرد. او در کلمات گوهر بارش، انگیزه های قیام خود را بیان فرموده است که آنها را ذکر می کنیم.

اول: افشای چهره واقعی بنی امیه

«وَ عَلَی الإسلام السَّلامُ إذْ بُلِیتِ الأُمَّةُ بِراعٍ مِثْلَ یزیدَ؛ زمانی که امت اسلامی گرفتار زمامداری مثل یزید شود، باید با اسلام خداحافظی کرد».

امام حسین(علیه السلام) در اینجا تصریح کرده که با وجود حکومتی که یزید در رأس آن است، دیگر امیدی به بقای دین خدا نمی رود. از کلام امام(علیه السلام) برداشت می شود که باید در برابر این خاندان فاسد قیام کرد، آن هم با افشای چهره واقعی آنها.

دوم: احیای سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)

امام حسین(علیه السلام) در نامه ای به جمعی از بزرگان بصره، هدف از قیام بر ضد حکومت یزید را احیای سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) بیان می فرماید:

«و أنا اَدْعُوکُمْ إلی کتابِ اللهِ و سُنَّةِ نَبِیهَِ9 فَإنَّ السُّنَّةَ قَدْ أمِیتَتْ؛ من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبرش فرا می خوانم؛ چرا که (این گروه) سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) را از بین برده اند».

سوم: مبارزه با بدعت ها

امام(علیه السلام) در همان نامه ای که به بزرگان بصره نوشته بود، فرموده است:

«وَ اِنَّ البِدْعَةَ قَدْ اُحْییتْ؛ این گروه بدعت (در دین) را احیا کردند».

معاویه برای پیشبرد اهداف خویش و تحکیم پایه های مقام خود که سخت به آن علاقه داشت، در احکام اسلامی و دین هم بدعت هایی پدید آورد که مهم ترین آنها انحراف خلافت از مسیر صحیح خود و تبدیل آن به سلطنت استبدادی و موروثی به ویژه انتخاب فرزند آلوده و ناصالحش برای ولایتعهدی بود.

یکی دیگر از بدعت ها، چگونگی مصرف بیت المال بود؛ زیرا در دوران معاویه، بیت المال به عنوان ثروت شخصی او و دودمانش در آمد و کسی نمی توانست درباره بیت المال از او بازخواست کند. بدعت دیگر، جواز ازدواج با دو خواهر در یک زمان بود و صدها بدعت دیگر که شمارش همه آنها در این مقاله نمی گنجد.

چهارم: مبارزه با فساد آشکار

پنجم: احیای حدود الهی

ششم: مبارزه با اتلاف کنندگان اموال فقیران

امام حسین(علیه السلام) در مسیر کربلا، با فرزدق ملاقات می کند و از خلاف کاری های حاکمان شام و قیام برای نصرت دین خدا سخن می گوید و می فرماید:

«یا فَرَزْدَقُ إنَّ هوُلاءِ قومٌ لَزِمُوا طاعَةَ الشَّیطانِ، و تَرَکوُا طاعَةَ الرَّحْمانِ، و أظْهروُا الفسادَ فی الأرضِ، وَ أبْطِلُوا الحُدُودَ، وَ شَرِبُوا الخُمُورَ، وَ اسْتَأثَروُا فی أموالِ الْفُقَراءِ و المَساکینَ، وَ أنَا أولی مَنْ قام بِنُصرَةِ دین الله، وَإعزازِ شَرعِهِ، و الجَهادِ فی سَبیلِهِ لِتَکُونَ کَلِمَةُ اللهِ هِی العُلیا؛ ای فرزدق! اینان گروهی هستند که پیروی شیطان را پذیرفتند و اطاعت خدای رحمان را رها کردند و در زمین فساد را آشکارا ساختند، و حدود الهی را از میان بردند، و باده ها نوشیدند، و دارایی های فقیران و بیچارگان را ویژه خود ساختند، و من از هر کس به یاری دین خدا و سربلندی ایینش و جهاد در راهش سزاوارترم، تا ایین خدا پیروز و برتر باشد».

هفتم: عمل به حق و مبارزه با باطل

آن حضرت در خطبه ای دیگر که در مسیر کربلا در جمع لشکریان حرّ ایراد کرد، فرمود:

«ألاتَرَوْنَ إلی الحَقِّ لا یعْمَلُ به، و إلی الباطِلِ لا یتَناهی عنه لِیرْغَبَ المُؤمِنُ فی لِقاءِ رَبِّهِ حَقَّاً حَقّاً؛ ایا نمی بینید به حق عمل و از باطل جلوگیری نمی شود. در چنین شرایطی بر مؤمن لازم است که به دیدار پروردگارش راغب باشد».

امام(علیه السلام) با این کلمات هم هدف خویش را از قیام و حرکتش بیان می کند و هم آمادگی خویش را برای شهادت در راه مبارزه با باطل و احیای دین خدا اعلام می دارد.

هشتم: احیای حق

محدث معروف دینوری نقل کرده است: هنگامی که امام از بطن الرّمه حرکت کرد، با عبدالله بن مطیع که از عراق می آمد، مواجه شد. وی به امام(علیه السلام) عرض کرد: پدر و مادرم فدای تو ای پسر رسول خدا! چه چیز باعث شد که تو از حرم خدا و حرم جدّت بیرون بیایی؟ امام(علیه السلام) فرمود:

«إِنَّ أَهْلَ الکُوفَةِ کَتَبُوا إِلی یسْألُونَنِی أَن أقْدِمَ علیهم لما رَجَوْا مِن اِحْیاءِ مَعالِمِ الحَقِّ؛ مردم کوفه نامه نوشتند و از من خواستند که به سوی آنان بروم، بدان امید که (با قیام علیه بنی امیه) نشانه های حق زنده شود».

نهم: اصلاح امت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)

دهم: بر پایی امر به معروف و نهی از منکر

شاید بتوان صریح ترین و رساترین تعبیر امام(علیه السلام) در تبیین انگیزه اصلی قیامش را جمله ای دانست که در وصیت نامه آن حضرت به برادرش محمد حنفیه آمده است:

«وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الإِصْلاح فی أمَّةِ جَدِّی، أرِیدُ أَن آمُرَ بالمعروفِ و أنهی عن المنکر؛ من فقط برای اصلاح در امت جدم به پا خاستم، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم».

حضرت سید الشهداء7 بعد از هلاکت معاویه، زمانی که از سوی والی مدینه به بیعت با یزید فراخوانده شد، به شدت برآشفت و آن را مردود شمرد و شبانگاه به سوی قبر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) رفت و در نیایش با خداوند چنین عرضه داشت:

«اللّهُمَّ هذا قَبْرُ نَبیکَ محمد9 و أنَا ابْنُ بِنْتِ نَبیکَ و قَدْ حَضَرَنی من الأَمرِ ما قَد عَلِمْتَ، اللهم إِنی أحِبُّ المعروف و أنْکِرُ المُنْکِرَ؛ خداوندا! این قبر پیامبر تو محمد9 است و من هم فرزند دختر اویم. از آنچه برای من پیش آمده، تو آگاهی. خداوندا! من معروف را دوست دارم و از منکر بیزارم».

آن حضرت خطبه ای دیگر دارد که به گفته برخی علما، این خطبه در منا ایراد شده است. در این خطبه امام(علیه السلام) ثمره امر به معروف و نهی از منکر را چنین بیان می فرماید:

«فَبَدَأَ اللهُ بالأمرِ بالمعروفِ و النَّهی عن المنکرِ فریضةً منه لِعِلْمِهِ بأَنّها إذا أُدّیتْ و أُقِیمَتْ استقامتٍ الفرائِضُ کُلُّها هَینُها و صَعْبُها و ذلک أنَّ الأمرَ بالمعروف و النَّهی عن المنکر دعاءٌ إلی الإسلام مع رَدِّ المظالِم و مُخالَفَةِ الظالم و قِسْمَةِ الْفَییءِ و الغنائم و أخْذِ الصدقاتِ من مواضِعها وَ وضْعِها فی حَقِّها؛ خدا از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان تکلیف واجبی از سوی خود، آغاز کرده است؛ زیرا می دانست که اگر این دو فریضه ادا و برپا شود، همه فرایض از آسان و دشوار، برپا شوند و این از آن رو است که امر به معروف و نهی از منکر دعوت به اسلام است و توأم است با ردّ مظالم، مخالفت با ظالم، تقسیم بیت المال و غنایم، گرفتن زکات از جای خود و صرف آن در موردی که شایسته آن است».

یازدهم: مبارزه با کسانی که حرام خدا را حلال شمرده اند.

دوازدهم: مبارزه با پیمان شکنان

سیزدهم: مبارزه با ظلم و ستم

چهاردهم: مبارزه با مخالفان سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)

بر اساس نقل مورخان، آن گاه که حر مانع حرکت امام شد، امام(علیه السلام) نامه ای به بزرگان کوفه نوشت و تمام موارد چهارگانه را در این نامه بیان فرمود:

«فَقَدْ عَلِمْتُمْ أنَّ رَسُولَ اللهِ9 قد قال فی حَیاتِهِ، مَن رَای سُلْطاناً جائراً مُسْتَحِلَّا لِِحُرُمِ اللهِ...، ناکِثاً لِعَهْدِ اللهِ، مخالفاً لِسُنَّةِ اللهِ، یعْمَلُ فی عبادِ اللهِ بالإثْمِ وَ العُدْوانِ، ثُمَّ لم یغَیرْ بِفِعْلٍ و لا قولٍ، کان حَقیقاً علی اللهِ أنْ یدْخِلَهُ مَدْخَلَهُ؛ می دانید که پیامبر خدا9 در زمان حیاتش فرمود: هر کس سلطان ستمگری را ببیند که حرام خدا را حلال شمرده و پیمان خدا را شکسته، با سنت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مخالفت ورزیده و در میان بندگان خدا به ظلم و ستم رفتار کرده، ولی با او به مبارزه عملی و گفتاری برنخیزد، سزاوار است که خداوند او را به جایگاه آن سلطان ستمگر (جهنم) وارد کند».

حضرت سیدالشهداء7 با این سخنان ضمن یادآوری وظایف همه قشرهای مردم، خصوصاً بزرگان کوفه، عزمِ جزمِ خویش را برای اصلاح امور و مبارزه کامل با خودکامگان و ستمگران بنی امیه اعلام می دارد و این مبارزه را مشروط به حمایت آنها هم نمی کند.

پانزدهم: آشکارکردن نشانه های دین خدا

شانزدهم: مورد عمل قرار گرفتن احکام الهی

امام حسین(علیه السلام) در خطبه ای با صراحت هدف از تلاش و تکاپوی خویش را چنین بیان می کند:

«اللهم إِنَّکَ تَعْلَمُ إِنَّهُ لَمْ یکُنْ مِنَّا تَنافُساً فی سُلطانٍ، و لا التِماساً مِنْ فُضُولِ الحُطامِ، وَ لکِنْ لِنَرَی المَعالِمَ مِنْ دِینِکَ، و نُظْهِرَ الإصْلاحَ فی بِلادِکَ و یأمَنَ الْمَظْلوُمُونَ مِنْ عِبادِکَ، وَ یعْمَلَ بِفَرائِضِِکَ و سُنَّتِکَ وَ أحْکامِکَ؛ خداوندا! تو می دانی که آنچه از ما (در راه بسیج مردم) سر زده است، برای رقابت در امر زمامداری و یا به چنگ آوردن ثروت و مال نبوده، بلکه هدف ما آن است که نشانه های دین تو را آشکار سازیم و اصلاح و درستی را در همه بلاد آشکار کنیم تا بندگان مظلومت آسوده باشند و به فرایض و سنت ها و احکامت عمل شود».

هفدهم: تشکیل حکومت اسلامی

آن حضرت در خطبه ای که پس از نماز عصر در جمع لشکریان حرّ خواند، فرمود:

«ایهَا النَّاسُ أنَا ابْنُ بِنْتِ رَسُولِ اللهِ9 و نَحْنُ أولی بِوِلایةِ هذِهِ الأمُورِ عَلَیکُمْ مِنْ هؤلاء المُدَّعِینَ ما لیسَ لَهُمْ؛ ای مردم! من فرزند دختر رسول خدایم و ما به ولایت این امور بر شما از این مدعیان دروغین سزاوارتریم».

امام(علیه السلام) همچنین در نامه ای که هنگام اعزام مسلم7 خطاب به او مرقوم می دارد، بار دیگر بر بسیج نیروها و آماده سازی مردم تأکید می ورزد. در این نامه می خوانیم:

«وَ ادْعُ النّاسَ إِلی طأعَتی، و اُخذُلْهُم عَنْ آل أبی سُفیانَ، فَإنْ رَایتَ الناسَ مُجْتَمِعینَ عَلی بَیعَتی فَعَجِّلْ لی بالخَبْرِ، حَتّی أعْمَلَ علی حَسَبِ ذلک إِن شاءَ اللهِ تعالی؛ (چون به کوفه رسیدی) مردم را به پیروی از من دعوت کن و آنان را از حمایت آل ابی سفیان بازدار. اگر مردم متّفقاً بیعت کردند، مرا با خبر ساز تا برابر آن عمل کنم».

پراکنده ساختن مردم از حمایت خاندان ابوسفیان و فراخوانی مردم به اطاعت امام و یکپارچه کردن آنان برای بیعت و همراهی، همه نشان از تهیه ساز وکارهای مناسب برای تشکیل حکومت دارد.

به هر حال، با توجه به شواهد تاریخی ـ که بخشی از آن گذشت ـ یکی از اهداف قیام سالار شهیدان، تشکیل حکومت اسلامی و در واقع بازگرداندن خلافت به جایگاه اصلی خویش بود تا در پناه، آن عدل و داد گسترش یابد و حق احیا و باطل و پلیدی نابود شود.

آنچه بیان داشتم، شاید تمام اهداف نباشد. از این رو، شایسته است که دیگر پژوهشگران هم به بررسی این موضوع بپردازند.

پی نوشت ها

1. . بحارالأنوار، ج44، ص326؛ فتوح ابن اعثم، ج5، ص27.
2. . تاریخ طبری، ج5، ص357؛ بحارالأنوار، ج44، ص340.
3. . پیام امیرمؤمنان، ج3، ص250.
4. . الغدیر، ج11، ص71 به بعد.
5. . تذکرة الخواص، ص217، 218؛ موسوعة کلمات الامام الحسین7، ص408.
6. . تاریخ طبری، ج5، ص404؛ بحارالأنوار، ج44، ص381.
7. . اخبار الطوال دینوری، ص245.
8. . فتوح ابن اعثم، ج5، ص21؛ بحارالانوار، ج44، ص329.
9. . بحارالانوار، ج44، ص328.
10. . فرهنگ جامع سخنان امام حسین، ص309.
11. . بحارالأنوار، ج44، ص381؛ مقتل الحسین، خوارزمی، ج1، ص234.
12. . تحف العقول، ص239؛ بحار، ج97، ص79.
13. . فتوح ابن اعثم، ج5، ص78.
14.  

1. . مقتل الحسین خوارزمی، ج1، ص196؛ فتوح ابن اعثم، ج5، ص31. 

پدید آورنده : ناصر بهرامی ، صفحه 55www.hawzah.net

هدف عالى قيام امام حسين عليه السلام از زبان خود امام (ع)قيام مقدس و پرشكوه امام حسين(ع)ريشه در انحراف هاى بـنيادى و اساسى در جـامعه اسلامى داشت. اين انحراف ها زائيده انحراف حكومت اسلامى از مسير اصلى خود از سقيفه به بـعد بـود. كه پس از شهادت على(ع)كلا بـه دست سلسله سفيانى و حزب ضد اسلامى اموى افتاد. بـه گواهى اسناد تاريخى، سران اين حزب هيچ اعتقادى بـه اسلام و اصول آن نداشتند(1). و ظهور اسلام و به قدرت رسيدن پيامبر اسلام(ص)ر، جلوه اى از پيروزى تـيره بـنى هاشم بـر تـيره بـنى اميه، در جريان كشمكش قبيلگى در درون طايفه بـزرگ قريش مى دانستند(2).

و بـا يك حـركت خـزنده، بـه تـدريج در پـوشش اسـلام بـه مناصب كليدى دسـت يافتند() و سرانجـام از سال چهلم هجـرى، حكومت اسلامى و سرنوشت و مقدرات امت اسلامى به دست اين حزب افتاد و پس از بيست سال حكومت معاويه، و بـه دنبـال مرگ وى، پـسرش يزيد بـه قدرت رسيد كه اوج انحراف بـنيادى، و جلوه اى آشكار از ظهور ((جاهليت نو)) در پوشش ظاهرى اسلام بود(3).امام حـسـين(ع)نمى تـوانسـت در بـرابـر چـنين فاجـعه اى سكوت كند و احساس وظيفه مى كرد كه در بـرابـر اين وضع، اعتـراض و مخالفت كند. سخنان، نامه ها و ساير اسنادى كه از امام حسين(ع)به دسـت ما رسـيده، بـه روشنى گوياى اين مطلب اسـت. اين اسناد بـيانگر آن است كه از نظر امام، پـيشوا و رهبـر مسلمانان شـرائط و ويژگى هايى دارد كه امويان فـاقـد آنها بـودند و اسـاس انحراف ها و گمراهيها اين بود كه عناصر فاسد و غير لايق، تكيه بر مسند خلافت اسلامى و جايگاه والاى پـيامبـر زده بـودند و حاكميت و زمامدارى آنه، آثار و نتائج بـسيار تلخ و ويرانگرى بـه دنبـال آورده بود.
چـند نمونه از تـاءكيدهاى امام در اين بـاره يادآورى مى شـود:

ويژگى هاى پيشواى مسلمانان

1 - در نخستين روزهايى كه امام حسين(ع)در مدينه، بـراى بـيعت جهت يزيد، در فشار بود، در پاسخ وليد كه پيشنهاد
بيعت بـا يزيد را مطرح كرد، فـرمود: اينك كه مسـلمانان بـه فـرمانروايى مانند يزيد گرفتار شده اند، بايد فاتحه اسلام را خواند(4).
2 - امام ضمن پاسخ نامه هاى كوفيان، نوشت:
... امام و پيشواى مسلمانان كسـى اسـت كه بـه كتـاب خـدا عمل نموده راه قسط و عدل را در پـيش گيرد و از حـق پـيروى كرده بـا تمام وجود خويش مطيع فرمان خدا باشد(5).
3 - امام حـسـين(ع)هنگام عزيمت بـه سـوى عراق در منزلى بـنام ((بيضه)) خطاب به ((حر)) خطبه اى ايراد كرد و طى آن انگيزه قيام خود را چنين شرح داد:
((مردم! پـيامبـر خدا(ص)فرمود: هر مسلمانى بـا حكومت ستـمگرى مواجـه گردد كه حـرام خدا را حـلال شمرده و پـيمان الهى را درهم مى شكند، بـا سنت و قانون پـيامبـر از در مخالفت درآمده در ميان بـندگان خـدا راه گناه و معصـيت و تـجـاوزگرى و دشـمنى در پـيش مى گيرد، ولى او در مقابـل چنين حكومتى، بـا عمل و يا بـا گفتار اظهار مخالفت نكند، بـرخـداوند است كه آن فرد(ساكت)را بـه كيفر همان ستمگر(آتش جهنم)محكوم سازد.
مردم! آگاه باشيد اينان(بنى اميه)اطاعت خدا را ترك و پيروى از شيطان را بـر خود فرض نموده اند، فساد را تـرويج و حدود الهى را تعطيل نموده فى را(كه مخصوص بـه خـاندان پـيامبـر است)بـه خـود اختصاص داده اند و من بـه هدايت و رهبـرى جامعه مسلمانان و قيام بـر ضد اين همه فساد و مفسدين كه دين جدم را تغيير داده اند، از ديگران شايسته ترم ...)) (6).
حاكميت بـنى اميه كه امام در اين سخنان بـه گوشه هايى از آثـار سوء آن اشاره نموده، در شوون مختـلف جامعه اسلامى اثر گذاشتـه و فساد و آلودگى و گمراهى را گستـرده و عمومى ساخـتـه بـود. امام حسين(ع)در موارد متعددى انگشت روى اين عواقب سوء گذاشتـه و بـه مردم هشـدار داده اسـت كـه بـه چـند نمـونه آن اشـاره مـى شـود:

محو سنتها و رواج بدعتها

آن حـضرت پـس از ورود بـه مكه، نامه اى بـه سران قبـائل بـصره فرستاد و طى آن چنين نوشت:
((...اينك پيك خود را بـا اين نامه بـه سوى شما مى فرستم، شما را به كتاب خدا و سنت پيامبـر دعوت مى كنم، زيرا در شرائطى قرار گرفته ايم كه سنت پيامبر به كلى از بين رفته و بـدعتها زنده شده است، اگر سخـن مرا بـشنويد، شما را بـه راه راسـت هدايت خـواهم كرد...)) (7). ديگر به حق عمل نمى شود.
حسين بـن على(ع)در راه عراق در منزلى بـه نام ((ذى حـسم)) در ميان ياران خود بـه پـا خـاست و خـطبـه اى بـدين شرح ايراد نمود:
پـيشامدها همين است كه مى بـينيد، جـدا اوضاع زمان دگرگون شده زشتيها آشكار و نيكيها و فضيلتها از محيط ما رخت بر بسته است و از فضيلتها جز اندكى مانند قطرات تـه مانده ظرف آب بـاقى نمانده است. مردم در زندگى پست و ذلتبارى به سر مى بـرند و صحنه زندگى، همچون چراگاهى سنگلاخ، و كم علف، به جايگاه سخت و دشوارى تبـديل شده است.
آيا نمى بينيد كه ديگر بـه حق عمل نمى شود، و از بـاطل خوددارى نمى شود؟! در چـنين وضعى جـا دارد كه شخص بـا ايمان(از جـان خود گذشتـه)مشتـاق ديدار پـروردگار بـاشد. در چنين محيط ذلتـبـار و آلوده اى، مرگ را جـز سعادت; و زندگى بـا ستـمگران را جـز رنج و آزردگى و ملال نمى دانم...)) (8).

مسخ هويت دينى مردم

حاكميت زمامداران اموى و اجراى سياست هاى ضد اسلامى توسط آنان، هويت دينى مردم را مسخ كرده ارزشهاى معنوى را در جامعه از بـين برده بود. امام در دنباله سخنان خود در منزل ((ذى حسم)) فرمود:
((...مردم بندگان دنيايند، دين بـه صورت ظاهرى و در حد حرف و سخن در زبـانشان مطرح مى شود، تا زمانى كه معاش و زندگى ماديشان رونق دارد، در اطراف دين گـرد مىآيند، اما زمانى كـه بـا بـلا و گرفتارى آزمايش شوند، دينداران در اقليت هستند.

پيام جاويد قيام امام حسين(ع)

پيام قيام با شكوه سيدالشهداء(ع)منحصر به آن زمان نيست، بلكه اين پـيام پـيامى جاويد و ابـدى است و فراتـر از محدوده زمان و مكان است، هرجا و در هر جامعه اى كه به حق عمل نشود، و از بـاطل خوددارى نشود، بدعتها زنده، و سنتها نابـود شود، هرجا كه احكام خدا تغيير و تحريف يابد و حاكمان و زمامداران بـا زور و ستمگرى بـا مردم رفتـار كنند، در هر جـامعـه اى كه ويژگى هاى جـاهليت را داشته باشد آن جامعه، جامعه اى يزيدى بـوده، و مبـارزه و مخالفت بـا مفاسد و آلودگى ها و آمران و عاملان آنه، كارى حـسينى خواهد بود.

پاورقيها:

1 - سـيدعـليخـان مدنى، الدرجـات الرفيعـه، ص 243، ابـن ابـى الحديد، شرح نهج البلاغه، ج8، ص 257 - مسعودى، مروج الذهب، ج3، ص 454 ضمن شرح حال ماءمون عباسى.
2 - ابن ابى الحديد، همان كتاب، ج9، ص 53(خطبه 139) و نيز ج2، ص 44 - 45 - ابن عبـدالبـر، الاستيعاب فى معرفه الاصحاب(در حاشيه الاصابه)ج4، ص 87.
- اين حركت از اواخر خلافت خليفه دوم آغاز گرديد كه معاويه از طرف وى به حكمرانى شام منصوب شد و مدت پنج سال در اين سمت باقى بـود و در تـمام مدت خلافت عثـمان نيز(12 سال) در اين منصب ابـقا گرديد و از همـان سـالـها روياى خـلافـت آينده خـود را مـى ديد و پايه هاى آن را مى ريخت و در اواخـر خـلافت عثـمان، در واقع وى در مدينه خليفه تشريفاتى بود و تصميم گيرنده اصلى، حاكم مقتدر شام بود.
3 - نگاه كنيد به: امام حسين(ع) و جـاهليت نو، جـواد سليمانى، قم، انتشارات يمين.
4 - سيد بن طاووس، اللهوف فى قتلى الطفوف، ص 11.
5 - طبرى، تاريخ الامـم والـمـلـوك، ج6، ص 196 - شـيخ مـفـيد، الارشاد، ص 204.
6 - طبرى، همان كتاب، ص 229 - ابـن اثير، الكامل فى التاريخ، ج4، ص 48.
7 - طبرى، همان كتاب، ص 200.
8 - حسن بـن على بـن شعبـه، تحف العقول، ص 245 - طبـرى، همان كتاب، ص 239.

 http://www.aviny.com

به نام خدا

مقدمه:

پس از بعثت پیامبر اکرم (ص) عاشورا بیشترین نقش اصلاحی و بیدارگرانه را در فرهنگ مسلمانان ایفا کرده است؛ هیچ حادثه‌ای را (هرچند بزرگ و گسترده هم باشد) از نظر تأثیرگذاری مثبت نمی‌توان با عاشورا مقایسه کرد؛ عاشورا نقطه‌ی عطف بزرگی در تاریخ بود. حتی باید گفت رسالت نبوی هم با قیام افشاگرانه‌ی فرزندش حسین (ع) از گزند تحریف و تخریب معنوی در امان ماند و جاودانه شد.

وچنین است که می‌بینیم حماسه‌ عاشورا و زندگانی امام حسین(ع) در همان زمان، افکار اندیشمندان و پژوهشگران را به خود معطوف ساخته است؛ تا آن‌جا که گفته می‌شود در طول سیزده قرن گذشته، دوهزار جلد کتاب و رساله درباره‌ی امام حسین(ع) و قیام عاشورا نگاشته شده است و اگر مقالات، منظومه‌ها و چکامه‌های بی‌شماری را که در مورد حماسه‌ی حسینی سروده و نوشته شده است در نظر بگیریم، به رقمی بیش از پنج هزار اثر مکتوب خواهیم رسید که بسیار عجیب و بی‌نظیر است.

و این همه دلیل بر این است که فرهنگ شیعی بیش از هر چیز، عاشورایی و حسینی است. پس بر فرهنگ‌بانان شیعه فرض است که سعی خود را بیشتر معطوف به عاشورا کنند و با ژرف‌نگری و باریک‌بینی، که لازمه‌ی چنین موضوع حیاتی و حساسی است درباره‌ی حماسه عاشورا پژوهش کنند، چرا که پاسداری از مکتب تشیع در گرو پاسداری از فرهنگ عاشوراست و کاری که در این وادی مقدس ضرورت دارد، تطهیر و تنزیه تاریخ عاشوراست؛ زیرا در قرن‌های گذشته دشمنان قسم خورده و دوستان نادان خواسته یا ناخواسته دست به دست هم داده، صدها داستان ساختگی و خرافات عامه‌پسند را در تاریخ عاشورا گنجانده‌اند و گاهی چنان تند و تیز تاخته‌اند که گویی از پیش چنین تهاجمی را بر تاریخ عاشورا تدارک دیده‌اند.

آنان با تحریفات بعضاً ریشه‌ای، به تخریب تاریخ تشیع، توهین به عاشورا، و تحقیر آن دست زده‌اند و دردناک‌تر از همه این که دوستان ناآگاه و ساده‌لوح برای ثواب، به نوشته‌ها و بافته‌های تحریف شده پر و بال داده‌اند؛ به گفته استاد شهریار:
دوستانش بی‌وفا و دشمنانش بی‌امان
با کدامین سر کند، مشکل دو تا دارد حسین
و کاری که امروز ضرورتش از هر کار دیگری بیشتر است، تحریف‌زدایی از ساحت مقدس عاشورای حسینی است.

در این‌جا یادآوری چند مطلب ضروری می‌نماید:
* تاریخ عاشورا به علت مظلوم بودن شیعیان در طول تاریخ، به جای آن که در کنگره‌های جهانی و همایش‌های بین‌المللی موضوع تحقیق باشد، بیشتر در میادین مبارزه و سنگرهای جهاد و در کنج زندان‌ها مورد نظر مظلومان و شهادت‌طلبان بوده است.


* از آن‌جا که هاله‌ای از نور قداست (صد البته به‌جا و به‌حق) حماسه‌ حسینی را در بر گرفته، بدیهی است که برخی از مباحث و موضوعات پژوهشی، خوشایند خشک‌مقدسان و ساده‌لوحان نباشد. آن‌ها می‌گویند که چون ساحت عاشورا مقدس است، پس هر امری (گرچه نامعقول و ناممکن، حتی ناهمگون و مخالف با سخنان امام حسین(ع) و اصول مکتب) باید مقدس و انکارنشدنی تصور شود.

به هر حال با پژوهش و تعمق در ابعاد مختلف عاشورا و شناخت عمیق این واقعه می‌توان حرمت و قداست آن را پاس داشت و نه با سهل‌انگاری و خوش‌خیالی. چرا که در آن صورت ممکن است اصل عاشورا نیز نابود شود.

راستی با این همه ساده‌لوحی و با سیل تحریفات تازه که روز به روز هم در حال تزاید است و با آن‌همه تحریفات شهرت یافته، چه انتظاری جز این می‌توان داشت که فردایی نه چندان دور، شاهد مسخ عاشورا و دگرگونی حماسه‌ی حسینی باشیم؟

طرح سلسله نشست¬های عاشورا¬پژوهی چهل منزل تا اربعين
مرکز مطالعات راهبردی خیمه، در راستای اهداف خود، مبنی بر ترویج فرهنگ سیدالشهداء(ع) و پاسداشت مجالس حسینی، در نظر دارد تا سلسله جلسات علمی و پژوهشی تحت عنوان «چهل منزل تا اربعین» با موضوعاتی همچون «تاریخ عاشورا، جامعه‌شناسی مناسک عاشورایی، فلسفة قیام عاشورا، پیوند عاشورا و انتظار و ...» با سخنرانی اساتید حوزه و دانشگاه را برگزار نماید. شیوه برگزاری این جلسات به شکل سخنرانی خواهد بود.
* عنوان جلسه: سلسله نشست‌های «چهل منزل تا اربعین»
* برگزار کننده: مرکز مطالعات راهبردی خیمه
* موضوع جلسه: عاشوراپژوهی

محور موضوعات انتخابی «عاشوراپژوهی» و در قالب مداخل زیر خواهد بود:

تاريخ
واقعه‌ها و حادثه‌هاي تاريخ
گزارش‌هاي تاريخي (روياها ، پيش بيني‌ها)
مناسبت‌ها
تحريف شناسي تاريخ عاشورا

جغرافيا
آستانه‌ها و مزارها
مساجد، تکيه‌ها و حسينيه‌ها، مکان‌هاي عزاداري
ناحيه‌ها و مناطق مقدسه

رجال
زندگی امام حسين (ع)
شهيدان، اسيران، جانبازان عاشورا
راويان و گزارشگران
افراد اثرگذار بر قيام عاشورا

فرهنگ و جامعه
مناسک عاشورايي
زيارت
عاشورا / شعر
عاشورا / ادبيات
عاشورا / سيما، سينما، رسانه
عاشورا / تابلو‌هاي نقاشي / آثار دستي
عاشورا / موسيقي
عاشورا / مرثيه، نوحه
تعزيه
ابزارهاي عزاداري
پديدآورندگان آثار فرهنگي و هنري

مفاهيم
تعبير‌ها و اصطلاح‌ها
زيارات و دعاها
سخنان و روايات
شعارها
القاب

انديشه
عاشورا از نگاه آراء و نظرات
رويکرد عقلاني به واقعه عاشورا
جنبه‌هاي غير عقلاني قيام عاشورا
پارادوکس عاشورا و شفاعت
نگرش متافيزيکي به عاشورا
نگاه بشري به عاشورا
عاشورا و روشنفکران
عاشورا خارج از ايران
عاشورا و قرآن
محبت به جاي معرفت
آيا امام حسين(ع) در دوران صلح مي‌تواند الگو باشد؟
ساختارشناسی مدينه فاضله از نگاه شيعه و جايگاه قيام عاشورا

کتاب¬شناسي
مأخذشناسي عاشورا
مراجع تحريف‌ساز
مراجع تحريف‌ستيز

جامعه‌شناسي
جامعه شناسي تاريخ عاشورا
جامعه شناسي جاهليت عرب
جامعه شناسي مناسک عاشورايي
جامعه شناسي تحريفات عاشورايي
دلايل استقبال ايرانيان از عاشورا
عاشورا و انقلاب اسلامي

اهداف :
1. منبع‌یابی و ماخذشناسی عاشورا
2. تدوین روش تحقیق در حوزه های عاشورایی
3. بازخوانی و نگاهی دوباره به عناصر و مفاهیم عاشورایی
4. ایجاد محیط مساعد جهت گفتمان و تضارب آراء صاحب نظران
5. ارتقای سطح فکری و آگاهی جامعه در مورد موضوعات مرتبط با عاشورا
6. فرهنگ سازی در جامعه پیرامون موضوعات عاشورایی
7. شناسایی و جذب پژوهشگران حوزه عاشوراپژوهی و در نهایت ایجاد زمینه مساعد جهت همکاری‌های مشترک
8. برگزاری دورة پودمانی عاشوراپژوهی و اعطای مدرک به شرکت‌کنندگان در انتهای دوره

برنامه‌های ویژه:
1. اعطای مدرک به شرکت‌کنندگان در جلسات
2. اهدای جایزه ویژه (شامل کتابخانه‌های تخصصی امام حسین (ع) و ...)، به شرکت‌کنندگان برگزیده در انتهای دوره
3. معرفی یک عنوان کتاب در هر جلسه و اهداء 14 نسخه از آن کتاب به برگزیدگان هر جلسه

مخاطبین:
حداکثر شرکت‌کنندگان: 100 نفر
محققین، پژوهشگران، نویسندگان عرصه عاشورا
مدیران و مسئولین تشکل‌های دینی
وعاظ، منبری‌ها، مداحان
مدیران و مسئولین فرهنگی کشور

زمان تشکیل جلسات:
16/2/89 تا اربعین حسینی هر پنج‌شنبه ساعت 16 الی 17:30

مکان:
قم، بلوار امین ، بلوار جمهوری، کوچه شماره ۲، اولین فرعی سمت‌چپ، انجمن‌های علمی حوزه

توضيح تکميلی در مورد نشست های تاريخ پژوهی ، لوازم و ضرورتهای آن:

از دیدگاه اسلامی كه همه جا به دنبال كشف «حق» و التزام به «حقیقت» است - هر نوع تصویر ساختگی و وارونه از حوادث تاریخ (حتی اگر از سرِ حسن نیّت تهیّه شده باشد) فاقد ارزش و اعتبار است. زیرا مقصود پیشوایان دینی از آن همه ترغیب و تشویق مسلمانان به غور و تأمل در زندگی پیشینیان، «آشنایی با راز و رمز پیشرفت و انحطاط گذشتگان، و عبرت گرفتن از آن» است و تصویرپردازی وارونه و غیر واقعی از حوادث تاریخ، نه تنها به تأمین این مقصود كمك نمی‌كند بلكه چه بسا عامل نوعی «جهل مركّب»، و اسباب توجیه انحرافات دیروز شده و به تشدید موجبات و اسباب تباهی پژوهندگان و خوانندگان تاریخ می انجامد.

شناخت واقعیات تاریخی؛ كاری سخت، اما ممكن
شناخت و درك واقعیات تاریخی، از نظر ما امری بسیار سخت، ولی در عین حال شدنی و امكان پذیر است. به دیده ما، امكان شناخت حقایق تاریخی نوعاًً وجود دارد، ولی این امر، هرگز به معنای آسان بودن حركت در این مسیر نمی‌باشد و پژوهشگر تاریخ، در روند بررسی و تحقیق موضوع، با خطرات بسیاری روبه‌روست كه می‌تواند بین او و حقیقت، فرسنگ‌ها فاصله ایجاد كند، و دفع این خطرات نیز، جز با تحمّل رنج تتبع و تحقیق كافی، و رعایت اصول ایمنی لازم در این راه ممكن نیست.

درست است كه انسان‌ها در مسیر پژوهش‌های تاریخی، نوعاًً بی«نظر» نبوده و تعصب‌ها، غرض‌ها و پیش داوری‌ها دائماًً عقربه ذهن و دل آنان را از توجه به سمت حقیقت، منحرف می‌خواهند. اما، از آن سوی نیز، در روند تحقیق و پژوهش، موارد فراوانی پیش می‌آید كه جرقّه‌هایی از حقیقت در برابر چشم محققان برق می‌زند و او را به سوی خود می‌خواند، و به وی - اگر اسیر كلیشه‌ها و مشهورات بی‌بنیاد باشد - هشدار می‌دهد كه حقیقت، جز این است كه می‌پنداری به آن رسیده‌ای (یا دیگران رسیده‌اند).

علاوه بر این، واقعیّات تاریخی - از جهات گوناگون همچون «وضوح» و «ابهام» یا وجود و عدم وجود مستندات كافی برای تحقیق پیرامون آنها - در یك رتبه نیستند و بخشی قابل ملاحظه از مسائل تاریخی (به ویژه در كلّیات) جزء مسلّمات به شمار رفته و هیچ كس در اصالت آنها تردیدی ندارد. بنابراین نمی‌توان همه رویدادهای تاریخی را مشمول حكمی واحد - عدم امكان شناخت - ساخت و به چوب ناشناختگی راند.

صرف نظر از این امر، یكی از دلایل مهم ّ ما بر «امكان دستیابی بشر به واقعیات تاریخی»، آن است كه خداوند در آیات فراوان از قرآن كریم، انسان‌ها را به كاوش در تاریخ و عبرت گرفتن از حوادث آن فراخوانده است:
افلم یسیروا فی الارض فینظروا كیف كان عاقبه الذین من قبلهم؟(۲۲)
قل سیروا فی الارض فانظروا كیف كان عاقبه المكذّبین / المجرمین. (۲۳)
و این در حالی است كه، خداوند - به تصریح همین قرآن - هیچ گاه انسان‌ها را «تكلیف به ما لایطاق» نمی‌كند، یعنی چیزی را كه انجام آن از عهده توان انسان‌ها خارج باشد، از آنها نمی‌خواهد و هر دستوری كه به بشر می‌دهد انجام آن از عهده وی بر می‌آید (لا یكلف الله نفساً الاّ وسعها). (۲۴)

بنابراین، عبرت گیری از تاریخ، كه انسانها از سوی خداوند به آن امر شده‌اند، امری «مقدور» و در توان آدمی است. از سوی دیگر تردیدی وجود ندارد كه، عبرت گرفتن از تاریخ، بدون درك واقعیات آن، ممكن نیست و چنانچه راه بر درك و تشخیص واقعیات تاریخ، مسدود باشد امكان دستیابی به عبرت‌های تاریخی نیز به هیچ وجه وجود ندارد.

ـ از جمع و تلفیق این سه نكته:
۱. فرمان الهی به عبرت گیری از تاریخ
2. پرهیز خداوند از تكلیف مالایطاق به انسان
3. عدم امكان عبرت گیری از تاریخ، بدون شناخت واقعیات تاریخی) را می توان به روشنی دریافت كه: برای بشر، امكان شناخت واقعیات تاریخی، وجود دارد.

اساساً بینش اسلامی، در همه چیز (از جمله: در حوزه تحقیقات و پژوهشهای تاریخی)، قائل به «اختیار» ذاتی آدمی و امكان «حق یابی» وی بوده و معتقد است كه پژوهشگر حق‌جوی تاریخ، می‌تواند به تصویری (نسبتاًً و حتی مطلقاًً) «واقع بینانه» از وقایع برسد و حاصل تحقیقاتش را به مثابه «آینه‌ای واقع نما» در اختیار خوانندگان قراردهد. مشروط بر آن كه، نكات لازم برای پژوهش و تحقیق تاریخی را (دقیقاً و كاملاً) رعایت كند.

شرایط و الزامات تحقیق و استنباط حقایق تاریخی چیست؟
كشف حقایق تاریخی؛ شرایط و الزامات

چنانچه انگیزه ما از ورود به عرصه پژوهشها و تحقیقات تاریخی، كشف «حقیقت» و كسب «عبرت» باشد (و بویژه اگر تأكیدها و تشویق‌های مكرّر قرآن و پیشوایان اسلامی را كاملاً مدّ نظر داشته و برآنیم كه دیدگاهمان در نگرش به تاریخ و تجزیه و تحلیل رویدادها و حوادث آن، دقیقاً «اسلامی» یعنی «واقع بینانه و حق جویانه» باشد و نهایتاًً می خواهیم با شناخت و رعایت سنّت‌های الهی حاكم بر جامعه و طبیعت و تاریخ، حركت فردی و اجتماعی حال و آینده خویش را تصحیح و تكمیل كنیم) بایستی اصول و قواعد زیر را حتماً رعایت كنیم.

بدیهی است لزوم رعایت این نكات، اختصاص به تحقیق پیرامون هیچ برهه‌ای از تاریخ ندارد و شناخت درست تمامی ادوار تاریخ (و از آن جمله: تاریخ مشروطه) در گرو رعایت دقیق این اصول است:

۱. پژوهشگر تاریخ، بایستی از هر نوع پیش‌داوری، و نقاشی‌های فرضی و صورت‌سازی‌های وهمی و خیالی به اسم تاریخ، شدیداًً پرهیز كند. در حین پژوهش، بایستی (تا می‌شود) خود را از پیش‌فرض‌های تحمیلی یا قالبی دور داشته و بكوشد مسئله را از نو دیده و میزان صحّت مشهورات تاریخی در موضوع مورد بحث را با اسناد و مدارك معتبر تاریخی، محك زند.

۲. سعی كند خود را از جاذبه حب ّ و بغض‌های شخصی، گروهی، قومی، نژادی، اقلیمی و. . . - كه عقربه ذهن و فكر آدمی را از «اقبال به حقیقت» منحرف می‌كند - دور داشته و در مقام تحقیق و پژوهش هر موضوع، ملاحظات گوناگون سیاسی و ایدئولوژیك و .. . را دخالت نده.

۳. تتبع و تحقیق در تاریخ، باید به طور كامل و جامع و همه سویه و ژرف انجام گیرد، به گونه‌ای كه قضاوت نهایی مثلاًً درباره یك شخصیت، مبتنی بر ملاحظه دقیق تمامی مواد و مصالح تاریخی اصیل و معتبر موجود بوده و با كلیّه نیم‌رخ‌ها و برش‌هایی كه از منش و روش وی در خلال متون تاریخی وجود دارد، همخوانی و تناسب داشته باشد، نه آن كه با كشف یك سند معتبر تازه، كل یا بخشی عظیم از آن فرو ریزد.

۴. ضروری است پژوهشگر تاریخ، از قیاس‌های مع الفارق تاریخی یعنی خلط و اشتباه اشخاص و حوادث و ادوار تاریخی با هم، و نادیده گرفتن امتیازات و تمایزات آن‌ها از یكدیگر بپرهیزد، و بویژه از بلای عام اطلاق صورت «حال» بر مادّه «گذشته» تاریخ، دوری جسته و هر چیز را دقیقاً در ظرف خاص ّ زمانی و مكانی آن ببیند و مورد كاوش و سنجش و ارزیابی قرار دهد (در این باره باز هم سخن خواهیم گفت).

5. بررسی هر موضوع، بایستی با توجه به نظریّات و آرای موافق و مخالفی صورت گیرد كه درباره موضوع یاد شده، از سوی صاحبنظران طرح شده است. در عین حال، آرأ و نظریات مزبور باید خوب نقّادی شده و بویژه درجه و سطح «آگاهی، انصاف و دقت نظر» صاحبان آن آراء، دقیقاً مد نظر قرار گیرد و صف آگاهان منصف تیزاندیش از ناآگاهان و مغرضان و سطحی نگران، كاملاً تفكیك شده و به لحاظ ارج و اعتبار «گزارش و تحلیل حوادث»، آن دو گروه در یك ردیف نشانده نشوند.

۶. هرگونه قضاوت و تحلیل تاریخی، بایستی بر پایه اسناد و مآخذ معتبر صورت گیرد و به همین منظور، مورخ بایستی اسناد و مدارك تاریخی را از حیث «اتقان و اعتبار علمی» آنها طبقه بندی و ارزیابی كرده و علاوه بر آن، «حفظ امانت و بی طرفی در انعكاس مطالب و داده های تاریخی» را از نظر دور ندارد.

۷. محقق بایستی، در مقام تحقیق و پژوهش هر موضوع، ملاحظات گوناگون سیاسی و ایدئولوژیك و. . . را دخالت ندهد. در این زمینه، توضیحی ضروری به نظر می رسد:

هر مورّخ، در مسیر شناخت و تبیین حقایق تاریخی به دیگران، از دو مرحله یا مقام، گذر می كند:
الف) مرحله تحقیق و كشف واقعیات تاریخی (= مقام ثبوت).
ب) مرحله بیان و عرضه مستدل یافته‌ها و استنباطات تاریخی خویش به دیگران (= مقام اثبات). (۲۵).
در مقام ثبوت، شخص محقق و پژوهنده، باید كاملاً بی‌پروا و فارغ از هرگونه ملاحظات سیاسی و اجتماعی و نژادی و فردی و گروهی و. . . ، به تحقیق پیرامون موضوع مورد نظر بپردازد و هیچ خطّ قرمز و مرز یق فی را در دایره پژوهش وسیع و ژرف خود نپذیرد. به هرجا و هر مأخذی كه فكر می‌كند ردّپایی از گمشده او به دست می دهد، سرك بكشد و هر شاهد و قرینه‌ای را - حتی اگر مخالف بدیهیّات و مسلّمات، چه رسد به مشهورات تاریخی، می‌نماید - به محك سنجش و آزمون زنده و بی‌طرفانه و نقادانه، مورد كاوش و بررسی قرار دهد، تا جلوه حقیقت، آن گونه كه هست، نه آن سان كه تصویر كرده‌اند، آشكار شود.

با توجه به توضیحات فوق، همانگونه که از عنوان سلسله نشست‌های « عاشورا پژوهی» بر می‌آید، محور برنامه، پژوهش و تحقیق است و برای شرکت در چنین جلساتی توجه به نکات فوق ضروری به نظر می‌رسد.http://40manzel.com

اربعین به معنای چهلم است.

اربعین بیستم ماه صفر است که چهل روز بعد از روز عاشورا است. مسلمانانشیعه در این روز مراسم سوگواری به یاد حسین بن علی، نوه پیغمبر اسلام و ۷۲ تن از یارانش را که در روز عاشورا به دست لشکریان یزید کشته شدند، برگزار می‌کنند. در مناطق شیعه نشین مراسم عزاداری برگزار می‌‏شود. در تقویم رسمی ایران این روز تعطیل می‌باشد. همه ساله در اربعین حسینی شیعیان دنیا در کربلا محل دفن امام حسین و یارانش جمع می‌شوند و به عزاداری می‌پردازند در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۱میلیون نفر در کربلا گرد هم آمده بودند.

مورخان نوشته‌اند که جابر بن عبدالله انصاری، همراه عطیه عوفی در همان اولین اربعین پس از عاشورا به زیارت حسین رفتند.

در برخی منابع اسیران شام یعنی بازماندگان کشته‌شدگان کربلا در چهملین روز کشته شدن حسین بن علی به کربلا رسیدند. از جمله در کتاب نزهه الزاهد ص ۲۱ این مطلب ذکر شده‌است.http://fa.wikipedia.org

مقدمه سنت « تفضيل و ترفيع »، يكي از سنت هاي الهي است كه در اين عالم از آغازخلقت تا پايان آن در تمام موجودات ، جانداران و غير جانداران ، جريان دارد، برخي چيزهارا بر بعضي ديگر فضيلت و برتري مي دهد؛ به عبارت ديگر، خداوند متعال طبق اين سنت ، برخي را به برخي ديگر فضيلت داده است . از بين انبياي خود، برخي را بر برخي ديگر برتري و فضيلت داده است . همين طور از بين مكان هاي دنيا برخي را بر برخي ديگر فضيلت داده ، هم چنين بعضي حيوانات را بر برخي ديگر برتري عنايت فرموده است . البته عوامل و اسباب فضيلت ، قداست ، حرمت و يا برتري نزد انسان ها يكسان نيست ، از لحاظ مادي و معنوي فرق مي كند. برخي انسان ها، فضيلت ، قداست ، حرمت و يابرتري چيزي را از لحاظ عوامل و اسباب مادي و ظاهري آن نگاه مي كند. در حالي كه برخي ديگر، قداست ، حرمت و فضيلت آن شي را در گرو اسباب و عوامل باطني و معنوي آن مي دانند. گاه ممكن است هر دو عامل ( مادي و معنوي ) در آن جمع شود. قداست وحرمت و فضيلت برخي مكان ها مانند: كعبه ، مسجدالحرام ، مدينه ، كربلا، نجف و همين طور مراقد و مشاهد شريفه اولياءالله و ائمه اطهار و اصفياي الهي ، به اعتبار منسوب ومتعلق بودن آنها به خداوند ـ جل و علا ـ و رسول گرامي (ص) و ائمه اطهار و اولياي الهي است . كربلا كه بحث ما دربارة تربت آن است ، سرزميني است كه در دامن آن ده ها وصدها نفر از انبياي الهي و اولاد و اسباط انبيا آرميده و شهيد شده اند در دامن آن كسي آرميده است كه خداوند ـ عزوجل ـ او و جد و مادر و پدر و برادرش را از هرگونه رجس وناپاكي ، پاك گردانيده است و به ، اين وسيله قداست و حرمت و فضيلت آن بيش از پيش ودو چندان شده است . به علاوه اين كه هفتاد و دو تن از ياران و اصحاب حسين (ع) و اولادو اكباد آن حضرت نيز در اين سرزمين مقدس مدفون هستند؛ كساني كه براي اعلاي كلمة الله و احياي دين الهي و مبارزه با ظلم و فساد و طاغوت زمان ، همه چيزِ خودشان رادر راه خدا نثار كرده اند. قداست و حرمت آن براي كساني كه «دل ، وجدان ، شعور، ادراك و ارادت و عشق به اولياءالله» دارند، احتياج به ادله و براهين نقلي ندارد. اگر چه خوشبختانه در اين باره ما ادله نقليه فراوان داريم . تربت حسين بن علي و سرزمين كربلا بدون شك ، يكي از مصاديق آية كريمة :(ذلك و من يعظم حرمات الله فهو خير له عند ربه ). و آيه كريمه : (و من يعظم شعائرالله فأنها من تقوي القلوب ). مي باشد، حرمت آن از حرمت صفا و مروه و غيره كم ترنيست ؛ اگر بيش تر نباشد. پيامبر گرامي اسلام (ص) نيز طبق احاديث و اخبار فراوان و متعددي كه در منابع فريقين ، در اين باره (تربت حسين ) وارد شده است ، مقداري از تربت كربلا را كه جبرئيل براي آن حضرت آورده و گفته بود كه در اين سرزمين حسين شما به دست امتت ظالمانه شهيد خواهد شد، آن را مي بوسيدند و از آن استشمام كرده و بر آن اشك مي ريختند. اين تربت را به برخي از همراهانش نيز داده بود و توصيه فرموده بود كه آن را در شيشه اي قرارداده و نگه داري كنند. ائمه اطهار: و شيعيان آنها نيز در طول تاريخ آن را بسيارمقدس شمرده و حرمت و قداست آن را نگاه مي داشته اند. در هنگام بيماري و گرفتاري هانيز از آن براي شفا و رفع خطر استفاده مي نمودند. اين تربت پاك و مقدس ، يادآور سلحشوري ها، قرباني ها، فداكاري ها، اخلاص ها واز خود گذشتگي هاي ابي عبدالله الحسين و نور چشمان و جگر گوشه هاي آن حضرت واصحاب و ياران با وفاي اوست . تربت كربلا رمز شجاعت ، مناعت ،عبادت ، بندگي ، آزادي ،مروت و جوانمردي است . موضوع مزبوري كه انتخاب نموده ام ، بنا به رعايت شرايط و نياز منطقه و كشور بوده است . لذا سعي نموده ام كه شمّه اي از فضايل تربت كربلا را بيان كنم و از قداست ، حرمت ،مزايا و ويژگي هاي آن بحث مختصري داشته باشم . تربت حسين پيش از شهادت چنان كه در مقدمه اشاره شد، تربت كربلا سالها پيش از شهادت امام حسين ، موردتوجه و احترام پيامبر اسلام (ص) و ازواج آن حضرت و صحابي ها بوده است . در همين باره ،روايات فراواني در منابع فريقين ـ شيعه و سني ـ نقل شده است : در روايت ام سلمه آمده :« پيامبر فرمود: جبرئيل به من خبر داده است كه اين ـ حسين ـ در سرزمين عراق كشته خواهد شد!! من گفتم : اي جبرئيل ! آن تربت را كه حسين در آن كشته خواهد شد، نشانم مي دهي ؟ گفت : اين ، همان تربت است » در روايت ديگر آمده : «... فَأراه جبرئيل تُراباً من تراب الطف ...؛ جبرئيل تربتي ازسرزمين كربلا را به آن حضرت (ص) نشان داده است ». در روايت ابي امامه آمده است كه : اصحاب ، در مجلسي نشسته بودند. ابوبكر و عمرنيز در آن مجلس حضور داشتند، پيامبر اسلام اين تربت را به همه آنها نشان داد. در ذيل همين روايت آمده است : « فأراهم تربته ؛ تربت حسين (ع) را به آنهانشان داد». در روايت ديگر آمده است : وقتي جبرئيل تربتي را كه خون يكي از فرزندان حضرت (ص) در آن ريخته مي شود، آورد حضرت (ص) آن را بوئيد و فرمود: اين بوي فرزندم حسين است و گريه كرد، جبرئيل گفت : راست گفتيد.» روايت شده است كه ام سلمه آن تربت را از پيامبر گرفت و در روسريش قرار داد. در روايت ديگر آمده است : آن را در لباس خود قرار داد . در روايتي از ام سلمه آمده است : آن حضرت به ام سلمه فرمودند: «اجعليها في زجاجه فليكن عندك فاذا صارت دما فقد قتل الحسين »؛ فرايت القارورة الان صارت دماعبيطايفور، آن را در شيشه اي قرار دهيد پس نزد خود نگه داريد، هنگامي كه خون شد،يعني حسين شهيد شده است .» ام سلمه مي گويد: اكنون شيشه را ديدم ، كه تربت داخل آن به خون تبديل شده است ... به هر حال روايات و اخبار در اين مضمون و معنا فراوان است . كه اكثر آنها از همسر و اصحاب پيامبر روايت شده است تربت حسين بعد از شهادت آن حضرت بعد از شهادت حسين بن علي : تربت پاك و مقدسش بيش از پيش مورد توجه و عنايت و احترام مسلمانان و عاشقان ؛ بلكه امامان معصوم : قرار گرفت ، شيعيان ازاين تربت پاك براي استشفا، رفع خطر و براي ساختن مهر و غيره استفاده مي كرده ومي كنند. طبق اخبار و احاديث فراوان ، در اين تربت مقدس تأثيرات شگفت انگيزي وجوددارد. ويژگي هايي درآن يافت مي شود. كه هيچ چيز ديگر چنين مزايايي ندارد. خوشبختانه به مرور زمان ، تجارب و كرامات متعدد آنرا به اثبات رسانده است .درباره رعايت و نگه داري حرمت و قداست آن و پرهيز از توهين و هتك حرمت آن ،روايات فراوان و حكايات و كرامات متعددي در منابع اسلامي وجود دارد. در اين مقاله مختصر، براي آن كه حرمت و قداست آن بيشتر روشن شود، ويژگي هاو مزايايي را به طور اجمال و اختصار بيان مي كنم . ويژگي ها و مزاياي تربت حسين 1ـ مرقد و مدفن انبيا و اولياي الهي سرزمين كربلا از دير زمان ، منزل و مدفن پيامبران الهي و شهيدان بوده است .قبل از آن كه حسين به علي (ع) و اولاد و ياران باوفايش در آن شهيد شوند، تعداد كثيري از انبيا و اولادشان در اين سرزمين به شهادت رسيده و مدفون شده اند در روايتي ازحضرت امام صادق (ع) آمده است كه درآن (كربلا) دويست پيامبر، دويست وصي ودويست نوادة پيامبر مدفون هستند كه همه آنها شهيد هستند. علاوه بر آن طبق برخي روايات ، كربلا محل نزول فرشتگان و مأواي ملائكه اللهمي باشد. بنابر روايتي ، اطراف و دور حرم آن حضرت ، هفتاد فرشته ـ در حالتي پريشاني ـبر حسين (ع) تا روز قيامت گريه مي كنند. از اين جا به خوبي واضح و روشن مي شود كه اين سرزمين مقدس - بالخصوص حريم قبر حسين ـ چقدر از قداست و فضيلت برخوردار است . اين در حالي است كه صدهاروايت و حديث در فضيلت آن در منابع روايي و تاريخي فريقين ديده مي شود. 2ـ احترام و تكريم امام حسين از ائمه : روايت شده كه هنگامي كه خاك را برداشتيد آن را ببوسيد و برچشمتان بگذاريد، چنانكه پيامبر اسلام آن را مي بوسيد و استشمام مي كرد. لذا اگر شيعه تربت حسين را مي بوسد و آن را نگه مي دارد به خاطر پيروي از سنت پيامبر است . بوسيدن و بوييدن و گذاشتن آن بر روي چشم ، خود يك نوع احترام و رعايت حرمت و قداست آن است كه بر كسي مخفي نيست . بنابراين آن را در جاها و مكان هاي آلوده و توهين آميز نمي گذارند. لذا بايد دررعايت حرمت و قداست آن حتي الامكان سعي كنيم : (ذلك و من يعظم حرمات الله فهوخير له عند ربه ). در اين مقام مناسب مي بينيم كه حكايتي را كه شيخ عباس قمي از مرحوم حاج نوري ( اعلي الله مقامه ) نقل كرده است ، ذكر كنم : شيخ عباس قمي در« مفاتيح الجنان » ازشيخ نوري نقل مي كند كه ايشان فرموده : « روزي يكي از برادران من به خدمت مرحومه والده ام رسيد. مادرم ديد كه او تربت امام حسين (ع) را در جيب پايين قباي خود گذاشته ،مادرم او را زجر كرد كه اين بي ادبي به تربت مقدسه است ، چه آن كه بسا شود. در زير ران واقع شود، و شكسته گردد. برادرم گفت : چنين است كه فرمودي و تابه حال دو مهرشكسته ام . لذا عهد كرد بعد از آن در جيب پايين نگذارد. پس از چند روزي از قضيه گذشت كه علامه والدم امام را در خواب ديد، -بدون آن كه از اين مطلب اطلاع داشته باشد- كه مولاي ما حضرت ابوعبدالله الحسين (ع) به ديدن او تشريف آورد و در كتابخانه نشست . و ملاطفت و مهرباني بسيار كرد و فرمود: بخوان پسران خود را بيايند، تا آنها رااكرام كنم . پس والد، پسرها را طلبيد و با من پنج نفر بودند پس ، در مقابل آن حضرت ايستادند. نزد آن حضرت جامه و چيزهايي ديگري بود پس يك يك را مي خواند، و چيزي از آنها به او مي داد. پس نوبت به برادر مزبور (سلمه الله) رسيد، حضرت نظري بر او افكند،مانند كسي كه در غضب باشد و التفات فرمود به سوي والد مرحوم و فرمود: پسر تو دو تربت از تربتهاي قبر من ، در زير ران خود شكسته است . پس مثل برادران ديگر، او را نخواند،بلكه افكند به سوي او چيزي ، و الان در ذهنم است كه گويا قاب شانه ترمه به او داد. پس علامه والد بيدار شد و خواب خود را براي مرحوم والده نقل كرد و والده حكايت رابراي ايشان بيان كرد، والد تعجب كرد از صدق اين خواب الهي . 3 ـ شفابخشي تربت امام حسين (ع) براساس روايات و اخبار فراوان و متواتر تربت حسين (ع) جز مرض موت ، براي هردردي دواست . تمام كراماتي كه تاكنون رخ داده گواهي صادق بر اين مطلب است . درطول تاريخ افراد كثيري كه لاعلاج بودند از تربت حسين شفا گرفته اند. در اخباراهل بيت : آمده است كه براي بيماري ها و دردهايتان ازتربت حسين (ع) استشفاكنيد. فقها و محدثان ما نيز بر اين مطلب اتفاق نظر دارند و تاكنون از كسي خلافي شنيده نشده است . در روايتي از حضرت صادق (ع) آمده است : «طين قبر الحسين (ع) شفاء من كل داء؛ خاك و تربت قبر حسين (ع) از هر دردي شفا است ». در روايت ديگر از آن حضرت ،آمده است كه فرمود: « في طين قبر الحسين (ع) الشفاء من كل داء و هو الدواء الاكبر؛ درخاك قبر حسين (ع) شفاي هر دردي است و آن دواي بزرگ است ». نيز از حضرت صادق مروي است كه فرمود: «طين قبر الحسين فيه شفاء و ان اخذعلي رأس ميل ؛ خاك قبر حسين در آن شفا است ؛ اگر چه از سر يك ميل برداشته شود». در حديث ديگري از آن حضرت آمده «من اصابته علة فبدء بطين قبر الحسين (ع)شفاه الله من تلك العله الا ان تكون علة السام ؛ كسي را مرضي لاحق شود پس علاجش را به تربت حسين آغاز كند، خداوند مرض او را شفا مي دهد، مگر آن كه مرض موت باشد». اخبار و احاديث درباره شفابخشي تربت حسين (ع) بسيار فراوان است و مابه همين چند نمونه بسنده مي كنيم . قبلاً اشاره شد كه به بركت تربت مقدس امام حسين تاكنون هزاران نفر از عاشقان و توسل جويندگان به حسين و تربت آن حضرت ، از بيماري هاي فراوان و لاعلاج شفايافته اند. در اين زمينه كرامات وحكايات متعددي وجود دارد. در ذيل به دو نمونه از آن اشاره مي شود: روزي محمد ابن مسلم (كه از ياران و اصحاب صادقين و از اصحاب اجماع است )مريض مي شود. امام باقر(ع) از بيماري وي ، مطلع مي شوند و مقداري از تربت امام حسين (ع) را در آب مخلوط كرده ، در ظرفي مي ريزد و توسط غلامش براي محمد بن مسلم مي فرستد، محمد ابن مسلم از آشاميدن آن احساس مي كند كه آب بسيار زلال وخوش بو و خوش مزه است . غلام گفت : مولايم امام باقر (ع) فرموده است : وقتي از اين آب آشاميدي نزد ما بيا!! او در فكر فرو رفت و با خود گفت : من كه مريضم و قدرت حركت ندارم . چرا امام چنين فرموده است ؟ پس از چند لحظه كه آب خوردم ناگهان احساس كردم كه از بند درد و بيماري رهايي يافته ام . برخاسته و با نشاط به سوي امام حركت نمودم به خانه آن حضرت رسيدم و اجازه دخول خواستم آن حضرت فرمود: « صح الجسم ادخل ؛جسمت خوب شده ، داخل شويد». محمد بن مسلم مي گويد: به محضر امام رسيدم درحالي كه گريه مي كردم . سر و دستش را بوسيدم . فرمود: چرا گريه مي كني ؟ عرض كردم : از اين رو كه بسيار مايل هستم به محضر شما بيايم ولي راه دور است و توانايي ندارم .امام پس از دل جويي وي فرمود: آن آب را چگونه يافتي ؟ مسلم ازامام تشكر و تقدير كرد و شفا يافتن دردش را با نوشيدن آن آب خوشبو و گوارا به عرض امام رساند. بعد امام به وي فرمود: آن آب آميخته به تربت پدرم حسين بود و آن تربت ، بهترين داروي شفا بخش است . هيچ گاه نسبت به آن بي توجه نباش ، ما فرزندان و زنان خود را ازچنان آبي مي نوشانيم و در نتيجه از هرگونه خير و بركت ، بهره مند مي شويم ... حارث ابن مغيره مي گويد: به محضر حضرت صادق (ع) عرض كردم : من شخصي ام كه بيماري هاي فراوان دارم و هيچ چيزي (وسيله يا دارويي ) را رها نكردم ، مگر آن كه باآن تداوي و علاج نمودم (ولي شفا نيافتم ). حضرت فرمود: «اين انت عن طين قبر الحسين ابن علي (ع) فان فيه شفاء من كل داء و امنا من كل خوف ؛ تو كجايي ؟ چرا از تربت حسين شفا نمي طلبي ؟! همانا در قبر حسين (ع) شفا است از هر دردي و امن است از هر ترس .» شيخ عباس قمي در مفاتيح الجنان مي نويسد: «معجزاتي كه به سبب اين تربت مقدسه ظاهر گرديده زياده از آن است كه ذكر شود و من در كتاب فوايد الرضويه ـ كه تراجم علماي اماميه است در احوال سيد متبحر آقا سيد نعمه الله جزايري 1 نوشتم كه آن سيد جليل در تحصيل علم زحمت بسيار كشيد. سختي و رنج بسيار برده و در اوايل تحصيل چون قادر به خريدن چراغ نبوده به روشني ماه مطالعه مي نموده ، لاجرم از كثرت مطالعه در ماهتاب و بسيار چيز نوشتن و مطالعه كردن چشمانش ضعف پيدا كرده بود.پس به جهت روشني چشم خود، به تربت مقدسه حضرت امام حسين (ع) و تراب مراقدشريفه ائمه اطهار(ع) اكتحال مي كرد و به بركت آن تربت ها چشمش روشن گشت ...» 4 ـ ايمني از خوف و خطر يكي از ويژگي ها يا مزاياي تربت ابي عبدالله الحسين (ع) ايجاد امن و امان است كه هم در اخبار و احاديث ائمه اطهار: به آن تصريح شده و هم در فعل و عمل آنهامي بينيم كه آنها براي رفع خطر و تأمين امنيت از آن بهره مي جسته اند ؛ مثلا شخصي گفت : حضرت رضا(ع) بقچه اي يا بسته اي از متاع والبسه به سوي من فرستاد كه ميان آن خاكي بود، من از آورنده آن پرسيدم اين چيست ؟ گفت خاك قبر حسين (ع) است كه آن حضرت چيزي از لباس و غير آن را نمي فرستد، مگر آن كه ميان آن ، اين تربت را قرارمي دهد و مي فرمايد كه آن (تربت مقدس ) امان است به اذن خدا. در روايتي از حضرت صادق (ع) چنين آمده است : «در تربت حايري كه حسين (ع)در آن است از هر دردي شفا و از هر خوفي امان است » 5 ـ رجحان و استحباب سجده بر آن سجده بر آن هفت حجاب ـ عدم قبولي نماز ـ را مي درد و سجده بر آن مستحب است و نمازمان را بالا مي برد و موجب قبولي آن در درگاه احديت مي شود. معاوية بن عمار مي گويد: حضرت صادق (ع) پارچه اي (يا دستمالي ) ديبا به رنگ زرد داشت كه در آن تربت ابي عبدالله الحسين (ع) بود. هنگام نماز آن را بر سجاده اش مي ريخت و بر آن سجده مي كرد؛ سپس فرمود: «السجود علي تربة الحسين (ع) يخرق الحجب السبع ؛ سجده بر تربت حسين ، هفت حجاب ـ پرده ـ را برمي دارد. » سجده بر خاك كربلا سنت و روشي است كه از زمان ائمه (ع) تا امروز بين شيعيان رايج است . شيعه عقيده دارد كه سجده بر تربت حسين (ع) از سجده بر چيزهاي ديگربهتر و افضل است . البته آن را لازم و فرض نمي دانند. بنابر تصريح بعضي از باحثين ومحققين ، اولين كسي كه بر تربت سيدالشهدا سجده كرد حضرت امام زين العابدين (ع)بوده است . روايت شده كه آن حضرت هنگامي كه از دفن پدر شهيدش امام حسين (ع) فارغ گشت ، مشتي از تربت شريف پدرش را گرفت و از آن مهري ساخت كه بر آن سجده كند وتسبيحي ساخت تا با آن تسبيح كند بعد از او امام باقر و امام صادق و امامان : نيزنسبت به اين تربت مقدس توصيه هاي فراواني داشته اند، چنان كه از اخبار و روايات «كامل الزيارات » و «بحارالانوار» و غيره ظاهر و آشكار است . در روايتي آمده است :«حضرت صادق (ع) جز بر خاك و تربت حسين ، بر چيزي سجده نمي كرد. آن هم براي تذلل در محضر الله و استكانت به سوي او بود.» نكته مهمي كه در اينجا قابل ذكر است اين است كه در ساختن مهر، از اين تربت پاك دقت شود مهري كه ساخته مي شود بايد ساده و صاف و خالي از نقش و نگار باشد و ازنوشتن اسامي ائمه و يا عبارات ديگر جداً پرهيز شود كه برخي از بزرگان و فقهاي معاصرمانند آية الله محمد حسين آل كاشف الغطاء و آية الله العظمي بروجردي و آية الله العظمي سيد علي حسيني سيستاني نيز بر آن تاكيد كرده و از نوشتن اسامي ائمه و كشيدن نقش ونگار و صورت بر روي آن منع فرموده بودند. چون اين كار احياناً مورد نقد و طعن برمذهب حقه مي شود. 6 ـ تربت كربلا سبيح مي گويد يكي ديگر از مزايا و ويژگي هاي تربت كربلا آن است كه اگر از آن تسبيحي ساخته شود اگر چه با آن تسبيح نگويد ولي آن در دست شخص تسبيح مي گويد. اين مطلب درروايتي از حضرت صادق (ع): «السجود علي طين قبر الحسين (ع) ينور الي الارضين السبعه و من كانت معه سبحة من طين قبر الحسين (ع) كتب مسبحاً ان لم يسبح بها؛ سجده بر تربت حسين (ع) تا هفت زمين را روشن مي سازد و كسي كه نزدش تسبيحي از تربت حسين (ع) باشد در نامه اعمالش ثواب تسبيح كننده نوشته مي شود؛اگرچه با آن تسبيح نگويد». در روايت ديگري از حضرت صادق (ع) آمده است كه فرمود: «آن كه دانه اي ازتسبيح تربت حسين (ع) را بگرداند و يك بار استغفار كند، خداي متعال در نامه او ثواب هفتاد بار تسبيح را مي نويسد. اگر آن را نگرداند و با آن تسبيح نگويد، در هر دانه از آن تسبيح تربت ، هفت بار ثواب تسبيح گفتن ، براي او نوشته مي شود.» از حضرت صادق (ع) روايت شده : «السبحه التي هي من طين قبر الحسين (ع)تسبح بيد الرجل من غير ان يسبح ؛ تسبيحي كه از تربت حسين (ع) باشد در دست آدم ،تسبيح مي گويد، بدون آن كه با آن تسبيح بگويد.» در اين زمينه نيز روايات متعدد وجود دارد. كه ذكر همه آنها در اين مقال نمي گنجد. توجه به اين نكته اين جا لازم است كه تسبيح گفتن تربت حسين (ع) غير ازتسبيح گفتن جميع موجودات دنيا است كه در قرآن به آن اشاره شده است : (سبح لله مافي السموات و ما في الارض ). بنابراين تربت حسين (ع) علاوه بر گفتن آن تسبيح ، اين تسبيح را نيز مي گويد كه شخص آن را نمي گويد. 7 ـ تربت حسين همراه ميت مستحب است كه مقداري از تربت امام حسين (ع) با ميت در قبرش گذاشته شود.شايد سرّش اين باشد كه تربت حسين (ع) موجب امان از هر ترسي است . لذا گذاشتن مقداري از آن با ميت موجب مي شود كه او در امان باشد و از عذاب قبر و ضيق آن رهايي يابد. البته سيد بن طاووس در «فلاح السائل »به اين موضوع تصريح فرموده و مي گويد: «ويجعل معه شيئا من تربة الحسين (ع) فقد روي انه امان و المنزل مهول يحتاج الي التوصل والسلامه منه بغايه الامكان » و با ميت مقداري از تربت حسين (ع) قرار داده مي شود. روايت شده است كه آن امان است و منزل (قبر) ترسناك است كه محتاج رهايي و سلامت از آن به حد امكان است . رواياتي نيز در اين زمينه وارد شده است ؛ از جمله روايت جعفر بن عيسي ازحضرت ابا الحسن (ع) است كه مي فرمايد: «ما علي احدكم اذا دفن الميت و وسده بالتراب ان يضع مقابل و جهه لبنة من طين الحسين (ع) ولايضعها تحت رأسه ؛ بر احدي از شما چه اشكال دارد وقتي ميت را دفن كرد و با خاك او را پوشاند در مقابل صورتش آجري از تربت حسين را بگذارد؟! و آن را زير سرش نگذارد.» شيخ عباس قمي نيز مي فرمايد: «... فوايد تربت شريفه آن حضرت بسيار است ازجمله آن كه مستحب است با ميت در قبر گذاشتن و كفن را با آن نوشتن و سجده كردن برآن و...» 8 ـ مخلوط نمودن آن با حنوط ميت محمد بن عبدالله بن جعفر حميري مي گويد: از فقيه پرسيدم كه گذاشتن تربت حسين (ع) با ميت جايز است يا نه ؟ حضرت در جواب نوشته بود: تربت را با ميت در قبرش بگذارد و با حنوط او مخلوط كند. ان شاء الله. 9ـ نوشتن آيات و شهادت به توحيد و نوبت و امامت نوشتن بر كفن ميت با تربت حسين (ع) اكثر فقة و بزرگان ما ـ از جمله شيخ طوسي ، محقق (كركي ) حلي ، شهيد اول ، شهيد ثاني و غيره ـ بر اين مسئله تصريح كرده اند. 10 ـ با تربت حسين (ع) كام نوزادان را برداشتن ابوالعلاء مي گويد: از حضرت صادق (ع) شنيدم كه فرمود: «حنكوا اولادكم بتربة الحسين (ع) فانه امان ؛ كام نوزادان و فرزندانتان را با تربت حسين (ع) برداريد زيرا تربت حسين (ع) امان است ». اين يك دستور و توصيه بسيار مهم و دقيق است كه ائمه ما به اهميت آن آگاه بوده و به پيروان خودشان توصيه فرموده اند. بايد فرزندان مان را از بدوتولد، تربيت كنيم و آنها را حسيني به بار آوريم . اولين غذايي كه كودكان و نوزادان مابخورند بايد از تربت با بركت حسين بن علي آغاز شود و در هر مشكلات و سختي هاي زندگي از اين (دواي اكبر) بهره جويند. 11 ـ قرار دادن مقداري از تربت حسين (ع) در كالاهاي ارسالي شيخ عباس قمي در «مفاتيح الجنان » مي نويسد: «به سند معتبر منقول است كه شخصي گفت : حضرت امام رضا (ع) براي من از خراسان بسته متاعي فرستاد، چون گشودم در ميان آن خاكي بود. از آورنده پرسيدم كه اين خاك چيست ؟ گفت : خاك قبرحسين (ع) است و هرگز آن حضرت از جامه و غير جامه چيزي به جائي نمي فرستد مگرآن كه اين خاك را در ميانش مي گذارد و مي فرمايد: اين امان است از بلاها به اذن ومشيت خدا» 12 ـ افطار كردن به تربت حسين (ع) سيد بن طاووس به سند خود از شيخ كليني از علي بن محمد سليمان نوفلي روايت كرده كه گفت : به محضر حضرت ابوالحسن (ع) عرض كردم : من روز عيد فطر با گِل قبرامام حسين (ع) و خرما افطار كردم ، فرمود: بركت و سنت را جمع كردي . در برخي روايات آمده است كه در روز عاشورا به تربت امام حسين (ع) افطار كند. سيد بن طاووس در «اقبال » مي فرمايد: روز عاشورا انسان از خوردن و آشاميدن تاآخر ظهر امساك كند، سپس با تربت شريفه افطار كند. 13 ـ تبرك جستن به تربت از تربت حسين (ع) علاوه بر استشفا و استفاده از آن در امن و امان ماندن ، مي توان براي محض تبرك و تيمن نيز از آن استفاده كرد، ابواليسع مي گويد: شخصي از حضرت صادق (ع) پرسيد ـ و من مي شنيدم ـ از خاك قبر حسين (ع) بردارم و نزد من باشد كه ازا´ن تبرك جويم ؟ فرمود: اشكال ندارد. 14 ـ اخذ آن با شرايط خاص و با كيفيت و دعاهاي معين طبق اخبار و روايات فراوان ، اخذ تربت -برداشتن اين تربت مقدس از حاير وحريم قبر حسين و يا از محدوده اي كه در روايات بيان گرديده - بايد با شرايط و كيفيت خاص و با ادعيه معين باشد. در برخي روايات براي اخذ آن ، غسل ، نماز و دعا معتبردانسته شده است . اين شروط و دعاها در «كامل الزيارات » و «بحار» و غيره به تفصيل ذكرشده است ؛ ولي بنابر قول مشهور اين شروط و ادعيه لازم و ضروري نيست . شيخ عباس قمي در اين باره فرموده : «احتمال دارد اين شروط براي زيادتي شفا و سرعت در آن و باقي ماندن اثر آن باشد، نه به طور مطلق . لذا اخذ تربت ، مطلقاً جايز باشد؛ چنان كه مشهورهمين را مي گويند. نكته اي كه در اين دعاها قابل ذكر است اين جمله است : «اللهم بحق هذه التربة الطاهره » يا «اللهم اني اسالك بحق هذه الطينه » يا «اللهم بحق هذه التربة » در اين عبارات شريفه به تربت حسين (ع) توسل شده و سوگند ياد شده است كه بيان گر قداست و حرمت اين تربت مقدس است . 15 ـ جز تربت حسين ، خوردن ساير خاك ها حرام است خوردن مطلق خاك ، از نظر شرع و از ديدگاه فقها حرام است ، جز مقداري از خاك قبر حسين (ع) و آن بايد به اندازه نخودي باشد. از خوردن تربت حسين (ع) از روي لذت وشهوت سخت منع شده است . براي كسي كه از تربت حسين مي خواهد استفاده كند قبل از آن بايد حرمت و ولايت حسين بن علي و مقام و شأن رتبه آن حضرت را بشناسد و نيزبه حرمت و قداست و شفا بخشي اين تربت اعتقاد و ايمان داشته باشد و گرنه هيچ نفعي وفايده اي براي او نيست . اين مطلب بلكه مفاد بسياري از اخبار و روايات مربوطه مي باشد.حضرت صادق (ع) در روايتي فرمودند: «الطين حرام كله كلحم الخنزير و من اكله ثم مات منه لم اُصل عليه الاّ طين القبر فاءن فيه شفاء من كل داء و من اكله بشهوه لم يكن له فيه شفاء؛ تمام خاك ها حرام است ، مانند گوشت خنزير (خوك ) و كسي كه آن را بخورد وبميرد من بر او نماز نمي خوانم ، مگر از خاك قبر حسين (ع) باشد كه در آن شفا است از هردردي و هر كس آن را از روي شهوت بخورد براي او در آن شفا نيست .» در اين روايت دو نكته مهم و اساسي ديده مي شود: 1 ـ در خاك حسين شفا است و مي توان مقدار معيني از آن را براي شفا يافتن خورد. اين تأثير و شفابخشي ، به خاطر مدفون بودن حسين در آن و منسوب بودن آن به حسين است وگرنه فكر نمي كنم سرزمين كربلا شفاي ذاتي داشته باشد. جواز خوردن آن از بين ساير خاك ها، خود مزيتي است ؛ چنان كه ظاهر روايت همين را مي رساند. 2 ـ كسي كه مي خواهد تربت حسين (ع) را بخورد بايد به قصد شفا و تبرك باشد،زيرا در آن صورت است كه اين تربت پاك تأثير خود را واقعاً نشان مي دهد، در غير اين صورت ـ بنابر برخي اخبار ـ فايده اي نخواهد داد و خواندن دعاهاي وارده در اين باره تأثيربسياري را خواهد داشت . محدودة تربت كربلا ترب مقدس را هر قدر كه نزديك تر به قبر مبارك باشد بديهي است كه تأثير آن نيز بيشتر خواهد بود در مورد اين كه تربت حسين (ع) را از چه فاصله اي يا حدي اخذ كند؟روايات و اقوال در اين زمينه متعدد و مختلف است ، اين جاب به چند روايت اشاره مي شود: 1 ـ اخذ آن از بالاي سر قبر حسين (ع): «ابي بكار گفت : من از تربتي كه نزد سر قبرحسين (ع) است برداشتم كه تربتي سرخ است پس خدمت حضرت رضا(ع) وارد شدم وآن تربت را بر آن حضرت عرضه داشتم . حضرت آن را در كف دستش گرفت و سپس آن را بوييد و استشمام فرمود و گريست . تا اشكش جاري شد. سپس فرمود: اين تربت جدم است .» 2 ـ قدر هفتاد باع از قبر شريف : از حضرت صادق روايت شده است كه فرمود:«يوخذ طين قبر الحسين (ع) من عند القبر علي قدر سبعين باعا؛ تربت حسين (ع) را ازنزد قبر شريف به اندازه هفتاد باع گرفته مي شود.» 3 ـ هفتاد باع در هفتاد باع : يعني از اين اندازه ، تربت حسين (ع) اخذ شود. 4 ـ حريم قبر حسين (ع) يك فرسخ در يك فرسخ در يك فرسخ در يك فرسخ است . روايات در اين زمينه زياد است و در تعيين و تحديد آن براي اخذ تربت يكسان نيست ولي به هر حال از هر فاصله اي كه گرفته شود، منسوب و متعلق به حسين بن علي (ع) است كه قدر آن را بايد بدانيم و در رعايت حرمت آن كوشا باشيم . البته ممكن ست برخي تعجب كرده و بگويند: چطور از بين خاك ها در خاك قبرحسين (ع) شفاست ؟ در جواب آنهابايد گفت كه خالق هستي چنان كه مي تواند دراقسام گياهان و غير گياهان شفا قرار دهد، مي تواند در اين تربت نيز شفا قرار دهد. ثانيا: اين ويژگي در تربت حسين براي آن است كه آن حضرت براي احياي دين الهي و اعلاي «كلمة الله» جان و مال و اولاد و انصار و اصحاب خود را فدا نمود و خداوندمتعال كه خود را «شكور» ناميده به پاس و تقدير اين همه قربانيها و فداكاري ها در راهش ويژگي ها و مزايايي به حسين بن علي (ع) داده كه به كسي ديگر نداده است ؛ از جمله تربت آن حضرت را شفا و امان قرار داده است و اين هيچ جاي تعجب نيست . ثالثاً: طبق روايات ، تربت مراقد و مشاهد شريفه پيامبر(ص) و ائمه نيز موجب شفااست . خلاصه از تمام آنچه گذشت ، حرمت و قداست و شفا بخشي و شأن و فضيلت اين تربت مقدس آشكار و روشن گرديد. نویسنده:غلامحسن جعفري

 

حادثه عاشورا از دلخراش ترین وقایع تاریخ اسلامی به شمار می رود. این رخداد از هنگامه وقوع تاکنون مورد اهتمام و توجخ انسان های آزاده قرار گرفته است. متفکران و نویسندگان مسلمان و غیر مسلمان از زاویه های گوناگون آن را کاویده و به موضوعاتی از این دست نظر افکنده اند:

علل شکل گیری و پیدایش حادثه کربلا؛ درس های عاشورا؛ حضور زنان؛ گریه و عزاداری؛ تحیف ها و ... .

و البته هنوز جای مباحث بسیار تاریخی، اخلاقی و انسانی، جهت پژوهش های عمیق خالی است. یکی از پرسش هایی که مطرح است و در لابه لای نوشته ها به اجمال بدان پرداخته شده، راز جاودانگی این قیام است. با آنکه قیام های بسیار در تاریخ بشریت و نیز دوره های اسلامی به وقوع پیوسته، اما کشش و جاذبه و ژرفایی حادثه عاشورا در آن مشهود نیست. چه تفاوتی ماهوی میان آنها وجود دارد؟ چه رمز و رازی در این قیام و رخداد نهفته است؟

آیا تا به حال از خود پرسیده‎ایم که:

1. اجتماع مردم در این ایام، و تجمع وصف ناشدنی روزهای تاسوعا و عاشورا به ویژه در کشورهای شیعه‎نشین از چه نیرویی تغذیه می‎کند؟ چرا گذشت قرن‎ها، نه تنها از نشاط آن نکاسته بلکه سال به سال بر رونق آن افزوده است؟

2. حضور گسترده نیروهای جوان که همه تعلق‎های جوانی اعم از مد لباس تا خواب سنگین را کنار نهاده‎اند، چگونه توجیه می‎شود؟ جوانان با ایده‎ها و حساسیت‎های متفاوت، که انرژی غیر قابل کنترل و روحیه‎ای گریزان از توصیه و پند دارند، چرا عمیقاً جذب این حادثه می‎شوند؟

3. نمایش زیبای هیئت‎های عزاداری و دسته‎های سینه‎زنی بدون آموزش‎های فنی و درازمدت که بسا زیباتر از رژه دسته‎های نظامی صورت می‎گیرد، آن هم با تنوع فراوان، بر حسب عرف‎ها و عادت‎های بومی و منطقه‎ای، چگونه تحلیل می‎شود؟ بسیار دیده می‎شود که سربازان بعد از آموزشی درازمدت به خوبی از عهده وظایف خود برنمی‎آیند، اما دسته‎های عزاداری خودآموز، آرایشی زیبا پیدا می‎کنند؟

4. چه چیزی مردم را در ایام محرم به احسان‎ها و ایثارهای بزرگ مالی وامی‎دارد؟ اطعام‎ها و خوان‎های گسترده در این ایام از چه عاملی سرچشمه می‎گیرد؟ با آن که برای جلب احسان‎های کم تراز این به تبلیغاتی گسترده و برنامه‎ریزی‎های درازمدت، نیاز است.

این همه پس از قرن‎های متمادی که از حادثه کربلا گذشته، و بدون کمترین جبر و تشویق دنیایی و حکومتی چه توجیهی دارد.

این نوشتار بر آن است تا اندازه‎ای در مورد این پرسش بررسی و کاوش کند. می‎توان علل و عوامل متعددی برای این جاودانگی برشمرد؛ مانند:

به نظر می‎رسد نمی‎توان ماندگاری و جاودانگی را به یک راز و سبب منتهی کرد، بلکه تمامی علل و عوامل پیش گفته در آن مدخلیت دارد.

سه عامل نخست واضح است و پیرامونش بسیار نوشته شده است. عامل چهارم شاید همان باشد که در پاره‎ای احادیث بدان اشاره می‎شود مانند:

قال رسول الله صلی الله علیه و آله: انّ لقتل الحسین علیه السلام حرارة فی قلوب المومنین لاتبرد ابداً. (1)

«شهادت امام حسین علیه السلام را در دل‎های مومنان شراره‎ای است که هیچگاه خاموش نشود.» حقیقتاً تاثیر عوامل غیبی و آسمانی بر ماندگاری این حادثه را نمی‎توان انکار کرد.

به گمان ما عامل پنجم جایگاه ویژه‎ای دارد، گرچه علل چهارگانه دیگر هر یک تاثیر خود را می‎گذارد. چرا که این عامل بیشتر، عمق معرفت، انتخاب، اراده، تصمیم‎گیری و زیبایی عمل امام حسین و همراهانش را نشان می‎دهد. به تعبیر دیگر حسن فاعلی و حسن فعلی حادثه عاشورا، با این علت بیشتر نمایان می‎گردد.

این نوشتار می‎خواهد به اختصار حادثه کربلا را از این زاویه مورد مطالعه قرار دهد. در این جهان، آیین‎ها، مرام‎ها و حوادث تاریخی هر چه انسانی‎تر باشد و به جوهره وجودی انسان نزدیک‎تر، ماندگارتر خواهند بود.

حادثه عاشورا نیز چنین است. نمی‎بایست آن را تنها از زاویه انتساب به خاندان پیامبر بررسی کرد و یا تنها بر عوامل غیبی پای فشرد و یا اوج درنده‎خویی یزیدیان را منظور داشت و یا بر حضور زنان و کودکان تاکید ورزید، بلکه آن را به عنوان حادثه‎ای که تمام اصول و ضوابط انسان در آن منظور شده و هیچ امر غیر انسانی در ناحیه هدف و روش در آن به چشم نمی‎خورد، مطالعه کرد. گاه انسان‎ها درباره اهداف و روش‎های انسانی، خوب سخن می‎گویند و نیک قلم می‎زنند. برخی این هدف‎ها و روش‎ها را در عادی‎ترین شرایط زندگی پیاده می‎کنند. اعجاز و اعجاب حادثه عاشورا در آن است که در ناگوارترین شرایط زندگی، گروهی ذره‎ای از اهداف، روش‎ها و منش‎های انسانی تخطی نمی‎کنند و آن را در دشوارترین شرایط، عینیت می‎بخشند.

انسانی بودن این حادثه را در دو بعد هدف‎ها و روش‎ها پی می‎گیریم:

الف- اهداف

آرمان‎ها و اهدافی که امام حسین و یارانش از آغاز حرکت تا شهادت و اسارت بر آن پای می‎فشردند، کاملاً انسانی است که به برخی از آن اشاره می‎شود:

1. آگاهی بخشی

آگاهی بخشی، هوشیار کردن انسان‎ها، و از جهالت و سرگردانی درآوردن آنها، از عالی‎ترین اصول انسانی به شمار می‎رود.

امام حسین علیه السلام برای رهایی انسان از جهالت، سر درگمی، خون خود را نثار کرد. در زیارت اربعین که شیخ طوسی و دیگران آن را روایت کرده‎اند، چنین می‎خوانیم:

و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة و حیرة الضلالة(2)؛ او خون خودش را در راه تو نثار کرد تا بندگانت را از جهالت و نادانی رهایی بخشد.»

2. اصلاح‎گری

همیشه زدودن پیرایه‎ها از زوایای زندگی جمعی انسان‎ها، آرمانی ارزشمند و بزرگ بوده است. مصلحان کسانی‎اند که تلاش می‎کنند جامعه انسانی را از حرکت در بیراهه ها باز دارند و آنان را پایبند به قواعد انسانی سازند. برداشتن غل و زنجیرهای اجتماعی، فقر و پریشانی خاطری آدمیان جزو اصول اصلاح گری و اصلاح طلبی است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله با بعثت خود، تحولی الهی و انسانی در جامعه پدید آورد، لکن پس از رحلت ایشان پیرایه‎ها گریبانگیر جامعه نبوی شد و دچار ارتجاع گردید. اصلاحات حسینی در مسیر برداشتن این پیرایه‎ها و زدودن کجی‎ها بود تا با ارتجاع به جاهلیت بستیزد و آن را از میان برد. امام حسین به واقعیت آن روز جامعه چنین اشاره فرمود:

الا ترون الی الحق لایعمل به والی الباطل لایتنهای عنه (3)؛ آیا نمی‎نگرید که به حق عمل نمی‎شود و از باطل پرهیز نیست.

اصلاح‎گری خود را نیز با این جملات بیان داشت:

انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی (4)؛ همانا برای جستن اصلاح در امت جدم، قیام کردم.

3. امنیت

استعداد آدمیان در فضای آرام و امن به فعلیت می‎رسد، شکفته می‎شود و کمال می‎یابد. اگر این امنیت فراگیر نباشد و تنها متمولان و قدرتمندان از آن بهره‎مند گردند، چنین جامعه‎ای را نمی‎توان امن نامید. هرگاه که دورافتادگان از هرم قدرت و ثروت که همیشه بیشترین قشرهای اجتماعی را تشکیل می‎دهند، از امنیت برخوردار گردند، جامعه، انسانی و الهی است. امام حسین علیه السلام یکی از اهدافش را چنین بیان می‎کند:

و یأمن المظلومون من عبادک (5)؛ (بدان خاطر قیام کردم) که ستمدیدگان از بندگانت در امنیت به سر برند.

4. امر به معروف و نهی از منکر

یکی از مهم‎ترین اهداف قیام حسینی نظارت و کنترل بر قدرت متمرکز جامعه به شمار می‎رود. آن حضرت بر این باور است که حکمرانان در مسیر صواب حرکت نمی‎کنند و یکی از راه‎های بازدارندگی و نیز ایستادگی در برابر آن نظارت همگانی و کنترل قدرت از طریف نخبگان اجتماعی بلکه توده‎های اجتماعی است. امام حسین علیه السلام بر این هدف نیز بارها تاکید می‎ورزد:

ارید أن آمر بالمعروف وانهی عن المنکر و اسیر بسیرة جدی و ابی(6)؛ تصمیم دارم امر به معروف و نهی از منکر نمایم و بر روش جدم و پدرم رفتار کنم.

روشن است که یکی از حوزه‎های اصلی امر به معروف و نهی از منکر، نظارت عمومی نسبت به حکمرانان و متولیان امور است و آنچه در زمان امام حسین علیه السلام صادق بود، همین حوزه از امر به معروف و نهی از منکر است؛ گرچه دامنه آن به روابط افراد با یکدیگر نیز گسترش دارد.

تا اینجا چهار آرمان اصلی قیام امام حسین که تمامی آنها در راستای اعتلای انسانیت و رشد و کرامت انسان‎ها است، برشمرده شد.

ب- روش‎ها

بسیاری از حرکت‎های اجتماعی، انقلاب‎ها و اصلاح‎طلبی‎ها، با آرمان و اهداف بلند و انسانی شروع می‎شود، اما آنچه در روش و عمل اتفاق می‎افتد، معمولاً سازگاری با اهداف و آرمان‎ها ندارد. نهضت حسینی اعجازش در همین است که روش به کار گرفته شده از سوی امام، صد در صد مطابق با آرمان و هدف او است. در روش و منش او چیزی نمی‎توان یافت که با آرمان و هدف نسازد، آن هم در اوج سختی، نبرد، خون، اسارت و ... . اینک به نمونه‎هایی از این روش و منش انسانی اشاره می‎شود:

 

1. صداقت و یکرنگی

عاشورا، نمایش مجسم و عینی باورهای دینی و خصلت‎های انسانی، در دشوارترین لحظات زندگی است. عاشورا می‎آموزد که در سخت‎ترین حالت‎ها می‎توان پایبند به آموزه‎های دین و صفات انسانی بود. آن جا که خطرها و دلهره‎ها بسیاری را به مصلحت‎سنجی و دوگانه زیستی وامی‎دارد، عاشورا افقی فراتر از آن یعنی صداقت و یکرنگی را به نمایش می‎گذارد؛ زیرا عاشورا زاییده مکتبی است که یکرنگی در عقیده را می‎پسندد و از نفاق برحذر می‎دارد. یکرنگی در انگیزه و نیت را توصیه می‎کند و ریا را شرک می‎شمرد، یکرنگی در سخن را تعلیم می‎دهد و دروغ را کلید همه پلیدی‎ها می‎داند؛ یکرنگی در داد و ستد را می‎آموزد و غش را حرام می‎کند، یکرنگی در دوستی را سفارش کرده و خیانت را مذمت می‎کند و ... .

عاشوراییان با خداوند، با امام، با امت و با دشمن با خویشتن، صادق و یکرنگ بودند. چهار تصویر زیر صداقت را در حادثه عاشورا نشان می‎دهد:

- هنگامی که امام حسین می‎خواست از مکه حرکت کند در جمع دوستان و یاران سخن گفت و آنان را با وعده پست و مقام و ثروت و آسایش به قربانگاه نکشاند، بلکه فرمود: اَلا و مَن کان باذلاً فینا مُهَجَتَهُ مُوطَناً علی لقاءالله نَفسَه فَلیَرحل معنا فانّی راحل مُصبِحاً إن شاءالله (7)؛ بدانید، آن که آماده است در راه ما بذل جان کند و خود را برای ملاقات خداوند، مهیا ساخته با ما کوچ کند؛ به راستی که من صبحگاهان با خواست خداوند حرکت خواهم کرد.»

- هنگامی که امام حسین علیه السلام بر بالین عباس آمد و او را غرقه در خون یافت گفت: آلان اِنکسَر ظهری(8)؛ اینک کمرم شکست.

- آن زمان که علی اکبر از رزمگاه بازگشت، به پدر گفت: العطش قد قتلی و ثقل الحدید اجهدنی(9)؛ تشنگی مرا از پای در آورده و سنگینی سلاح مرا بی تاب کرده است.

- امام حسین علیه السلام یاران خود را در شامگاه تاسوعا گرد آورد و شهادت خود را به آنان خبر داد و آنان را برای بازگشت آزاد گذاشت. (10) چنانکه رویای سحرگاه شب دهم را برای یاران بازگو کرد و حمله سگ‎های درنده را برایشان باز گفت. (11)

2. عدالت در عمل

عدالت را به آسانی می‎توان بر زبان راند، به سادگی می‎توان نوشت، به سهولت می‎توان نمایش داد، اما به سختی می‎توان با عدالت زیست. از همین رو است که خداوند در قرآن هنگامی که از روزه، عبادت، و ذکر، سخن می‎راند، با تعبیر «لعلکم تتقون»(12)؛ (شاید پارسا شوید) آن را ختم می‎کند. اما زمانی که به عدالت فرمان داده، آن را نزدیکترین راه حتمی و قطعی به تقوا می‎داند.

اعدلوا هو اقرب للتقوی(13)؛ عدالت پیشه کنید، که نزدیک‎ترین راه به پارسایی است.

اینجا دیگر سخن از شاید و لیت و لعل نیست، بلکه از یک فرمول قطعی خبر می‎دهد. در حادثه عاشورا به جز خطابه‎های آتشین در مذمت ظلم و ستمگری و دعوت به عدل و انصاف نمونه‎ای برجسته و عینی از عدالت را می‎بینیم:

امام حسین علیه السلام هنگامی که بر بالین فرزند ارشد خویش علی اکبر آمد، صورت بر صورت فرزند نهاد و گفت: خاک بر دنیا پس از تو، چه چیزی این گروه را بر خداوند جسور و گستاخ کرده تا حریم پیامبر را هتک کنند. (14)

و زمانی که برده‎ای سیاه به نام «واضح» از لشکر عاشوراییان بر زمین افتاد و امام حسین علیه السلام را ندا داد، امام بر بالینش آمد و گونه بر گونه‎اش نهاد. این رفتار مایه مباهاتش شد و گفت: مَن مثلی و ابن رسول الله واضع خده علی خدّی؛ کیست مانند من که فرزند رسول خدا گونه به گونه‎اش گذارده باشد.(15)

3. گفتگو

خردمندان و فرزانگان، به سخن دیگران گوش می‎سپارند و تبیین باورها و توجیه رفتار خویش را عار ندانند. اینان گفتگو را بهترین راه نزدیکی انسان‎ها به یکدیگر می‎دانند.

در مقابل، آنان که برای خود شأن و منزلتی ساخته و دیگران را کمتر به حساب آورند، نه به سخن دیگران گوش کنند و نه راضی شوند کردار و رفتار خویش را روشن کنند.

در حادثه عاشورا خصلت نخست را در حسین علیه السلام و یارانش می‎بینیم. امام حسین علیه السلام با نوشته‎ها و خطابه‎ها، از راز حرکت خویش پرده برمی‎دارد، انگیزه و مرام خود را باز می‎گوید، سبب نافرمانی از حکومت یزید را به زبان می‎آورد و ...

همین رویه را در یاران وی می‎بینیم. آنان نیز هر یک خطابه‎هایی ایراد کرده و به تبیین مواضع و توجیه رفتار خود دست زدند.

جریان مقابل نه تنها حاضر نبود کار خود را موجه سازد، بلکه شنیدن سخن حق یاران حسین علیه السلام را کسالت‎آور قلمداد می‎کرد.

در روز عاشورا زهیر در برابر لشکریان یزید قرار می‎گیرد و به تبیین مواضع می‎پردازد. شمر به سویش تیر پرتاب کرده و می‎گوید: أبرمتنا یکثرة کلامک (16)؛ ساکت باشد، ما را از زیاده‎گویی خسته کردی.

بریر هم که از سربازان کهنسال امام حسین علیه السلام و از استادان قرائت در مسجد جامع کوفه بود، نزد لشکریان عمر سعد آمد و شروع به سخن کرد. هنوز چند جمله بر زبان نیاورده بود که از میان جمعیت فریاد برآمد: یا بریر! قد اکثرت الکلام (17)؛ بریر زیاده سخن گفتی.

4. ادب

سلوک اجتماعی بر پایه باور به شخصیت انسانی جدا از همه باورها، خصلت‎ها و طبقه اجتماعی را می‎توان ادب نامید. این همان است که امیرمومنان به مالک اشتر فرمود: مردمان یا برادر تواند در دینداری و یا همتای تواند در آفرینش.(18)

به دو پرده از ادب رفتاری در حادثه عاشورا بنگرید:

- روز هفتم محرم شمر، نزدیک خیمه‎های امام حسین علیه السلام آمد و با صدایی بلند فریاد زد: ابن بنو اختنا؟ «خواهرزاده‎های ما کجایند؟» عباس و برادرانش کجا هستند؟ (شمر با مادر ابوالفضل خویشاوندی قبیله‎ای داشت). عباس علیه السلام رو گرداند و پاسخی نداد. امام حسین علیه السلام فرمود: پاسخ دهید گرچه فاسق باشد.(19) (آنگاه عباس علیه السلام و شمر به گفتگو پرداختند.)

- در مسیر مکه به کوفه، حرّ با هزار سواره برای بستن راه امام حسین علیه السلام خود را به آنان رسانید. وی ماموریت داشت، امام را به کوفه نزد عبیدالله ببرد.

پیمودن راه طولانی تشنگی را بر حر و همراهانش غالب کرده بود. امام حسین چون تشنگی آنان را دید، فرمان داد همه را سیراب سازید.

أمر أصحابه ان یسقوهم و یرشقواالخیل(20)؛ به یارانش دستور داد که آنها را سیراب کنند و اسبانشان را نیز سیراب سازند.

5. احترام به موقعیت و جایگاه انسان‎ها

وقتی امام حسین به منزلگاه شَراف رسید، حر با هزار سوار برای بستن راه و بازگرداندن از حرکت فرود آمد.

امام حسین پس از آن که دستور داد آنان و اسبانشان را سیراب سازند، برایشان سخن گفت و از فلسفه حرکت خویش سخن راند و چنین بر زبان آورد که من خود بدینجا نیامدم، بلکه در پی دعوت‎ها و نامه‎های شما بود و اگر خرسند نیستید، بازگردم.

به هر حال، وقت نماز ظهر فرا رسید. حجاج بن مسروق اذان گفت. امام حسین علیه السلام رو کرد به حر و فرمود: اتصلی باصحابک؛ تو با لشکر خود نماز می‎خوانی؟ و حر گفت: لابل نصلی جمیعاً بصلاتک (21)؛ همه به امامت شما نماز می گزاریم. اگر در آداب نماز جماعت از استحباب امامت حاکم، فرمانده، صاحب منزل و ... سخن رفته است، امام حسین علیه السلام حرمت یک فرمانده را نگه می‎دارد و او را مخیر می‎سازد و البته ادب حر نیز ستودنی است که با آن که برای راه بستن آمده، اما نیکو، حرمت سبط رسول خدا را پاس می دارد.

6. احترام به پیمان‎ها

در منزلگاه عُذَیب خبر شهادت قیس بن مسهر صیداوی به امام حسین داده شد. و نیز گزارش دادند که مردم دل‎هایشان با شما است و شمشیرهایشان بر رویتان کشیده. طرماح به حضرت پیشنهاد کرد که از راه منصرف شوید و به سوی کوهی در منطقه ما حرکت کنید که از دسترس به دور است و ما برای شما بیست هزار رزمنده تعهد می‎کنیم که از شما دفاع کنند.

امام حسین پس از تشکر و سپاس فرمود: ان بیننا و بین القوم عهداً و میثاقاً و لسنا نقدر علی الانصراف (22)؛ میان ما و مردم کوفه پیمانی است که نمی‎توان از آن سر باز زد.

و از این رو است که در روایت‎های بسیار، پایبندی به پیمان‎ها نشانه دینداری شمرده شده است.

امام باقر علیه السلام در حدیثی فرمود:

انّا لنحب من کان عاقلاً، فهماً، فقیهاً، حلیماً، مداریاً، صدوقاً، وفیّاً (23)؛ ما دوست داریم کسی را که خردمند، فهیم، دانا، بردبار، سازگار، یکرنگ و وفادار به پیمان باشد.

7. پرهیز از جنگ افروزی

آنگاه که امام به سرزمین نینوا رسید، نامه عبیدالله بن زیاد به حر رسید که بر امام حسین علیه السلام سخت گیرد.

در این هنگام زهیر به امام حسین گفت: نبرد با اینان برای ما آسان است از جنگیدن با لشکریانی که پس از این خواهند آمد.

امام حسین علیه السلام در پاسخ فرمود: ما کنت ابداً هم بقتال(24)؛ من نبرد را آغاز نخواهم کرد.

امام حسین علیه السلام گرچه به شهادت عشق می‎ورزید و از مرگ هراسی نداشت و آن را چونان گردنبند دختران جوان، مایه زیبایی و زیور زندگی می‎دانست، اما به کشتن دیگران راغب نبود و از آن کناره می‎گرفت، مگر دیگران به نبرد دست زنند. و حسینیان نیز باید خصلت عشق به شهادت را از پیشوای خود به ارث برند و بدان ببالند و از نبرد و خونریزی خرسند نباشند که اصل و قاعده اولی، صلح است و نبرد و جنگ، صورت اضطرار زندگی است.

8. شیوه دعوت

وقتی امام به منزلگاه قصر بنی مقاتل فرود آمد، چادر بزرگی بر پا دید. پرسید از آن کیست؟ گفته شد از عبیدالله بن حر جعفی است که مردی متمول و ثروتمند بود. امام حسین علیه السلام حجاج بن مسروق را نزد او فرستاد تا وی را به سوی حسین علیه السلام فراخواند. حجاج چیزی همراه داشت. عبیدالله پرسید: این چیست؟ حجاج گفت: هدیة الیک و کرامة قبلته هذاالحسین یدعوک الی نصرته (25)؛ این هدیه‎ای برای تو است اگر بپذیری. اینک حسین تو را برای یاری فرا می‎خواند.

عبیدالله گفت: وقتی از کوفه بیرون آمدم جمعیت بسیاری دیدم که برای نبرد با حسین مهیا می‎شدند و من توانایی یاری حسین را ندارم. چون حجاج سخن عبیدالله را برای امام نقل کرد، امام حسین علیه السلام با جمعی از یاران و خاندانش نزد او رفت.

9. حضور زنان

حضور زنان و احترام به این حضور، از سوی امام حسین یکی از منش‎های انسانی این قیام است. حادثه عاشورا از آغاز تا پایان از حضور زنان برخوردار بوده و نیز بسیار تاثیرگذار بودند، و استاد مطهری، حادثه عاشورا را مذنث (مخفف مذکر و مونث) دانسته، یعنی حادثه‎ای مردانه و زنانه.

همسر زهیر دلهم دختر عمرو، او را با توصیه و تشویق بسیار، به یاری حسین علیه السلام وامی‎دارد و از او وعده شفاعت در آخرت می‎گیرد.(26) گرچه نام زهیر آوازه تاریخ شد و از همسر وی کمتر سخن به میان می‎آید.

ام وهب دختر عبدالله همسر عبدالله بن عمیر کلبی، با برداشتن عمودی به تشویق شوهرش به نبرد می‎پردازد و می‎خواهد به همراه شوهر کشته شود که امام حسین علیه السلام او را برمی‎گرداند و می‎فرماید بر زنان نبرد واجب نیست. (27)

و نیز وقتی کعب بن جابر بر بریر یورش برد، همسرش او را سرزنش کرد و گفت دیگر با تو سخن نگویم، تو دشمنان فرزند فاطمه را یاری دادی. (28)

مادر عمرو بن جناده که کودکی یازده ساله بود، او را به رزمگاه فرستاد و شوهر این زن در یورش نخست دشمن، به شهادت رسید. وقتی کودک از امام حسین اجازه خواست، حضرت فرمود پدرش کشته شده و شاید مادرش راضی نباشد. عمرو گفت مادرم مرا فرستاده است. (29)

چنانکه زنی از قبیله بکر بن وائل، هم تباری های خود را به جهت غارت رزمگاه امام حسین، سرزنش کرد.(30)

و زن خولی تا پایان عمر از اندوه غم شهادت امام حسین علیه السلام آرایش نکرد. (31)

نیز در برخی کتب تاریخ نقل شده که امام حسین علیه السلام در آخرین لحظات زندگی به خواهرش زینب گفت: یا اختاه لاتنسینی فی نافلة اللیل (32)؛ خواهرم مرا در نماز شب از یاد مبر.

جالب است توجه شود که در واقعه کربلا حضور مثبت زنان در اردوگاه امام حسین چشمگیر است و نیز جماعت و یاری زنان از سپاه دشمن؛ ولی نام زنی که به یاری یزیدیان برخاسته باشد و آنان را مدد رسانده باشد، نقل نشده است.

10. اهتمام به گرفتاری‎ها

در غروب روز نهم که امام حسین علیه السلام یارانش را گرد آورد و آنان را برای رفتن مخیر ساخت. به محمد بن بشیر حضرمی که پسرش در مرزهای ری به اسارت گرفته شده بود، فرمود: انت فی حَلِّ من بیعتی فاعمل فی فکاک ولدک؛ بیعت خود را از تو برداشتم برای رهایی فرزندت تلاش کن.

وی در پاسخ گفت: به خداوند چنین نکنم. آنگاه امام حسین علیه السلام فرمود:

اذا أعط ابنک هذه الاثواب الخمسة لیعمل فی فکاک اخیه (33)؛ پس این پارچه‎ها به فرزندت دیگرت ده تا در راه آزادی برادرش از آن بهره برد.

در پایان امیدواریم متولیان امور دینی در بزرگداشت این گونه شعائر بکوشند:

الف. حس مذهبی و دینی این حرکت و روح گرفتن آن را قوی سازند.

ب. این حرکت را با آگاهی بخشی و معرفت‎دهی همراه کنند.

ج. آن را از خرافات و بدعت‎های عوامانه بپیرایند.

د. در این مسیر زنده و سازنده، مانع و آفت، ایجاد نکنند.

ه. مقدماتی فراهم آورند تا این حرکت در جریان‎های خاص سیاسی و جناحی وارد نشود، و رنگی جز رنگ حسینی به خود نگیرد.

تا ماهیت الهی و انسانی این قیام جاودانه همیشه و چونان گذشته درس آموزی‎های بیشتر، پرتوافکنی‎های گسترده‎تر را به همراه داشته باشد.

پی‎نوشت‎ها:

1. مستدرک الوسائل، ج10، ص 318

2. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ص 731

3. مقتل الحسین، ص 232

4. همان، ص 156

5. الحیاة، ج2، ص 231

6. همان

7. مقتل الحسین، ص 194

8. همان، ص 338

9. همان، ص 322

10. همان، ص 258

11. همان، ص 267

12. سوره بقره، آیه 21، 63 و 183

13. سوره توبه، آیه 8

14. مقتل الحسین، ص 308

15. همان، ص 308

16. همان، ص 284

17. نهج البلاغه، نامه 53

18. مقتل الحسین، ص 285

19. همان، ص 252

20. همان، ص 214

21. همان، ص 214- 216

22. همان، ص 222

23. بحارالانوار، ج 78، ص 245، ح 56

24. مقتل الحسین، ص 228

25. همان، ص 223- 224

26. همان، ص 208- 209

27. همان، ص 293- 294

28. همان، ص 309- 310

29. همان، ص 314

30. همان، ص 386- 387

31. همان، ص 391- 392

32. اعلام النساء المومنات، ص 381

33. مقتل الحسین، ص 260

منبع:

مجله آینه پژوهش، سال 77- 78 ، مهدی مهریزی .

www.tebyan.net

مقدمه

قال المعصوم (ع) حُسَينٌ اَحَبُ اَهلَ الاَرض الي اَهلِ الاَرض وَ اَهلِ السَماء.1يعني امام حسين (ع) محبوب ترين فرد زمين براي اهل زمين و آسمان است.

امام حسين (ع) فرزند رسول خدا (ص) و تربيت شدة خاندان وحي و بزرگ شدة دامان عصمت زهرا(س) است و اين فضيلت و عزّت آسماني از براي او بس است كه خود امام معصوم و زادة دو معصوم است. و او خود مستجمع جميع فضائل و كرامات است و از جنبه‌هاي فردي و اجتماعي به كمال خود رسيد.و به قول ابن اثير اخسيكتي ازمورخان بنام دنيا"كانون همه فضيلتها و خوبيها بود."2

او وابسته به نظام رسالت و خود داراي مرتبت والاي آسماني بود چنانچه از جانب پيغمبر خاتم بسيار مورد تكريم و احترام واقع مي‌شد و پيامبر اكرم (ص) او را در جاي خويش مي‌نشاند و به احترام او از جاي بر مي‌خاست و بر او كرنش مي‌كرد و مي‌فرمود :" حُسينٌ مِني و اَنا مِن‌‍ْ حُسَين‌ْو حُسَين سِبطُ مِنَ الاسباط4" يعني حسين از من است و من از حسين و حسين فرزندي از فرزندان من است.

امام حسين (ع) به شهادت دوست و دشمن از فضايل برجسته‌اي برخوردار بود و حتي دشمنان نسبت به حقانيت و كمال او واقف و معترف بوده و هستند وابن زبيركه ازياران معاويه بود بارها اين اقرار بر زبان جاري مي كرد وخطاب به معاويه مي گفت.:

اَنتَ تَعلمُ مِن هُما وَ ما هي3 تو خود خوب مي‌داني كه آنان يعني حسنين كيانند و حق خلافت از آن كيست ؟

ما اگر بخواهيم از ميان تاريخ مطلب قابل توجه و عبرت آموزي را بيان كنيم بدون شك از مهمترين حادثة آن سخن مي‌رانيم. و بحق جريان واقعه عاشورا يك چنين حادثه‌اي است كه مطالب عبرت‌آموز و پيام آور بسياري را در طول تاريخ بهمراه داشته و از آن نه تنها به صورت يك حا دثه بلكه يك فرهنگ و تراژدي بايد عنوان و مطرح نمود.

عاشورا منشأ تحول تاريخ بود و تا عالم باقي است، امواج پر تلاطم آن همه جا را فراگير خواهد بود. و از اينكه در ميان روزهاي قدسي دنيا ، عاشورا نقطة عطف قرار گرفته به اين دليل است كه عاشورا نمايشي عظيم از همة خوبيها و درسها و نكته‌ها بالاخره اراده‌هاي آهنين بود كه تمامي اصول و فروع زندگي را در بر گرفته است.

فردريك جيمس مي‌گويد : درس امام حسين (ع) و هر قهرمان شهيد ديگري اينست كه در دنيا اصول ابدي عدالت و ترحّم بشر و محّبت وجود دارد كه تغيير ناپذيرند. و همچنين مي‌رساند كه هر گاه كسي براي اين صفات ابدي مقاومت كند و بشر در راه آن پافشاري نمايد آن اصول هميشه در دنيا باقي و پايدار خواهد ماند.4

امام حسين (ع) به همة ملتهاي رنجديدة عالم آموخت كه با استعمار مبارزه كنند و در برابر زالو صفتان طماع كه همه چيزشان را هدف گرفتند ، ايستادگي نمايند و خود را ا ز استعمارزدگي و فلاكت نجات دهند و از فرومايگي و دريوزگي بپرهيزند و همواره مناعت طبع و همّت عالي در پيش بگيرند.

درس اساسي مكتب امام حسين (ع) درس اسلام راستين است تا مردم را عملاً براه خدا بكشاند و از بندها و قيود مادي رهايشان سازد. و بالاخره آنكه اين نهضت جهاني عاشورا فصل الخطاب تازه‌اي در تاريخ اسلام بود تا ثابت كند كه خون بر شمشير پيروز است و ظلم و فساد گسستني و نابود شدني است. با قيام او شالودة خروج بر يزيديان و قيام بر عليه ظالمان فراهم شد و بدنبالش قيامهاي بزرگي درطول تاريخ چون توّابين ، قيام مختار وقيام ابي عبيده ثقفي -جمال عبدالناصرو... ودرزمان معاصرانقلاب اسلامي ايران رقم خورد كه ريشه امويها ويزيديان زمان را خشكاند.باذكراين مقدمه كوتاه شايسته ديدم كه به مهمترين ركن وهدف قيام امام حسين(ع)بپردازم.باشد كه موردتوجه وعنايت وبهره برداري قراربگيرد.

دراين نوشتاربه ضرورت اختصاربرآنيم كه به مهمترين هدف قيام امام حسين (ع)كه همانا احياء دين ازجمله درشاخصه هاي برتري چون اقامه نمازو...است بپردازيم.

احياء دين

امام حسين (ع) با قيام خونين خود دين را احياء كرد و اركان دين را حياتي تازه بخشيد و اسلام را كه تا قبل از آن يك شكل ظاهري صرف داشت روح و جان تازه بخشيد و حقيقت

دين را در همه عالم تچلّي داد. او در كربلا نمودارهاي ديني فراواني را به جا گذاشت و در واقع يك توحيد عملي و تجسّم عيني از آن ترسيم نمود و اركان آن را استحكام بخشيد.

قيام امام حسين (ع) نه براي انتقام بلكه براي انتقاد عملي نسبت به عملكرد شوم يزيد بر پاشد كه همواره بر دين ضربه مي‌زد و جعل دين و سبّ علي (ع) را رواج داده بود. و اين جريان مي‌رفت تا جائي كه نگراني ياران و شيعيان امام را فراهم كرده بود.چنانچه انس بن مالك بر اين وضع مي‌گريست امّا چاره‌اي جز سكوت نداشت. بنابراين امام حسين (ع) ديد كه معاويه و پسرش مكتب را به نابودي و مسلمانان را به انحراف مي‌كشانند با عزمي جزم و اراده‌اي قوي واردميدان شد. و با خون خود درخت اسلام را آبياري كرد و باگفتار و هشدار و وعظ و رجز خويش روح وحيات تازه اي به كالبد دين بخشيد.چراكه مي ديد: " وَ علي الاِسلام والسلام اِذ قَد بَليت الاُمه بَراعَ مِثلَ يَزيد " 5 بايد فاتحه اسلام را خواند آنگاه كه امت اسلام به والي و حاكمي چون يزيد مبتلا گردد.

گر نبود حسين نامي ز اسلام نبود ز خداوند و ز احمد ز علي نام نبود

امام حسين (ع) در راه استواري دين از تنهايي و غربت بيم نداشت و هيچ غم و مشكلي او را از آرمانش جدا نساخت و در طول راه از شمشيرهاي آخته نهراسيد. و بدين طريق درس استواري و دينداري را بهمگان آموخت و اساس كلُ يومٍ عاشورا و كُلُ اَرضٍ كَربَلا رابرهمين مبنارقم زدودرهمين مكتب است كه برادرش ابوالفضل تحت تعليم حضرت در رجزها و جوهرة كلامش بر همين محور تكيه ميزند وخطاب به دشمن درميدان كاروزارآنگاه كه دست چپ نازنينش راقطع كردند فرمود :

وَ الله اِنْ قَطَعتُموا يـَــــميني اِنــي اُحامي اَبداً عَن ديني

وَ عَن امــــام الصادق يَقيني نــجل النَبيُ الطاهِرُ الاَميني

اِن كانَ دينَ مُحَمَد لم يستقم اَلا بقتلي فياسيوف خذيني6

بخدا قسم كه اگردست راستم رانيز از بدنم جدا سازيد تا ابد از دينم حمايت خواهم كرد وبدنبال امام برحق وصا دق خويش( حضرت حسين(ع) كه پشت سر پيغمبر طاهر امين است)حمايت خواهم نمودو اگر دين جدّم محمّد (ص) جز به كشته شدن من استقرار نمي‌يابد پس اي شمشيرها مرا دريابيد.

وبرادرزاده نوجوانش مرگ رادراين راه "احلي من عسل"مي خواندوفرزندجواانش سلامت دردين وحفظ آن را براي درآغوش كشيدن مرگ شرط لازم ميشمرد وازپدربزرگوارش مي پرسد"ابسلامه من ديني؟"

بنابراين يكي ازعلل قيام آن حضرت همين بود كه يزيد علناً به مخالفت با دين مي‌پرداخت و به كارهاي زشت خويش چهره و ظاهر ديني مي‌بخشيد و با وقاحت تمام آن را از متن دين معرفي و از طرفي باژستي حق بجانب داد مبارزه با فرزند پيغمبر سرداد و خود زمينه براي جنگ با حضرت را فراهم كرد.از آنجا كه شهر مدينه آن وقت پايگاه ثقل امام حسين (ع) بودو مردم نيز پروانه‌وار گرد آن حضرت جمع مي‌گشتند حضرت را به كوفه دعوت كرد و به صحرايي تفتيده ولم يزرع وبدون آب(عليرغم وجوددونهر) وبدوراز وطن منزل داد.تا درغربت وتنهائي وبدور از چشم يارانش با او به جنگ در آيد. طبري و ديگر مورخان در اين باره چنين درج مي‌كنند:((هنگامي كه واليان كوفه اطلاع يافتند، حسين با يزيد مخالفت كرد و مكّه را پايگاه خود قرار داد نامه دعوت براي او فرستادند و بنابر شواهد تاريخي دعوت كوفيان از امام‌(ع) علت اصلي قيام نبود بلكه فقط اين امر جنگ را در كوفه به جريان انداخت. و اين جنگ چيزي بود كه در هر شرايطي بالاخره بايد رخ مي‌داد و بطور اجمال بايد گفت كه علّت اساسي اين قيام، ضد ديني ها و مخالفتهاي علني يزيد با مقدّسات بود چنانكه امويان از همان زمان خلافت حضرت علي (ع) مزورّانه به حكومت مي‌پرداختند و چهرة پليد خويش را در نقاب دين مي پوشاندند و در زمان امام حسن (ع) نيز معاويه با ظاهر الصلاحي و شيادي تمام به حكومت مداري ‌پرداخت كه به جهت نابخردي مردم و عوامفريبي معاويه زمينه براي قيام فراهم نبود.. امّا يزيد كه مردي سفاك وخشن بوداين بي ديني هاومخالفت ها وجسارتهاراعلني ساخت چنانكه مستانه مي سرود:

لَيتَ اَشياخي بِبَدر شُهدوا وَقعه الخَزرج مِن دمع الاسل

لَعبـت هاشم بالمـلك فلا خبر جـاء ولا وحــي نـزل7

يعني:اي كااش پدران من از سرزمين بدر سرمي كشيدند.و اين واقعه خزرج ( كوفه )راميديدند. وهاشم عبد مناف جدّ پيغمبر همه گفته‌هايش در حالت لهو و لعب صادر شد و الا نه خبري از آن سرا آمد و نه وحي اي نازل شد ؟

و امام حسين (ع) كه نامش با رشادت و جنگجوئي و دلاوري همراه است براساس امرخداكه فرمود: " وَ قاتِلوهُم حَتي لاتَكونَ فِتنَهً وَ يَكونُ الّدينَ لله " 8

براي رفع فتنه اشرارودشمنان دين وبقاي دين خدا(اسلام) وارد ميدان شد. طبق آيه شريفه هدف اصلي در اين جنگ دفاع از مصالح دين خدا و برپائي عدل و دفع ظلم بود تا كلمه الله را بر بلنداي هستي همواره متعالي نگاه دارد.

چنانكه حضرت ‌فرمود : " وَ الله اِني لارجوا اَن يَكونَ ، ما اَرادَ الله بنا خيرا قَتلُنا ام ظفرنا " 9

..به خدا قسم كه من بدنبال آن چيزي مي‌روم كه جزرضاواراده الهي در آن حاكم نباشد حال در اين راه كشته شويم يا پيروز گرديم .

ونيزدراين مقطع اززمان ودراين اوضاع حاصله ازظلم وبيدادامويان بااين اعتقاد كه"وعلي الاسلام ا لسلام اذقدبليت الامه براع مثل يزيد"درحالي كه تكيه برشمشيرش زده بود فرمود :

" فَما وَجَدتَني سَيفي الا الجَهاد اوالجحود بما جاء به مُحَمَّد (ص) "10

يعني فلسفه داشتن شمشير بدست من چيست جز آنكه با آن بجنگم و در غير اين صورت به آنچه از جانب محمّد (ص) بما رسيده منكر گردم ....وبالاخره حجت رابرهمگان تمام ساخت كه هيچگاه نبايد باهيچ يزيدي درهيچ زمان سرسازش فروآورد وخاموش نشست.

بنابراين نتيجه ميگيريم كه هدف اصلي قيام امام حسين بر مبناي همان هدايتگريهايي بودكه درراه دين رقم خوردوهمه جانفشاني هاازبراي اقامه حدود ومباني همان ديني بوقوع پيوست كه ازجد بزرگوارش به امانت گرفت وبراي تاريخ بارمغان آورد. و شالوده و اساس قيام خود را چنان ترسيم كرد كه حتي عزاداري و اشك پيرامون آن نيز بر محور دين قرار بگيرد و يادونام عاشورا بعنوان يك مكتب زنده وپاينده همواره ودرطول تاريخ غقلت ها و بدعت ها وسستي هاي دردين را بزدايد...والبته دركنارآن درسهائي بزرگ وماندگار كه همه فارغ از آمال دنيوي و خواسته‌هاي نفسا ني خويش در راستاي اقامه عدل و احياي حق و اعلاي كلمه الله حركت كنند و دراين راه ازنثار جان و مال دريغ نورزند..

براين اساس ايثارو شهادت در كربلا خود جلوه‌ اي ازعبادت و نمايشي عظيم از صلابت ديني وخود مملو از صحنه‌هاي عبادي بود.

براين اساس اهتمام حضرت به امراقامه نماز آنهم دردل لشكرودرگرماگرم جنگ باآن خستگي وجراحت و در بياباني تفتيده باآن حال تشنگي مفرط آنهم درمحاصره لشكري بي‌رحم و متجاوز..همه وهمه براي حفظ وحراست ازدين ودينداري علي الخصوص اين ركن ركين دين رقم خورد. واين در حالي بودكه تيرها مي‌باريدو سعيد‌بن‌عبدالله و عمربن قرظه كعبي در اطراف حضرت پاسباني مي‌دادند وابوثمامه صاعدي خود را سپر حضرت قرار داده و همه تيرها را بجان خريد و تا آخر نماز دوام آوردوبالاخره به شهادت رسيد. و ديگر نمازها يي كه در منزلگاه عسفان و ذات الرقاع و بطن الشمل برپا شد آنگاه كه در آن برخي ياران حضرت نيز به شهادت رسيدند. .

قال الله تعالي: "حافظواعلي الصلوات والصلوه الوسطي"11

وازآنجمله است فرصت خواستن حضرت(ع) ازدشمن در آن شب شيدائي عاشوراكه همه اهل حرم ويارانش دست جمعي تابه صبح به عبادت ورازونيازباخدابپردازند..."توخودحديث مفصل خوان ازاين مجمل"

اندر آن شب كه شب عاشورا بود ماه تا ماه سراسر شور بود

شاه دين در خيمه با اصحاب راد در نياز و ناز باربّ العباد

و...اينهمه ازبراي آن تحقق يافت تا همواره بعنوان درسي ماندگار براي همه كساني كه عزاداري وسينه زني وتوسل به خامس آل عباراافتخارخودمي دانندباقي بماند....

و بالاخره نماز مخصوصي كه اركان خاصي داشت و آن تكبيره الاحرامي بود كه به هنگام فرود آمدن از مركب ادا شد و قيام آن پس از افتادن بر خاك بود و ركوعش با خون و قنوتش با زمزمه‌هاي آرام ملكوتي‌اش همراه بود و سجده‌اش با چهره‌اي گلگون بر خاك گرم كربلا برپا شد و بالاخره تشهد و سلامي كه همزمان با خروج روح از بدنش اداء گشت.

سبـب عـزّت موجـود نـماز اســت زيـنت درگــه معبـود نــماز است

روز وشب گر بر حسين‌بن علي گريه كني شرط اول آنكه دهد سود نماز است

ايثاروفداكاري

سخن پيرامون يارا ن امام حسين (ع) در كربلاست آن عيّاراني كه با گزينش و انگيزش الهي در تكاپوي دين خدا به كربلا شتافتند.ودر طول طريق و عرصه‌هاي مختلف جنگ حضرت را ياري كردند. و اين آزمون بزرگ وآن صحنه هاي پر شور عاشورا را با سر بلندي تمام پشت سر گذاشتند.قيام امام حسين (ع) ،همان جهادبعنوان صحنه آزمون الهي بود تاياران واقعي وافرادناب رابرگزيند ونيزدانشگاه سياري كه جوهره ناب افرادرادرطول تاريخ كشف كندو بپروراند...

اگرچه اين افرادازجهت عده وعده بسان جان نثاران دركربلا دراقليت باشند امّا همان اندك با آن قدرت ايماني كه داشتند لشگرسياه دشمن را به لرزه درآوردند. آنهاهمان كساني بودند كه حضرت درباره شان فرمودند:

" اِني لا اَعلَمُ اَصحابَ اوفي وَ لا خَيراً مِنْ اَصحابي فَجزاكم الله مِني خَيرُالجزاء "12 يعني من ياراني باوفاتر و نيكوتر از اصحاب خويش سراغ ندارم پس خداي شما را از جانب من جزاء خير عطا كند.

ودرمقابل بايد تأسف و حسرت خورداز آنهمه ديدگان ناظري كه بسته ماندندوزبانهاي گويايي كه به سكوت نشسته ويابه خيل دشمنان پيوستند اگرچه به گفته فرزدق دلهايشان باحضرت بودامادرعمل بدنبال منافع ومصالح دنيويشان بوده شمشيرهايشان رابرعليه فرزندپيغمبرآخته ساختند...

البته با اندكي دقت به متون تاريخي در مي‌يابيم كه ياران آن حضرت به 72 تن محدود نمي‌شوند اگر چه ياوران ناب وبرگزيده اش به كربلا آمدند امّا بسياري از آنها بجهت محدوديتهاي زماني و مكاني و عدم اطلاع و....از كاروان عقب افتادند و چه بسيار افرادي كه در زمانهاي بعد و قرنها بعددرطو ل تاريخ به خيل عاشقان ودلدادگانش پيوستند.

و اين دوستي واظهار علاقه بين مسلمانان و امام حسين (ع) امري است ذاتي و ريشه‌داركه به اقراردشمناني چون خودمعاويه "ياران آن حضرت چنان دركنارش وا له وسرگشته بودندكه گويي مرغ اقبال بر سر آنها نشسته است. و اين موّدتها و عشقها درجان افرادودردل تاريخ ريشه دوانيده وسال به سال دروجودجانهاي مشتاق رو به فزوني يافت .و درگذرزمان عشقها عميق وگسترده گشته وباآشكارشدن ابعادمظلوميتهاي حضرت خون دررگهاي مشتاقان بجوش آمده وغيرت مردان خدابه خروش.براين اساس در تداوم خط سرخ حسيني و به حمايت از قيام خونين آنحضرت در طول تاريخ انقلابها و شورشها و جنگهاي فراواني در برابر طاغيان وياغيان ستم دوزبسان قيام توده‌هاي كثيري ازمردم عراق و حجاز و ايران و گروه يالثارات و نيزقيام مختار ثفقي و تواّبين در برابر حكومت برپا شدتاآنكه نسل يزيديان و سلطنت مرگبار امويان را از ميان برچيد .

دراين گذارلاز م ميدانم كه بطوراختصاربه شرح حال ووفاداري برخي ياران جان نثار حضرت ونيزارتباط عميق روحي آنهاباامام برحقشان كه درمقاتل ومنابركمترازايشان نامي برده مي شود بپردازم....

1-يكي از آن ياران عمربن قرظه انصاري بود كه عليرغم شهيد شدن برادرش علي بن قرظه در كربلا هيچ سستي ورخوتي از خود نشان نداد و بلكه خود علاوه بر اصرار امام مبني بر بازگشت به مدينه با تمام صلابت در كنار امام ايستاد تا آنكه در روز عاشورا به فيض شهادت نائل شد. اوآنگاه كه بخون خويش غلطان گشت و امام (ع) رابه با لينش يافت در حالي كه جانش ازبدن خارج مي شد به حضرت عرض كرد :

" هَل اوفيتُ يَا بنَ رَسول الله " آيا توانستم به عهدخويش در حق شما وفاداري كنم؟ حضرت پاسخ داددند :" نَعَمْ اَنْتَ امامي في الجَنه فاقر رَسول الله مِني السَلام وَاعلَمَهُ اني في الآثر"13 آري تو پشت سر من در بهشت خواهي بود پس به پيغمبر از جانب من سلام برسان و به او نويد بده كه من بزودي به شما ملحق خواهم شد....

2-يكي ديگر از ياران باوفاي حضرت محمدبن بشير حضرمي‌ (نعماني) بود. او با آنكه دو فرزندش درچنگال لشكر ابن سعد اسير شدند لحظه‌اي از امام جدا نگشت و بدنبال امام كه به مدينه برگردد از حضرت جدا نشد و گفت:" من جان فرزندانم را مانند جان خود در راه خدا فدا مي‌كنم و به هيچ وجه از شما جدا نمي‌گردم و اگر جدا گردم خود را سزاوار آن مي‌دانم كه در چنگال درندگان قطعه قطعه شوم"14 آنگاه امام به او مبلغي داد تا در اختيار كساني قرار بدهد كه بطريقي فرزندش را آزاد كنند.

3-نافع بن هلال يكي ديگر از ياران باوفاي آن حضرت بوداو با آنكه نامزد داشت و همسرش نيز ازرفتن منعش مي كردعليرغم مخالفت شديدحضرت بدنبا لش به كربلا شتافت وعشق پايداررابراحساس گذراترجيح داد و با آنكه امام در شب عاشورا به او خطاب كردكه برگرددو به امرعروسي خويش بپردازد، اما لحظه اي ازياريش دست برنداشت ودرروزعاشورا بعدازدفاع جانانه وجانفشاني ها به فيض شهادت نائل آمد.15

4-از ديگر ياران جُون غلام سياه حضرت بودكه تاآخرين ساعت دركنارمولايش باقي ماند و درركابش جنگيدوبه شهادت رسيد.واين درحالي بودكه امام(ع) او رادر راه خدا آزاد وازاو اعلام رضايت نمودواصرا رفرمودكه به مدينه برگرددوبه زندگي آزادانه خويش بپردازد با گريه و زاري ازاو خواست كه در كربلا بما ند و او را ياري نمايد و خطاب به مولايش چنين گفت :

"وَ الله لااَفازَفَكُمْ حَتي يَخْتَلِطُ هذا الدَمُ الَاسْوَد مَعََ دمائِكُمْ "16 بخدا قسم كه از تو جدا نخواهم شد تا اينكه خون سياهم با خون پاك شما آميخته گردد.

5-وبالاخره عبدالله بن مسلم كه همراه پدرش به كربلاآمدتابياري امامش بشتابد. و اين درحالي بودكه امام (ع) نيز به او تأكيد كرد به مدينه برگردد و دست مادرش را بگيرد و او را از تنهايي نجات دهد امّا نپذيرفت و گفت بخدا قسم كه من از آنها نيستم كه دنيا را بر آخرتم برگزينم. 17

هدايتگري

اسلام معجزه‌اي است بس بزرگ كه با تعليمات روحي‌اش انسانهاي بس مستعّدي را متحول و افق فكريشان را روشن ساخته تاازمحدوده دنيا پافراتر نهند و دلها را با معنويات پيوند دهند. اگردرست به ابعادقيام امام حسين (ع)بنگريم هرچه مي بينيم هدايتگري است و ارشادكه در قالب موعظه و رجز و ارائه كرامات و اتمام حجت ها توسط حضرت درلحظه لحظه قيام بروزكرده وتجلي يافته بود..

شكي نيست كه قيام حضرت براي بيداري نسلهاي غفلت زده بشر و بيدا ري وجدانهاي خفته وهدايت جاهلان برپاشد ومهمترين ارزش علمي حماسة عاشورا همين بود كه با تعليمات هدايتگرانه اي همراه بود و در چنين مكتبي بودكه ياراني چون بريز و زهير و حبيب و مسلم تربيت شدند تا در راه اعلاي كلمه حق از همه چيز خود گذشته واز حضور در ميدان جنگ و مرگ درراه خداابائي نكنندو زرق و برق دنيا ووعده ووعيدهاي دشمنان درچشم ايشان خواروكوچك آيد..

چنانكه بر پائي نماز جماعت بهمراه لشكر حرّ و فرستادن حبيب‌بن مظاهر براي موعظه در دل دشمن و نصيحت ايشان در قا لب رجز و...همه و همه در همين راستا رقم خورد.

تأسيس كربلا نه فقط بهر ماتم است دانشسراي مكتب اولاد آدم است

وبراين اساس حضرت درحين جنگ به معرفي خود و نيز خاندانش مي‌پرداخت تا آنها را از جهل و غفلت برهاند و حجت خويش را بر آنها تمام سازد. چنانكه در حين جنگ خطاب به لشكر دشمن مي فرمود:

اَيُهَا الناس اَسْمَعوُا قولي وَ لا تَعْجَلوُا حَتي اَعْظَكُمْ بِما بِحَق يكم وَ حَتي اَعْذَر اِلَيْكُمْ "18

اي مردم به سخنانم گوش فرا دهيد و دراقدامتان عجله و شتاب مورزيد تا آنكه شما را بر آنچه حق است موعظه نمايم. و اين طريق را زينب (س) وام كلثوم وامام سجاد(ع)در طول اسارت در پيش گرفتند و بدينوسيله توانستند افراد بسياري را متحول ساخته زمينه را براي مخالفتها و شورشهاي مردمي بر عليه دربار فراهم سازند.

بنابراين برخوردهاي كريمانه امام با دشمن و هدايتگري‌ها در دل دشمن واستقبال از حرو... همه وهمه دراين راستا رقم خورده بود.چنانكه توانست انقلاب دروني در افراد بپا كند و آتش عشق درنهادياران برافروزدو رقّت قلب و عذاب وجدان در دل برخي افراد دشمن(كه زمينه هدايت داشتند وازسرجهل وغفلت وفريبهاي يزيديان به ميدان آمده بودند) ايجاد نمايد. واين همان سبيل رشاداست كه حضرت جلوي پاي همه حتي دشمنان قراردادو طريق هدايت رانشان ايشان داد.وفرمود:

" اَنَما اَدْعوُكُمْ الي سًبيل الرِشاد فًمًنْ اًطاعَني كانَ مِنَ المر شدين وَ مَنْ عَصاني كانَ مِنَ المُهْلِكين " 19 يعني: من شما را به راه سعادت و رشد دعوت مي‌كنم پس هر كدامتان از من تبعيت كند از هدايت شدگان خواهد بود و هر كس از من سرپيچي نمايد از هلاك شدگان.

من آنچه شرط بلاغ است باتومي گويم توخواه ازسخنم پندگيرخواه ملال

و در اثر همين هدايتگريها وگفتارهاي زلال و هدايت بخش و روشنگرانه حضرت بودكه حربعنوان اول من ظلم دركربلا كه راه رابر خاندان پيغمبربسته وزهير كه خود عثماني بود و از خاندان علوي تبري مي جست ونيز چند تن ازلشكريان حروابن زيادباآن موقعيت خوبي كه درآن لشكر داشتند متحول شده واز همه چيز خود گذشتند و با روحي آزاد به جمع ياران حضرت پيوسته و به فيض شهادت نايل گشتد.

علاوه براين هدايت تاريخ وروشنگري نسلها رابدنبال داشته ودلهاي زنگارگرفته آدميان رابراي هميشه صيقلي داده وبراي هميشه پرده ازاسرارحقيت برداشته و قلوب غفلت زده بشررا درسوداء تاريخ بيداروچهره واقعي حق وباطل را پديدارواهل بطلان وفجور را رسواو چشمان حقيقت بين عالم را به خود خيره ساخته است...

نازم آن آموزگاري را كه در يك نصف روز دانــش آمــوزان عـالم را چنين دانـا كند

ابتــدا قانون آزادي نـويسد در جهان بعد از آن با خون هفتادو دو تن امضا كند

عقــل مات مـاند ز دانـشگاه سيـار حسين چون كه او غوغا همي در صحنه دنيا كند

اصلاح گري

مي دانيم كه جايگاه مصلحون در قرآن واسلام جايگاه رفيعي است و امام حسين (ع) در چنين جايگاهي به رشد و تحول در بشر واصلاحات ديني وهدايت وحركت وتعالي نسلهاو همچنين ايجادامن براي مظلومين وآزادي براي زندگي برتر ا نسانها قدم برداشت .

امام حسين (ع)درست در زماني واقع شد كه بدعت‌ها و دين زدائي متن دين وجامعه را فرا فراگرفته بودو مي‌رفت كه كج انديشيها و معضلات بكلي مردم را به تباهي كشانيده تاريخ را منحرف ودين را وارونه سازد وتنها جلوه و چهره نامتناسبي ازدين باقي بگذارد. وبدعتها دامان دين رافرابگيرد و حقيقت دين رابكي به نابودي بسپارد.

برااين مبنا بودكه حضرت بااحساس تكليف ديني واردميدان كاروزارشد وعلم مخالفت را برداشت ودرمقابل كفروظلم ونفاق ايستاد چنانكه دربيان فلسفه قيام خونينش مي فرمايد:

" اني لم اخرج اشراً و لا بطرا و لا مظلما ولا ظالما انما خرجت لطلب الاصلاح في امه جدي و ابي علي بن ابيطالب "20 من نه از سر شرور و طغيان و نه ازبراي ظلم وفساد خروج كردم بلكه آمده ام تا اصلاح درانديشه وكردار امت جدم و پدرم علي (ع) ايجادنمايم. .

اين امربعنوان برترين محوروفلسفه همه قيام‌هاوحركتهاي انبياء و اولياء الهي درطول تاريخ ازجمله جدوپدربزرگوارش بوده است. چنانكه خرافات و كجرويها و بدعتها و انحرافات در هر زماني زمينه براي اعتراض و مخالفت و قيام ايشان فراهم مي‌ساخت وآنها هيچگاه در برابر انحرافات موجوساكت نمي‌نشستند . در زمان امام حسين (ع) نيزشدت اوضاع چنان

بودكه انحرافات فضاي تنفس را براسلام ومسلمانان تنگ كرده و انحرافاتش تابدانجا پيش رفته و شدت گرفته بود كه مرزهاي دين رادرنورديده و افرادرامنحرف ساخته وحتي آنهارابه رويارويي با امام زمانشان برانگيخته بود.

بنابراين امام (ع) در نامه‌اي خطاب به مردم بصره در همان ابتداي راه مرقوم فرمود ند:

"انا ادعوكم الي كتاب الله و سنته نبيه فان السنه قد امينت و ان البدعه قد احييت و ان تسمعوا قولي وتطيعوا امري لهداكم الي سبيل الرشاد انما ارجولاحياء معالم الحق و امامه البدع" 21

من شما را دعوت مي‌كنم به كتاب خدا و سنت پيامبرش كه سنت ها مرده و بدعتها زنده گشته اندپس اگربه سخنانم گوش فرا دهيد واز امرم اطاعت نمائيد شما را به طريق رشد و تعالي هدايت خواهم كردكه همانا من براي احياء معالم حق و محو بدعتها بپاخاسته ام...

افشا گري

در گذر تاريخ ، ظلم نابكاران در پس پرده‌ها مستور ماند و مردمان در حجاب غفلت خويش فرو مانده و هر آينه مي‌رفت كه حق به باطل و باطل به حق جلوه ‌گر شود و مردم نا بخرد براي ابد در هاله‌اي از سكوت فرومانند . امام حسين (ع) با آوردن زن و فرزند خويش به كربلا برآن بود كه به رسوا سازي ظا لمان و افشا ي ظلمشان درهمه صحنه هاي كربلا و مخالفت علني خود باآنها بپردازد .ونيزبا گفتارها ورجزها وشهادت وايثاردرقالب جنگ پرده ازچهره كريه فاسدان زمان بردارد و قلعه ظالمان را فرو ريزد وباآشكارسازي دروغ وفريب ونيرنگشان درميان هاله اي ازسكوت مرگبار ناظران آنها رابراي هميشه تاريخ رسواساخته بدينوسيله ذات نا پاك اشباه الرجال را علني وآشكارنمايد.

در كرب و بلا چون علم افراشت حسين از مسلخ خون نخل وفا كاشت حسين

تـا عــدل بسـاط گسـترده در عـــالـم از چـهرة ظلم پرده بر داشت حسيــن

بنابراين وقتي كه رجز مي‌خواند پرده از ابعاد ظلم دشمن بر مي‌داشت و دراين مكتب همگي به رسوا سازي ظالم پرداخته و رزمندگان جان بركفش نيزبسان مولايشان قبل از آغاز هر گونه درگيري با دشمن به رجز خواني و معرفّي خود وسبب ونسبشان با امام برحقشان مي پرداختند تاهم آنهاررا نسبت به آنچه كه درپيش رويشان است آگاه وواقف سازند و هم انظار تاريخ رانسبت به اين قوم شقي به شهادت و قضاوت بطلبند.

و درست برهمين مبنا بود كه به اهل حرم نيزاذن مي داد كه صدا به العطش بلند كننداماهيچ از گرسنگي دم نزنند و قنداقة علي اصغر را به آغوش گرفته و در آن پيچ و تاب جنگ به ميدان مي برد تاازدست دشمن سيرابش سازداماچون باجوات مذبوحانه واقدام ناجوانمردانه آنهاوربرو مي شود شقاوت وپليدي وعنادشان باآل رسول(ص) رابراي همه تاريخ افشاء مي كند. ونيز آنگاه كه بااصراراز دشمن مي‌طلبيد كه از حريمش دور شوند و آنها را به وجدان عربيتشان سوگند مي‌دهدباآنكه ازشقاوت ايشان آگاه بود ومي دانست كه به خيمه گاهش يورش خواهند برددرواقع مي خواهدكه هم آنها وهم ديگران را به نهايت پستي وننگ و پليديشان واقف سازد.

درس آزادي از آن رو ساخت توأم با عمل تا خيانت پيشگان را در جهان رسوا كند

و در تداوم آن راه زينب كبري و ام كلثوم(س) وامام سجاد (ع) با صلابتي چون كوه در طول مسير اسارت وكناردروازه شام ودرمجلس يزيدو نيزدر طول راه كوفه باسخنرانيهاي آتشين وافشاگرانه خويش وبرانگيختن عواطف واحساسات جمع حضار كه به دعوت ابن زياد براي تماشاي اسراء گردآمده بودند به رسوا سازي ظا لم ‌پرداخته وپرده از رخسار پليد دشمن بر‌داشتندودرنتيجه مرزميان حق وباطل رادركربلا ودرهمه زمانها روشن و زمينه رابراي بيداريها ومبارزات بعدي تا محوابدي ظلم وستم از صحنة‌ روزگاروپاك ساختن زمين را از لوث وجودشان براي هميشه فراهم ساختند.

عزّت و آزادگي

امام حسين (ع)فرزند پيغمبر (ص) است و عزّت آسماني او و خاندانش از ناحية خدا نشأت گرفته و چنين انسان بزرگي هرگزنمي‌تواند با فرد پستي چون يزيد دست بيعت دهد . او كه جنگ در برابر ظالمان را وارث مجد و عزّت ميداند چگونه مي‌تواند در برابر ظلم يزيد سكوت نمايدوبه آنها دست بيعت دهد.چنانكه در جواب نامه والي مدينه درخصوص درخواست بيعت يزيدقاطعانه نوشت:

" نَحنُ اهل بيت النبوه و معدن الرساله و يزيد فاسق شارب الخمر و مثلي لايبابع مثله -هيهات منا الذله يا بي الله ذلك لنا و رسوله و المؤمنون- لا و لله لا اعطيكم بيدي اعطاء الذليل و لا افرّ منكم فرار العبيد"22

ما خاندان پيغمبر و معدن رسالتيم در حالي كه يزيد مردي فاسق و شارب الخمر است پس مثل من با مثل او بيعـت نخواهد كرد.ذلت از ما دور باد كه خدا و رسول و همه مؤمنين ماراازآن محذور داشته‌اند. نه به خدا قسم كه با شما دست بيعت نخواهم داد و از شما بسان بردگان نخواهم گريخت .و در رجز‌هايش دردل جنگ خطاب به دشمنان مي فرمود :

الموت اولي من ركوب العار والعار اولي من دخول النار

مرگ براي من بسي برتر از ننگ بيعت با شماست امّا براي شما دشواري پذيرفتن شروط من برتر از جهنمي شدن خواهد بود .

بزرگ فلسفه شــاه ديــن اين اســت كه مرگ سرخ به ز زندگي ننگين است

بنابراين سعادت واقعي انسان همين است كه بسان حسين (ع) آزادانه در راه حق قدم بردارد و از خود برهد و به خدا بپيوندد و عزت آسماني از براي خويش كسب نمايد . و چنين عزتي هيچ گاه با حربه‌هاي دشمن دون وياكشته شدن از بين نمي‌رودبلكه جاودان وپايدارباقي خواهد ماند.

در دفتر آزادي نام تو به خون ثبت است شد ثبت به هر دفتر با خون تو عنوانها

وشكي نيست كه امام حسين (ع) اين عزّت آسماني را مرهون همان ظلم ستيزي ها ست .. و اين چيزي است كه امام حسين (ع) با خون خود و هفتاد و دو تن از يارانش جستجوكرد و تا دهر باقيست نام او به آزادگي و عزّت پايدارخواهد ماند . چنان عزّت جاودانه اي كه در خاندان وبازماندگانش به وديعت نهاده شد تا در آن شرايط تشنگي و گرسنگي تن به مذلت نسپر ند و غذاهاي مردم كوفه و نان و خرماي شاميان در ميان راه را به پيشانيشان بزنند و بگويند ما فرزندان پيغمبريم و صدقه بر ما حرام است و اين صدقه بر شما گوارا وشايسته است .ونيز فارغ از همه غمها و داغها ، چنان خطبه‌هايي غرّاء بيان كنندكه همه درباريان را به رسوائي بكشانندو در اين راه باآزادگي و عزّت بايستند تا به سرمنزل مقصود برسند.

هر كه پيمان با هو المعبــود بست گردنش از قيـد هر موجود رست

ما سوي الله را مسلمان بنده نيست پيش فرعوني سرش افكنده نيست

خـون او تفسير اين اسرار كــرد مـلّت خـوابـيده را بيـدار كرد

غيرت و جوانمردي

غيرت ديني با آن دامنة‌ وسيعش ،يكي از درسهاي بجامانده از تراژدي عظيم كربلاست. چنانكه مسئوليت پذيري وتوجه مدام امام نسبت به حريم خانواده در طول سفر و مدّت اقامتش در كربلا حتي در بحبوحة‌ جنگ و حراست و حفاظت از حريم خانواده و برانگيختن برادرش عباس براي پاسباني ازحرم بعنوان يكي ازشاخصه هاي اصلي ودرسهاي ماندگار آن موردتوجه است.

چنانكه نوشتندبارها حضرت درحاليكه عرصه براوتنگ مي شدو خستگي جنگ و شدت عطش غلبه مي كردجنگ رارها كرده به سمت خيمه‌گاه برمي گشت و براي بارآخر چون صداي شيون والعطش بچه ها را شنيد درحالي كه ديگررمقي دراو نما نده بود وگرد وغبارجنگ وتنهايي ومصيبت وعطش برسيماي مباركش نشسته و سينه اش تنگ و زمانش ضيق وحلقه محاصره دشمن تنگترشده بود به خيمه گه بازگشت و آنها را به صبوري فرا خواند تا صدايشان به گوش نا محرمان نرسدوازخداي بزرگ براي ايشان صبرطلب كردوخطاب به ايشان فرمود:" اگر من كشته شدم گريبان چاك نزنيد و سخن ناروا نگوييد و براي درامان ماندن ازدست ونظرنامحرمان راه بيابان را در پيش بگيريد"23

وسپس باآنه اوداع كرد ودوباره به ميدان شتافت وهر قدم كه از خيمه دور مي شد با ذكر "لاحول و لا قوه الا بالله و يا غياث المستغيثين "آن دختران بي پناه را به خدا مي‌سپرد و از خدا براي ايشان طلب ياري مي‌ كرد يد و با صداي بلند مي فرمود :

" يا اهل النتزيل ادفعوا عن هذه الحريم و حاموا عن دين لله و ذلّوا عن حرم الله "24

هان اي اهل قرآن و اي مسلمانان عالم از اين حريم دفاع كنيد و از دين خدا حمايت نمائيد .

وبالاخره زماني كه درگودال قتلگاه افتاده بودنگاهش خيره ونگران به سمت خيمه گاه بود و چون با شقاوت و سنگدلي آن ديوان وددان روبرو شدكه عليرغم وعده اي كه داده بودندبه خيمه گاه حمله ورشدند به وجدان عربيّشان سوگند داد تا شايددست ازاهل حرم بكشند.

گر شما را به جهان ديني و آييني نيست لا اقل مردم آزاده به دنيا باشيد

بنابراين مهمترين نتيجه و درسي كه از اين تراژدي عظيم وازاين سخنان واقدامات مي گيريم آن است كه تا مرز جان ا ز حريم و ناموس و زنان و دختران خويش حمايت نموده آنها را از منظر نامحرمان در امان داريم . چنانكه در طول مسير اسارت بارها امام سجاد(ع) با ابن زياد دربارة دختران پدر تذكّر مي‌داد و با او شرط مي‌كردكه دو مرد مسلمان وپاكدامن را به همراه زنان اهل بيت بفرستد تاآنها را از راهي به كوفه ببرند كه تماشاچي ونامحرم در آن مسيركمتر باشند . و زينب (س)نيز خطاب به ابن زيادملعون باعتاب فرمود:

"آيا اين عدالت است كه تو كنيزان خود را در حرمسرا نگاه داري و ما دختران پيغمبر را در جلو چشم نامحرمان بگرداني ؟" وچون كوفيان به چشم چراني گرد آمده بودندام كلثوم به اعتراض برخاست و فرياد ‌زد: " يا اهل كوفه امّا يستحيّن من الله و رسوله ان تنظروا الي حرم النبي " 25 اي اهل كوفه آيا از خدا و رسول حيا نمي‌كنيد كه به حرمسراي پيغمبرخدا(ص) نگاه مي‌اندازيد و سكينه فرياد مي زد سرها را جلو كاروان حمل نكنيد تا تماشاچيان نظرشان به ما نيفتد .‌ آيا مگر به خواسته‌هايشان عمل كردند خدا وفقط خدامي‌داند كه در راه كوفه و شام به دختران پيغمبر چه گذشت .

حق پروري و عدالت

ازديگر اركان و ابعاد قيام امام حسين (ع) حق پروري وبر پايي عدل ودادبود چنانكه اين محورمهم وخطير همواره دغدغه انبياء عظام و اولياء دين درطول تاريخ محسوب مي‌شد وهيچكدام از ائمه (ع) در برابر حكومتهاي جور و اوضاع نابسامان زمان خويش بي‌تفاوت نبودند و مخالفت‌هاي آنان در هر زماني به مقتضاي آن زمان پديدار بود .

وبي ترديداوج چنين عدالت خواهي وحق طلبي بعنوان يك هدف متعالي در كربلا دنبال شدتابه نتيجه اي برتروجاودان دست يافت ودر آن وادي مرز ميان حق و باطل و ظلم و عدل پديدار گشت و كنگره ظلم ظا لمان فروريخت . واين مقصودمتعالي در ظلّ مبارزات حضرت بر عليه حكومت ظا لمان ، شكل گرفت و اين هدف از همان ابتدا در كلام امام حسين (ع) دنبال مي شد چنانكه وقتي قافله درمنزلگاهي بنام ثعلبيه در مسير كوفه كه كاروانش براي استراحت فرودآمده بودندوحضرت در نيم خوابي كه داشتنددرعالم رؤيا جدش رسول الله(ص)راديدندكه به اونويد وصل مي دهد و....

حضرت سراسيمه ازخواب جهيدوبه ذكرآيه ارجاع"انالله واناليه راجون"26 پرداخت. علي اكبركه جوان زيرك وهمدل وهمدم پدر بودومتوجه چنين حالتي بود موضوع رازپدرجويا شدوحضرت ماجرارا بآرامي بيان كردوسپس پرسيد:پسرم چگونه خواهي بودآنگاه كه مرگي ترادرنوردد؟واوكه تربيت شده دامان امامت بود بي درنگ پرسيد "اماكنا بالحق " پدر جان آيا ما در اين راه بر حقيم ؟حضرت پاسخ داد" بلي والّذي اليه مرجع العباد " آري قسم به

آن خدائي كه همه بندگان به سوي او خواهند رفت. آنگاه علي اكبر بارضايت وشادماني گفت : اذا لا نبالي نموت محقين" 27 پس ديگر چه ابائي داريم ازمرگ كه بسراغ ماآيد.

دراين راه علي اكبرها فقط وفقط به حق مي‌انديشيدندو دررا ه حق جانهاي گراميشان رافدا مي كردند.چراكه اين قافله برمبناي" ليحق الحقّ و يبطل الباطل و لو كره المجرمون "28 بدنبال آن بود كه حق را احقاق و باطل را ابطال سازد چنانكه سيدوسالاراين قافله در طول مسيركربلاونيز در گرما گرم جنگ همواره درسخنانش بر اين محور مهم تكيه داشت و بر آن صحّه مي‌گذاشت وفرياد ميزد:" افلا ترون أن الحق لا يعمل به و أن الباطل لا يتناهي عنه فليرغب المؤمن الي لقاء الله محقاً – ا علموا رحمكم الله انّكم في زمان القائل فيه بالحق قليل" 29 مگر نمي‌بينيد كه به حق عمل و از باطل نهي نمي‌شود پس بايد كه در چنين زماني هر مؤمن به لقاء پروردگارش شائق گردد.پس بدانيد( رحمت خدا بر شما باد) كه در زماني واقع شديد كه گويندگان حق و عاملان به آن درآن بسيار اندك اند. سروري مي سرايد:

كرد رايـج در جهـان آيين عدل و داد را ساخت ويـران از شهامـت كـاخ استبـدادرا چون بساط ظلم را برچيدن آيين من است جان فدا كردن به راه دين حق دين من است

در كربلا اگر چه ياران بر حق بظاهر اندك بودند امّا بر توده‌اي كثيرو نا بحق كه گروهي سست عنصر و شكست خورده بودندغلبه يافتند .و اراده الهي راتحقق دادند كه فرمود:

" كَم مِن فِئَه قَليلَه غَلَبَت فِئه كِثيرَه باذن الله"30 چه بسا عدة قليلي كه(با پشتوانه‌هاي بلند و حمايت اهل آسمان و زمين ودلهاي هموار و چشماني منتظر )به اذن خدا بر توده هاي كثير غلبه ‌يابند( به پيروزيهاي عظيمي دست يابند)

امام خميني آن احيا‌‌گر طريق حق ورهروراه حسين بن علي(ع)ومجاهدكبيروظلم ستيز جهان معاصر چنين مي‌گويد :

در طول تاریخ نهضت‌ها و انقلاب‌های بسیاری به دست انسان‌ها صورت گرفته است كه بر اساس سنت تنها آثار بعضی از آنها بر جای مانده ‌است كه از میان آن نهضت عاشورای حسینی نمود ویژ‌‌ه ای دارد.

حماسه عاشورا شورانگیز‌ترین حماسه تاریخ بشری است كه نیرومندترین احساسات میلیون‌ها انسان را برانگیخته و از مرزهای جغرافیایی و اعتقادی نیز در گذشته است و شگفت و تعجب از اینكه قداست خویش را در میان سایر ادیان نیز حفظ كرده ودر اینجا نهضت حسینی توسعه یافته «كل ارض كربلا» گویا همه جهان زمین كربلاست. ارزش و اعتبار و عظمت شخصیت دلربای امام حسین‌(ع) و نهضت آن بزرگوار امروز همه را تحت تاثیر قرار داده، به طوری كه نه تنها دوستان و پیروانش، بلكه بیگانگان هم در مقابل نام با شكوه و خواستنی او سر تعظیم فرود می‌آورند و قیام مقدس كربلا را با احترام و تكریم یاد می‌‌كنند، آن هم نه در برهه‌ای از زمان، بلكه هر چه از تاریخ وقوع آن می‌گذرد بر عظمتش افزوده می‌شود به طوری كه بسیاری ازكشورها به ایمان این امام همام اعتراف كرده‌اند از جمله موسس كشور پاكستان، گاندی مصلح بزرگ كشور هندوستان، كارلایل مورخ بزرگ انگلستان، واشنگتن ایروینگ نویسنده آمریكایی و می‌گویند: «هیچ نمونه‌ای از شجاعت، بهتر از شجاعتی كه امام حسین (ع) از لحاظ فداكاری و شهامت نشان داد: در عالم پیدا نمی‌شود. در اینجاست كه سوالاتی به ذهن می‌رسد كه فلسفه نهضت حسینی چیست؟ علل و عوامل جاودانگی این نهضت و قیام نسبت به قیام دیگر چیست؟ چرا این قیام از زمان وقوع و تا قیامت دل‌ها را تسخیر كرده و می‌كند؟ برای پاسخ به این جواب‌ها نگاه و تاملی بر فلسفه و عوامل جاودانگی نهضت عاشورا می‌اندازیم. در ابتدا باید گفت: فرهنگ عاشورا در طول تاریخ - همواره برای جامعه اسلامی و مومنین الهام‌بخش بوده و به تعبیر روایت، حرارتی در دل‌های مومنین ایجاد كرده كه هرگز به سردی نمی‌گراید و همین موضوع را می‌توان یكی از فلسفه وجوه نهضت دانست و موضوعات دیگری وجود دارد كه فلسفه نهضت را می‌رساند كه ما یك یا دو نمونه بارز آن را بیان می‌كنیم. قطعا یكی از این موضوعات الگوگیری همه جانبه قیام عاشورا است. یعنی گفتار و رفتار عاشوراییان را در زندگی فردی و اجتماعی خویش الگو و اسوه قرار دادن.با پایان یافتن دوران حكومت معاویه، زمام حكومت اسلامی به دست پست‌ترین چهره اموی، یعنی یزید، فرزند نابكار معاویه افتاد. در این حال دین و اسلام با خطر جدی روبرو می‌شد ولی امام حسین (ع) در چنین شرایطی برای آنكه دین و اسلام از بین نرود. با آنها سازش و بیعت نكرد پس در این موقع بود كه قیام كرد و انقلاب عاشورا را تاریخ، ثبت نمود. براساس بینش اسلامی و فراخوانی قرآن و روایات، مسلمانان به درس آموزی و الگوگیری از تاریخ موظفند.بنابراین در هر زمان و مكانی كه شرایطش همچون شرایط زمان امام حسین (ع) به وجود آید، تكلیف و وظیفه مراجعه به حادثه عاشورا و الگو گرفتن از آن نهضت است نه آنكه نهضت عاشورا را از اسرار الهی و تكلیفی ویژه و خاص برای امام حسین بدانیم تا آنجا كه هیچ فردی حتی معصوم دیگری این وظیفه را نداشته و ندارد. پس قیام امام حسین وظیفه‌ای شرعی و الگوی فقهی در همه دوره‌ها و تمام سرزمین‌هاست، نه تكلیفی خاص آن حضرت. قیام امام حسین (ع) باید از ابعاد گوناگون مادی و معنوی، فردی واجتماعی، اخلاقی و سیاسی و نظامی و فرهنگی الگو و سرمشق باشد آن هم نه در برهه‌ای از زمان و مكان و سرزمین خاص از این‌رو، عاشورا رسالت بزرگی را بر دوش همه دینداران بویژه افراد آگاه جامعه نهاده است. انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی نیز از عاشورا الگو گرفت.به طور یقین عاشورا از چنان عمق و ارزشی برخوردار است كه تا پایان تاریخ، پیام‌آور ارزش‌های والای انسانی و الهام‌بخش انسان‌هایی آزاده و خداجو خواهد بود. عاشورا چون دانشگاهی است كه از همه طبقات یعنی از زن ومرد، كوچك و بزرگ، بی سواد، سیاه و سفید، مسلمان و غیر مسلمان از آن الگو می‌گیرند و درس می‌آموزند این دانشگاه اساتیدی چون حسین (ع)، قمر بنی‌هاشم و زینب كبری دارد این یكی از موضعات فلسفه وجودی عاشوراست كه در تمام كتاب‌های تاریخی به آن اشاره شده است. دومین موضوع را می‌توان پاداش كه در راه شهادت به دست می‌آید قرار داد. چون برای انسان‌های موحد چیزی بالاتر از آن نیست كه نعمت وجود را در راه رضای معبود به كار گیرند و در راه خدا فدا شوند. آمادگی برای فدا شدن، نشانه صدق انسان در راه محبت خداست. و خدا مشتری جانها و مال‌هاست و در برابر آن بهشت را وعده داده است. در دوره‌ای كه دین خدا در معرض زوال بوده و جهالت و غفلت مردم، زمینه اضمحلال مكتب شده بود، امام حسین (ع) حاضر شد برای بیداری و آگاهی مردم براساس خواسته و عمل به تكلیف قربانی شود و یاران و فرزندانش نیز قربانی این راه گردند و در فرهنگ الهی، مقام شهادت بالاترین مقام است.
جاودانگی نهضت و یاد و خاطره امام حسین (ع) اجر و مزدی الهی است كه همیشگی و دائمی است پس خداوند برای شهدا مقام جاودانه‌ای قرار داده است و روشن است كه شهدا نیز درجاتی دارند. كه حسین بن علی از میان آنان سیدالشهدا نام گرفته و اجر و پاداش او هم متناسب با شخصیت برتر و درجه والاتر شهادتش نیز برترین درجه پاداش است. حال موضوعات مهم فلسفه عاشورا ذكر شد. و سوال باقی مانده عوامل جاودانگی این نهضت است كه به چند تا از این عوامل می‌پردازیم. یكی از علل‌های مهم كه در راس همه آنها قرار دارد لطف و اراده الهی است و شاهد آن، پیش‌بینی پیامبران و اوصیای معصوم در طول تاریخ در مورد این حادثه است. و خداوند اراده فرموده است به هر آنچه برای بشر مفید و سودمند است عمری جاودانه بخشد و «نور الله» را از دستبرد خطر آفرینان حفظ و نگاه دارد. دومین علل حق محور نهضت عاشورا است چون این نهضت براساس حق پایه‌گذاری شده است و با آثار و فواید گرانبهایی كه این نهضت در جهت هدایت و روشنگری انسان‌ها داشته است. سومین عمل جامعیت نهضت عاشورا است كه جلوه‌های حمایتی و عملی عاشورا خود نمادی از آن است. تمام اعمال و رفتار و كردار معصومین نیكو و صالح است و از معصوم غیر از عمل صالح چیز دیگری صادر نمی‌شود، كه مقتضای عصمت و پاكی آنان است. در شمارش رفتار و كردار شایسته آنان زبان و قلم ناتوان است. خصوصیت عملی و حماسی اباعبدالله است كه در صحنه عاشورا بروز و ظهور بیشتری دارد تا بتوان در سایه طرح آنها پیروان آن حضرت را با شخصیت حماسی و شجاعانه آشنا كرد. مطالبی كه گفته شد فلسفه و عوامل مهم جاودانگی نهضت حسینی بود كه به طور مختصر به تجزیه و تحلیل آن از بعد فرهنگی و اجتماعی و سیاسی پرداختیم. جهت‌گیری عقیدتی و عرفانی نهضت عاشورا نشان می‌دهد كه ما انسان‌ها نیز می‌توانیم. جنگ و استقامت امام حسین همان مبارزه كردن انسان با اراده و اختیار است كه با هوای نفس خود انجام می‌دهد و امام حسین نماد آن انسان كاملی است كه توانسته در این میدان تا پای شهادت برود بنابراین امروز و در دنیای معاصر می‌توان گفت شهادت یعنی مبارزه كردن با تمام نیروی خود و با هوای نفس و شاید راز جاودانگی نهضت حسینی از بعد عرفانی و عقیدتی نیز همین باشد زیرا هوای نفس در تمام انسان‌ها از ازل تا ابد وجود دارد. و ما در اینجا بیش از این به مبحث عرفانی آن نمی‌پردازیم. و در پایان باید گفت: عاشورا حماسه است، از آن‌رو كه امام حسین (ع( یك تنه و بی‌سلاح به یزید دست بیعت نداد و فرمودند:

مرگ با عزت بهتر است از زندگی با ذلت.

ایستاد، جنگید، زخم برداشت، كشته شد اما همه زخم‌ها در جلو بدنش بود. بدان رو كه به دشمن پشت نكرد. حركت امام حسین (ع) كه منجر به حادثه عاشورا گردید، چیزی جز یك انقلاب اسلامی و تلاش در راستای تحول اصلاح جامعه اسلامی نبود. انقلاب دینی امام (ع) به عنوان مهمترین عامل برقراری اسلام راستین و گوینده تحریفات دینی، همواره در طول تاریخ مورد بعض دشمنان اسلام و دیانت بوده است. در كنار دشمنان خارجی، همواره دوستان نادان جامعه اسلامی و مسلمانان ناآگاه نیز، خواسته و ناخواسته ضربه‌های هرسناكی به این حادثه بزرگ وارد كرده‌اند

علت و انگيزه اصلي قيام امام حسين يك چيز بوده است و بقيه چيزهايي كه گفته مي شود به منزله شاخه ها و زير مجموعه آن علت اصلي مي باشند

و آن عبارتست از پاسداري از آئين اسلام و ترويج و گسترش آن در جامعه و تبيين و توضيح معارف آن براي مردم، و چون دين در واقع باز نمود فطرت و سرشت انسان است پس مي توان از اين هدف تعبير به «بيداري و آگاهاندن مردم» نمود. چنانكه در زيارت اربعين امام حسين (ع) مي خوانيم: (خدايا من شهادت مي دهم كه امام حسين) خون پاكش را در راه تو به خاك ريخت تا بندگانت را از جهالت و گمراهي نجات دهد[1].

و از اينجا مي توانيم رابطه تنگاتنگ قيام امام حسين (ع) و قيام حضرت مهدي (عج) را درك كنيم. كه در واقع ظهور امام زمان (عج) و حكومت آن حضرت مكمل قيام امام حسين است.

براي روشن شدن اين مطلب چند نكته را تذكر مي دهيم:

همه ائمه (ع) نور واحد هستند يك هدف دارند و هيچ تفاوتي با هم ندارند. و بر اساس شرايط زماني، نحوه عملكرد آنها فرق دارد، يعني اگر امام صادق عليه السلام يا هر امام ديگر در زمان امام حسين (ع) بود، همان گونه تصميم مي گرفت و عمل مي كرد كه امام حسين(ع) انجام داد.

در خصوص ارتباط تنگاتنگ امام زمان عج با امام حسين (ع) نكاتي وجود دارد كه بايد توجه نمود:

الف- از منظر قرآن: آيات زيادي از قرآن كريم با توجه به تفاسير ائمه عليهم السلام اين ارتباط مستحكم را بيان مي كند. چنانكه در تفسير آيه شريفه: «و آن كه مظلوم كشته شده به سرپرستش قدرتي داده ايم، (اما در قتل اسراف نكند) چرا كه او ياري مي شود.»[2]

امام رضا(ع) مي فرمايد: اين آيه در مورد امام حسين(ع) و امام مهدي(ع) نازل شده است[3].

و امام باقر(ع) مي فرمايد: مراد آيه حسين بن علي عليه السلام است كه مظلوم كشته شد و ما اولياي دم اوييم؛ و چون قائم ما قيام كند به خون خواهي حسين بر مي آيد[4].

ب- از منظر روايات: در روايات متعددي آمده كه امام زمان عليه السلام انتقام گيرنده خون امام حسين عليه السلام است. چنانكه امام حسين (ع) به فرزندش امام سجاد (ع) مي فرمايد: «سوگند به خدا كه خون من از جوشش باز نمي ايستد تا سرانجام خداوند مهدي(ع) را برانگيزد»[5]

و چنانكه در دعاي ندبه آمده است: «كجاست آن كه كشته كربلا را خون خواهي مي كند»

و نيز در زيارت عاشورا مي خوانيم: «از خداوند مي خواهم روزي ام كند كه همراه آن ياري شده –از اهل بيت محمد صلي الله عليه و آله- به خون خواهي ات برخيزم.»[6]

و همچنين شعار امام زمان (عج) و ياورانش در هنگام قيام و ظهور «يا لثارات الحسين(ع) »[7]يعني «اي خون خواهان حسين(ع) » مي باشد.

و خود حضرت در ابتداي ظهور همين ندا را مي دهد: «اي اهل عالم منم شمشير انتقام گيرنده و اي جهانيان جد من حسين(ع) را تشنه كام كشتند ...»[8]

نتيجه اينكه قيام امام مهدي مكمل قيام امام حسين است و بايد منتظر ظهور آن حضرت بود تا آثار درخشان اين انقلاب ظاهر گردد.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] مفاتيح، زيارت اربعين.

[2]سوره اسراء، آيه 33.

[3] كافي، ج 8، ص 255.

[4] تفسير عياشي، ج 2، ص 290.

[5] مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 85.

[6] مفاتيح الجنان، زيارت عاشورا.

[7] النجم الثاقب، ص 469، بحار ج 99، ص 194.

http://imamasr-aj.blogfa.com
[8] الزام الناصب، ج 2، ص 282

عصر حسین علیه‌السلام، عصر غربت دین بود و عصر انتظار نیز چنین است. قیام حسین علیه‌السلام و فرزندش مهدی (عج) برای احیای دین است. منتظر مهدی (عج)، باید از دین، ضرورت، قلمرو و زبان آن و... تحلیلی عمیق داشته باشد تا در این عصر، بتواند زمینه‌ساز حرکت حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه باشد.

ي
حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، ادامه راه امام حسین علیه‌السلام است و انتظار، ادامه عاشورا و برآمده از آن. حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، فرزند امام حسین علیه‌السلام است و فرهنگ انتظار برآمده از فرهنگ عاشورا و انتظار حسین دیگری را کشیدن. این دو پیوندی دیرین و مستحکم با هم دارند. یکی پشتوانه فرهنگی و زمینه‌ساز برای دیگری است. یکی رمز قیام و به پا خاستن شیعه است و دیگری، عامل حفظ و استمرار آن.

عاشورا، دریچه‌ای به انتظار است و انتظار، تجلی آرزو‌ها و آمال کربلا. انتظار، ثمره کربلاست. بدون کربلا، انتظار بی‌معناست. یاران مهدی، همه کربلایی‌اند و در فراز و فرود تاریخ، غربال شده و آب‌دیده‌اند. مگر می‌توان بی‌عاشورا، انتظار داشت؟ انتظار بی‌عاشورا، انتظار بی‌پشتوانه است. انتظار و عاشورا، دو بال پرواز شیعه است؛ اگر این دو نبود، چشمه غدیر هم می‌خشکید. پیوند فرهنگ عاشورا و انتظار، دلایل و شواهد متعددی دارد. ما در این مقاله، ضمن بیان آن‌ها، به تحلیل و بررسی رهیافت‌های برخاسته از آن‌ها خواهیم پرداخت:

یک. پیوند‌ها:
نگاه به عاشورا و انتظار، می‌رساند که میان این دو، پیوند‌ها و رابطه‌هایی است: حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، فرزند حسین علیه‌السلام است و خونخواه امام حسین علیه‌السلام. اولین کلام امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، یاد جدشان حسین بن علی علیه‌السلام است. شعار یاوران قائم آل محمد عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، یالثارات الحسین است. یاری اباعبدالله علیه‌السلام، یاری حجت بن الحسن العسکری علیه‌السلام است. آن دو بزرگوار دارای لقب‌های مشترکی هستند، نظیر ثارالله، غریب و...

زیارت عاشورا از خونخواهی امام حسین علیه‌السلام در رکاب مهدی خبر می‌دهد. مطابق روایات، در روز عاشورا و میلاد امام حسین علیه‌السلام، باید به یاد حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه بود و در روز میلاد امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه و شب قدر با زیارت امام حسین علیه‌السلام به یاد اباعبدالله علیه‌السلام. روز ظهور قائم آل محمد (ص)، عاشوراست. به زیارت امام حسین علیه‌السلام و زیارت صاحب‌الامر علیه‌السلام در اعیاد اسلامی توصیه شده است.

شهر کوفه، پایگاه مشترک این دو امام معصوم است. امام عصر علیه‌السلام به قرائت زیارت عاشورا و زنده نگه داشتن یاد عاشورا عنایت دارند. هر دو امام علیه‌السلام با بیعت نکردن با طاغوت به اصلاح‌گری می‌پردازند. بالاخره در روایات، آرزوی شهادت در رکاب این دو امام علیه‌السلام برای شیعیان، تحسین شده است.

دو. تحلیل‌ها:
از پیوند‌ها، به تحلیل‌ها می‌رسیم. عاشورا، پشتوانه فرهنگی انتظار است و منتظران مهدی موعود عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، پرورش یافته مکتب عاشورا هستند. نقش زنان در قیام امام حسین علیه‌السلام و امام مهدی عجل‌الله تعالی‌فرجه بسیار پررنگ است. اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در اهداف، یاران و زمانه، اشتراک دارند.

توجه به درگیری و نبرد بین حق و باطل، امری است ضروری و سنتی است الهی و جاری. در این مسیر سختی‌ها و مشکلات فراوانی بوده است. حفظ دین دشوار است. سازش‌ناپذیری این دو امام، تدبیر و مدیریت و تلاش جهت جذب و نیروسازی از تحلیل‌های دیگری است که از عاشورا و انتظار به دست می‌آید. عاشورا و انتظار با تکیه بر سنت‌های الهی، دولت‌های باطل را به زوال و نابودی می‌کشانند. عده‌ای پس از طلب یاری امام، از یاری او به خاطر مشکلات و... باز می‌مانند و با جدا شدن از سپاه حق به عذاب ابدی دچار می‌شوند و عده‌ای، پیروز میدان بوده و سعادتمند می‌گردند.

سه. رهیافت‌ها:
همه کسانی که خود را از منتظران واقعی حضرت می‌دانند، بایستی ضمن تبیین دین، فرهنگ عاشورا و بسیج را تبیین کنند و با الگوسازی، اقدام به جذب نیرو و تبلیغ نمایند. باید با توجه به عامل تنش‌زدایی، جامعه را آماده حرکت به سمت شناخت و معرفت امام کرد.

۱- تبیین فرهنگ عاشورا:
اگر عاشورا پشتوانه فرهنگی «انتظار» است، پس باید در جهت تبیین حرکت عاشورا و نیز برگزاری هر چه با شکوه‌تر مراسم عاشورا و معرفی اسوه‌های جاویدان آن، تلاشی دو چندان کرد. خیلی فرق است بین اینکه به «عاشورا» به عنوان پشتوانه و عقبه فرهنگی و الهام‌پذیر انتظار نگاه شود، یا یک سنت برخاسته از عواطف و احساسات قومی. رسانه‌های عمومی، به‌خصوص صداوسیما، حوزه‌های علمیه و مراکز فرهنگی، نقش حیاتی و اساسی در غنا بخشیدن به این فرهنگ دارند.

کربلا، دانشگاه بزرگی است با کلاس‌ها و درس‌های بسیار که ابعاد و آموزه‌های این دانشگاه بزرگ، هنوز هم بر بسیاری پوشیده است. باید در این دریای عمیق، گسترده و پربار، غواصانی ماهر و زبردست، به صید بپردازند تا گوهر‌ها و مرواریدهای گرانبهای آن را به چنگ آورده، در اختیار خواستاران و خریداران قرار دهند. هنوز هم این حرکت عظیم و منشور بی‌‌‌نهایت، زوایای پنهان و ابعاد گسترده‌ای دارد که تنها بر عاشقان طالب رخ می‌نماید.

۲- تبیین دین:
عصر حسین علیه‌السلام، عصر غربت دین بود و عصر انتظار نیز چنین است. قیام حسین علیه‌السلام و فرزندش مهدی (عج) برای احیای دین است. منتظر مهدی (عج)، باید از دین، ضرورت، قلمرو و زبان آن و... تحلیلی عمیق داشته باشد تا در این عصر، بتواند زمینه‌ساز حرکت حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه باشد.

۳- الگو سازی:
حسین علیه‌السلام و یارانش الگوی منتظرانند، از این رو باید در مبانی فکری و ویژگی‌های رفتاری و تربیتی آنان، درنگی شایسته کرد.

۴- معرفت امام:
کسانی می‌توانند شعار خود را «یالثارات الحسین» قرار دهند که به مقام «ابوّت با امام» (۱) رسیده باشند تا بتوانند خونخواه او باشند. این ممکن نیست مگر با معرفت به حق امام علیه‌السلام. شعار «یالثارات الحسین» فقط یک شعار برخاسته از عواطف و عصبیت‌های قومی و نژادی نیست، بلکه برخاسته از معرفت به حق «ولایت امام» است. این معرفت، شناخت حسب و نسب و فضایل آنان نیست، بلکه عرفان به حق ولایت آنان است.

«اَلَسْتُ اَوْلَی بِکُمْ مِنْکُمْ بِاَنْفُسِکُم» (۲) و «النَّبِیُّ اَوْلی بِالْمُوْمِنِینَ مِنْ اَنْفُسِهِمْ» (۳). آنان، از خودمان به ما آگاه‌تر و مهربان‌ترند و از همه هواهای نفسانی آزادند. این شعار، شعار کسانی است که با درک اضطرار به وحی و حجت، از همه تقلید‌ها، تلقین‌ها، هوس‌ها، غریزه‌ها و... جدا شدند و رسول و امام را به عنوان مربی خود انتخاب کردند که: «اَنَا وَ عَلِیٌّ اَبَوَا هَذِهِ الْاُمَّه» (۴) این درک از امام و این آگاهی از حق ولایت ایشان، ما را به مقام ابوّت و در نتیجه خونخواهی آنان می‌رساند؛ آن هم نه پدر جسمانی، بلکه پدر روحانی، مربی، هادی و پیشوا؛ پدری که «مصباح»، «سفینه»، «میزان»، «وارث»، «امین» و «اسوه» است و سبب سعادت و رستگاری، امنیت، حفظ، نجات، عزّت، قبولی اعمال و... است.

مرجع : روزنامه رسالت

حدیث اول: امام حسین علیه السلام در مورد نهمین جانشین خود بیانات روشن و راه گشا و هدایتگری دارند. که روح مکتب انتظار را زنده و استمرار این طریق را تا تحقق عینی حکومت جهانی اسلام بیان می‏کند.

«مِنَّا اِثْنَی عَشَرَ مَهْدیَّا و اَوَّلَهُم اَمیرُالمُؤمِنِین عَلی بن ابیطالب و آخَرُهم التَّاسِعُ مِن وُلدِی؛ " 1" از ماست، دوازده مهدی، اول آن امیرالمؤمنین علی‏بن‏ابیطالب علیهما السلام و آخرین آن‏ها، نهمینِ از فرزندان من است.

«وَ هُوَ الأَمامُ القائِمُ بِالْحَقِّ یُحْیِی اللَّهُ بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها؛ وَ یُظْهِرُ بِهِ الدّینَ وَ یُحِقَّ الحَقَّ عَلَی الدّینِ کُلِّهِ وَ لَو کَرِهَ المُشْرِکُونَ؛" 2" و او امامی است، که قیام به حق می‏کند. خداوند به واسطه او زمین را بعد از مردنش زنده می‏نماید. خداوند به وسیله او دین را ظاهر، اسلام را بر تمام دین‏ها پیروز می‏کند، اگر چه برای مشرک‏ها ناخوشایند باشد».

حضرت در ادامه فرمود: «لَهُ غَیْبَةٌ یَرْتَدُّ فیها اَقْوامٌ وَ یَثْبِتُ عَلَی فیهَا اَخرونَ فَیُؤْذَوْنَ وَ یُقالَ لَهُم مَتی هَذا الْوَعْدُ اِن کُنْتُم صادِقین؛ " 3" برای آن امام (عج) غیبتی است، که گروهی در آن غیبت از دین بر می گردند و گروهی دیگر ثابت قدم می‏مانند و مورد اذیت دیگران قرار می‏گیرند و برای آنها گفته می‏شود، چه زمانی این وعده محقق می‏گردد، اگر راست می‏گویید.

سپس امام فرمود:«اَما اِنَّ الصَّابِرَ فِی غَیْبَتِهِ عَلَی الأذی وَ التَّکْذیبِ بِمَنزِلَةِ الُمجاهِدِ بِالسَّیفِ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَی اللَّهُ عَلَیهِ وَ الِهِ وَ سَلَّمَ؛ " 4 " آگاه باشید! همانا کسانی که در غیبت آن امام (عج) بر اذیت‏ها و دروغ‏پردازی‏ها مقاومت می‏کنند، به منزله جهاد کننده با شمشیر در محضر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می‏باشند».

پی‏نوشت‏ها:

1- بحارالانوار، ج36،ص 385

2- بحارالانوار، ج 51، ص 133

3- بحار، ج 36، ص 385

4- بحار، ج 51،ص 133

علت و انگیزه اصلی قیام امام حسین یک چیز بوده است و بقیه چیزهایی که گفته می شود به منزله شاخه ها و زیر مجموعه آن علت اصلی می باشند

و آن عبارتست از پاسداری از آئین اسلام و ترویج و گسترش آن در جامعه و تبیین و توضیح معارف آن برای مردم، و چون دین در واقع باز نمود فطرت و سرشت انسان است پس می توان از این هدف تعبیر به «بیداری و آگاهاندن مردم» نمود. چنانکه در زیارت اربعین امام حسین (ع) می خوانیم: (خدایا من شهادت می دهم که امام حسین) خون پاکش را در راه تو به خاک ریخت تا بندگانت را از جهالت و گمراهی نجات دهد[1].

و از اینجا می توانیم رابطه تنگاتنگ قیام امام حسین (ع) و قیام حضرت مهدی (عج) را درک کنیم. که در واقع ظهور امام زمان (عج) و حکومت آن حضرت مکمل قیام امام حسین است.

برای روشن شدن این مطلب چند نکته را تذکر می دهیم:

همه ائمه (ع) نور واحد هستند یک هدف دارند و هیچ تفاوتی با هم ندارند. و بر اساس شرایط زمانی، نحوه عملکرد آنها فرق دارد، یعنی اگر امام صادق علیه السلام یا هر امام دیگر در زمان امام حسین (ع) بود، همان گونه تصمیم می گرفت و عمل می کرد که امام حسین(ع) انجام داد.

در خصوص ارتباط تنگاتنگ امام زمان عج با امام حسین (ع) نکاتی وجود دارد که باید توجه نمود:

الف- از منظر قرآن: آیات زیادی از قرآن کریم با توجه به تفاسیر ائمه علیهم السلام این ارتباط مستحکم را بیان می کند. چنانکه در تفسیر آیه شریفه: «و آن که مظلوم کشته شده به سرپرستش قدرتی داده ایم، (اما در قتل اسراف نکند) چرا که او یاری می شود.»[2]

امام رضا(ع) می فرماید: این آیه در مورد امام حسین(ع) و امام مهدی(ع) نازل شده است[3].

و امام باقر(ع) می فرماید: مراد آیه حسین بن علی علیه السلام است که مظلوم کشته شد و ما اولیای دم اوییم؛ و چون قائم ما قیام کند به خون خواهی حسین بر می آید[4].

ب- از منظر روایات: در روایات متعددی آمده که امام زمان علیه السلام انتقام گیرنده خون امام حسین علیه السلام است. چنانکه امام حسین (ع) به فرزندش امام سجاد (ع) می فرماید: «سوگند به خدا که خون من از جوشش باز نمی ایستد تا سرانجام خداوند مهدی(ع) را برانگیزد»[5]

و چنانکه در دعای ندبه آمده است: «کجاست آن که کشته کربلا را خون خواهی می کند»

و نیز در زیارت عاشورا می خوانیم: «از خداوند می خواهم روزی ام کند که همراه آن یاری شده –از اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله- به خون خواهی ات برخیزم.»[6]

و همچنین شعار امام زمان (عج) و یاورانش در هنگام قیام و ظهور «یا لثارات الحسین(ع) »[7]یعنی «ای خون خواهان حسین(ع) » می باشد.

و خود حضرت در ابتدای ظهور همین ندا را می دهد: «ای اهل عالم منم شمشیر انتقام گیرنده و ای جهانیان جد من حسین(ع) را تشنه کام کشتند ...»[8]

نتیجه اینکه قیام امام مهدی مکمل قیام امام حسین است و باید منتظر ظهور آن حضرت بود تا آثار درخشان این انقلاب ظاهر گردد.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] مفاتیح، زیارت اربعین.

[2]سوره اسراء، آیه 33.

[3] کافی، ج 8، ص 255.

[4] تفسیر عیاشی، ج 2، ص 290.

[5] مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 85.

[6] مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.

[7] النجم الثاقب، ص 469، بحار ج 99، ص 194.

[8] الزام الناصب، ج 2، ص 282.

===================================================
منبع پاسخ: پایگاه حوزه6528-2، 6528-2
سایت : www.hawzah.net

http://www.rasekhoon.net

تاسیس تاریخ برای مسلمانان در زمان خلافت خلیفه دوم مسلمین و با مشورت حضرت علی (علیه‌السلام) در سال شانزدهم هجری صورت گرفته است. مبدا تاریخ را هجرت پیامبر و ماه نخست آن را محرم، سالی كه هجرت روی داده بود گرفتند.(1) علت نامگذاری این ماه آن بود كه در ایام جاهلیت، جنگ در این ماه را حرام می‌دانستند.ـ در دوم ماه محرم الحرام سال 61 هجری كاروان حضرت امام حسین (علیه السلام) وارد كربلا شد و سپاهیان دشمن كه هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شد در روزهای تاسوعا و عاشورا كه روز نهم و دهم محرم می‌باشد او و یارانش را به شهادت رساندند. امام هشتم شیعیان امام رضا(علیه السلام) در خصوص این ماه فرمود: در جاهلیت، حرمت این ماه نگاه داشته می‌شد و در آن نمی‌جنگیدند ولی در این ماه، خون‌های ما را ریختند و حرمت ما را شكستند و فرزندان و زنان ما را اسیر كردند و خیمه‌ها را آتش زدند و غارت كردند و حرمت پیامبر را دربارة ذریه‌اش رعایت نكردند. آیت الله میرزا جواد ملكی تبریزی در «مراقبات» نوشته است: «كودكانم را می‌دیدم كه در دهه نخست ماه محرم غذا نمی‌خوردند و به نان خالی اكتفا می‌كردند كسی هم به آنان نگفته بود ماه محرم شروع شده است گمان می‌كنم عشقی درونی آنان را برمی‌انگیخت.» (2) به همین دلیل ماه محرم با حادثه عاشورا عجین شده است و فرا رسیدن آن دلها را پر از غم می‌سازد و پیروان و شیفتگان امام حسین (علیه السلام) از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش كرده، به یاد آن امام شهید به عزاداری می‌پردازند.(3) پی‌نوشت‌ها: 1- تاریخ تحلیلی اسلام، دكتر سیدجعفر شهیدی، ص130. 2- پیام‌آور عاشورا، مهاجرانی، ص 11. 3- با اندكی دخل و تصرف، فرهنگ عاشورا جواد محدثی، ص 406 .     تبيان

عاشورا وكربلا در نگاه امام جایگاه ویژه ای دارد وامام نظر گاه بلندی به عاشورا افـكنـده وآن رادست مایه سترگي براي آفریـنـش انقلاب اسلامی یافته واز آن الهام گرفته است امام خمینی(ره) قیام خودرابرگرفته ازقیام سیدالشهدامعرفی میكندوبه آن افتخارمی كندو یادآورمی شـودكه مابـایستی درسـهای شجاعـت،شهـادت،عدالـت، عدالـت خـواهی،مبارزه باظـلم، ودفاع از مكتب رافراگیریم.وبااستدلال به شیوه وسیره ی زندگی امام حسین(ع)منطق راحـت طلبـان بـی درد سازشگران دنـیاطلب و تماشاچیان توجیه گر رامردودمی شمارد.
این بدان جـهت اسـت كه خط سرخ شیعه كه هـمان اسلام ناب محمدی است در كربلا برجسته ترمی شود.درپرتونهضت عـاشوراآزادی خواهـی،ذلت ستیـزی وشهادت طلبی كه لازمه مـبـارزه بادستگاه جور است پررنـگ ترمی شود. لـذاپژوهشگـران ومورخان قیام امام رادارای ویژگی های كه نـه تنهادرقرن های معاصربلكه درطول تاریخ نظیرنداد.بی شك یكی ازآن ویژگی هاپیوندی است كه بین انقلاب امام خمینی(ره)وانقلاب امام حسین در سال61هجری وجود دارد.

نگاهی كلی به شخصیت امام حسین(ع)از نگاه امام خمینی

۱-قیام برای خدا: سید الشهداء با چند نفر ازاصـحاب قیام كردندچون قیام لله بود اساس سلطنت آن خبیث را درهم شكستند.

2-مسؤلیت پذیری: در بحث مسؤلیت پذیری از همه انبیاء و اولیاءبارزتر و معروف تر سیدالشهـدا است.
اگر وضع تفكر امام حسین(ع) مثل بعضی از مقدسین جامعه خودش بودكربلایی پیش نمی آمدیـك راحت طلبی بود وكـناره گیری از جـامعه لكن وضـع تفكرامام حسین(ع)طوردیگری بود
۳-شهادت طلبی: هرچه روزعاشوراوشهادت به امام حسین(ع)نزدیك ترمی شدافروخته ترمی شد.جوانان اومسابقه می دادندبرسر این كه شهیـد شونـد، همه می دانستنـد كه بعداز چندساعت دیگر شهیدند.
۴- صبر واستقامت:روزعاشوراوشب یازدهم مصائب ومخایفی اتفاق افتادكه تحمل این همه سختی و رنج ومشقت را كسي جز حضرت زینب(س) نداشت.
۵-تجلیات عرفانی و جود مقـدس امـام حسین(ع):ماكه تابع امام حسین(ع)هستیـم بـایـد بـه تفكردر مسائل عرفانی وملكوتی امـام حسیـن(ع) بـپردازیـم و ببینیم ایشان چه وصفی در زندگی داشت.قـیـامـش، انگیزه اش نهی از منكر بود كه منكری باید ازبین برود.مناجات شعبان، دعای عرفه امام حسین و...

فلسفه ی نهضت عاشورا

اگر در رابطه با فلسفه نهضت امام حسین(ع) بخواهیم صحبت نماییم باید به یك متفكر واسلام شنـاس ژرف اندیش بپردازیم كه بهتر از امام راحل پیدا نمـی شود.امام راحل اهداف مختلفی رابرای قیام امام حسین(ع)بیان كردكه اولاً همه اینها در طول یكدیگرند و نه تنهابا هم مناقاتی ندارند بلكه مكمل هم هستند.
۱- بازگرداندن جامعه به سنت وسیره ی پیامبر: به دلـیل نحراف جامعه اسلامی از سنت وسیرهینبوی دردورهی حاكمیت یزیدامام حسین(ع)تلاش اصلی ومحوری خودرا بازگر داندن جامعه به سنت وسیره ی نبوی معـرفی می نماید.امام حسین(ع) درخطبه ای می فرمایدكه پیامبر اكرم فرموده است:كسی كه ببیندیك سلطان جائری حلال می شمرد حرمـات الله را و مـع ذالك سـاكت شد و تغییر نداد باقول خودش بـا عمل خودش ایـن انجـرفی كه سلطـان جائر پيداكرده حتم اسـت برخداي تبارك وتعالي كه جاي اوراهم همان جايسلطان جائردرآخرت قرار بدهد.
۲-حفظ واحیای شریعت: درطول هدف پیشین احـیای شریعت اسلامیازدستبردوتطاول معاندانازجمله هدف هـای والای حسینی است.خطری كه كه معاویه ویزید برای اسلام داشتند منصب خلافـت نبود این كمترین خطر بود ولی خطر اصلی این بود كه می خواستند :
الف) اسلام را به صورت سلطنت دربیاورند.
ب) میخواستند معنویت رابه صورت طاغوت درآورند
ج)اسلام را منقلب كنند و به یك رژیم كاملاً طاغوتی درآورند.
د) اسلام راوارونه كردند سلطنت بود این خطر بزرگی بود كه امام حسین(ع) با قـيامش و نـثـار خـونـش آن رارفـع كرد. سید الشهدا در این راه جان خـود رافدا كرد.
۳-اقامه ی عدل ومعروف و رفع مـنكر: از هـمان روزاول فـرمودند:
می بینیدكه به معروف عمل نمي شود و به منكر عمل می شود. اوانگیزه اش این بود كه معروف را اقامه كندومنكر را از بـین ببرد. انحراف همه ازمـنكرات است و جز خط مستقیـم توحید هرچه هسـت منكر است وباید از بین برود.
۴-تشكیل حكومت اسلامی:آنهاكه خیال می كـنندكـه سیدالشهدابرای حكومت نیامده بود و خود اینها برای حكومت آمدندسخت دراشتباهند.برای اینكه حكومت بایددردست كسي مثل سیدالشهداباشدزیرااصل قیام انبیاء از اول تا آخراین بوده است.

۵-شهادت: خون شهید رسواگر ظالم ونشانه نزدیك ترشـدن پیروزی مكتب است هرشهیدی كه می دادابتهاج حسین زیادتر می شد چراچون به هدف و یك قدم به پیروزی نـزدیـك ترمی شد.
۶-انجام اصلاحات بنیادی:بنی امیهچه كسانی هستند شجره ملعونه، ناگزیر اسلام آوردند،بادرون كفر وظاهراسلام، مصـداق بارزنفاق هستند. سوء استفاده ی بعداز رحلت پیامبركه شامل موارد ذیل است.
الف) سلطه خود را بر دنیای شرق تا غرب بگسترانند
ب) سیره ی نبی مكرم را مبـنی بر مـال وثـروت و...دانستند.

دستاوردهای قیام عاشورا

۱- حفاظت از اندیشه های اسلامی:
پیغمبر(ص) فرمود: انامنحسین یعنی دیانت رااو نگه می دارد وایـن فدا كاری و دیانت اسلام رانگه داشته است و ما باید این را نگه داریـم باید رمزبقای مذهب وممالك اسلامـی مـمالك شیعی رابدانیم چه بوده وآن راحفظ كنیم.
۲- عاشورا نماد غلبه حق بر باطل:امام حسین(ع) ویارانش كشته شـده اند اما پیروزی نهـایی از آن آنـهاست چـون مكتبشـان شكـست نخورد. یزیـد ویـارانـش در مـزبـله تـاریـخ دفـن شدند تا ابد . و این است پیروزی خـون بر شمشیر وحق بر باطل.

دروس عاشورا

۱- رابطهی دین و سیاست و لزوم بر خورداری از بینش سیاسی
۲- لزوم فداكاری در راه احیای شریعت
۳- درس جاودانگی در پرتو شهادت
۴- تحمل رنج ها و مشقت ها
۵- درس شجاعت
۶- ادای تكلیف در هر صورت
۷- چگونگی مبارزه، انقلاب وتسلیم نشدن

احیای دین امروزه چگونه محقق می شود

امام خمینی می فرماید: احیای دین در این عصر بدون احیـای عاشوراممكن نیست چون تـنها راهكار بـرای احیای دین انقلاب بوده وتنها راه به حـركت درآوردن چرخ عظیم انقلاب احـیای عاشورا حسینی است.
http://abadan.mahdi313.org

پانزدهم‌ رجب‌ سال‌ 60 هجري‌ (مرگ‌ معاويه‌ و آغاز خلافت‌ يزيد)

معاويه‌ بن‌ ابوسفيان‌ در نيمة‌ ماه‌ رجب‌ سال‌ 60 هجري‌ قمري‌ در شام‌ از دنيا رفت‌.هنگام‌ مرگ‌ وي‌ فرزندش‌ يزيد در حوارين‌ به‌ سر مي‌برد. معاويه‌ وصيت‌ نامه‌اي‌ به‌ اين‌مضمون‌ خطاب‌ به‌ يزيد نوشت‌: «به‌ اطلاع‌ او برسانيد كه‌ من‌ بر او جز از چهار مرد بيم‌ ندارم‌و آنان‌ حسين‌ بن‌ علي‌ و عبدالله‌ بن‌ عمر و عبدالرحمن‌ بن‌ ابوبكر و عبدالله‌ بن‌ زبيرهستند، اما حسين‌ بن‌ علي‌، خيال‌ مي‌كنم‌ مردم‌ عراق‌ او را رها نكنند و وادار به‌ خروج‌ كنند.اگر چنين‌ كرد بر او در گذر...» يزيد چون‌ به‌ دمشق‌ رسيد و زمام‌ امور خلافت‌ را در دست‌گرفت‌ به‌ نوشتة‌ يعقوبي‌ «به‌ عامل‌ مدينه‌، وليد بن‌ عتبه‌ بن‌ ابي‌ سفيان‌ نوشت‌: هنگامي‌ كه‌نامه‌ام‌ به‌ تو رسيد، حسين‌ بن‌ علي‌ و عبدالله‌ بن‌ زبير را احضار كن‌ و از آن‌ دو بيعت‌ بگير،پس‌ اگر زير بار نرفتند، آن‌ دو را گردن‌ بزن‌ و سرهاي‌ آن‌ دو را نزد من‌ بفرست‌، مردم‌ را نيزبه‌ بيعت‌ فراخوان‌ و اگر سرباز زدند، همان‌ حكم‌ را درباره‌ آنان‌ اجرا كن‌.»

بيست‌ وهفتم‌ رجب‌ سال‌ 60 هجري‌

(ملاقات‌ امام‌ حسين‌ (ع) با وليد بن‌ عتبه‌ ولي‌ مدينه‌)

چون‌ نامة‌ يزيد به‌ وليد بن‌ عتبه‌، فرماندار مدينه‌ رسيد، وليد با مروان‌ حكم‌ (والي‌سابق‌ مدينه‌) در اين‌ مورد به‌ مشورت‌ پرداخت‌.«مروان‌ گفت‌: از ناحية‌ عبدالله‌ بن‌ عمروعبدالرحمن‌ بن‌ ابوبكر مترس‌ كه‌ آن‌ دو خواستار خلافت‌ نيستند، ولي‌ سخت‌ مواظب‌حسين‌ بن‌ علي‌ و عبدالله‌ بن‌ زبير باش‌ و هم‌ اكنون‌ كسي‌ بفرست‌، اگر بيعت‌ كردند كه‌ چه‌بهتر و گرنه‌ پيش‌ از آنكه‌ خبر آشكار شود و هر يك‌ از ايشان‌ جايي‌ بگريزد و مخالفت‌ خودرا ظاهر سازد گردن‌ هر دو را بزن‌. » وليد، عبدالله‌ بن‌ عمر و بن‌ عثمان‌ را كه‌ نوجواني‌ بود،دنبال‌ امام‌ حسين‌ (ع) و عبدالله‌ بن‌ زبير فرستاد. هنگامي‌ كه‌ پيام‌ آور والي‌ مدينه‌ نزد امام‌آمد ،آن‌ حضرت‌ متوجه‌ مرگ‌ معاويه‌ گرديد، لذا تني‌ چند از دوستان‌ و غلامان‌ خويش‌ راجمع‌ كرد و همراه‌ خود به‌ دار الاماره‌ برد تا در صورت‌ وجود خطر آنان‌ را به‌ كمك‌ بطلبد.

طبري‌ مي‌نويسد:«حسين‌ بيامد و بنشست‌، وليد نامه‌ را به‌ او داد كه‌ بخواند و خبرمرگ‌ معاويه‌ را داد و او را به‌ بيعت‌ خواند. حسين‌ گفت‌ :انالله‌ انا اليه‌ راجعون‌، خدا معاويه‌ رارحمت‌ كند و تو را پاداش‌ بزرگ‌ دهد، اينكه‌ گفتي‌ بيعت‌ كنم‌، كسي‌ همانند من‌ به‌ نهاني‌بيعت‌ نمي‌كند، گمان‌ ندارم‌ به‌ بيعت‌ نهاني‌ من‌ بس‌ كني‌ و بايد آن‌ را ميان‌ مردم‌ علني‌كنيم‌. گفت‌: آري‌. گفت‌: وقتي‌ ميان‌ مردم‌ آيي‌ و آنها را به‌ بيعت‌ خواني‌ ما را نيز به‌ بيعت‌بخوان‌ كه‌ كار يكجا شود. وليد كه‌ سلامت‌ دوست‌ بود گفت‌: به‌ نام‌ خداي‌ برو تا با جمع‌ مردم‌بيايي‌.» امام‌ پس‌ از خارج‌ شدن‌ از فرماندهي‌ مدينه‌ تصميم‌ به‌ خروج‌ از مدينه‌ و حركت‌به‌سوي‌ مكه‌ گرفت‌.

همان‌ شب‌ عبدالله‌ بن‌ زبير از مدينه‌ خارج‌ شد، فرداي‌ آن‌ روز ماموران‌ حكومتي‌دنبال‌ او رفتند و شب‌ بعد نيز امام‌ حسين‌ (ع) تصميم‌ به‌ ترك‌ مدينه‌ گرفت‌ و خواهرش‌زينب‌ و ام‌ كلثوم‌ و برادر زادگانش‌ و برادرانش‌، جعفر و عباس‌ و عموم‌ افراد خانواده‌اش‌ كه‌ درمدينه‌ بودند، همراه‌ ايشان‌ رفتند غير از محمد بن‌ حنفيه‌ كه‌ در مدينه‌ ماند. ابن‌ عباس‌ هم‌چند روز پيش‌ از آن‌ به‌ مكه‌ رفته‌ بود.

بيست‌ وهشتم‌ رجب‌ سال‌ 60 هجري‌ (خروج‌ امام‌ از مدينه‌ به‌ سوي‌ مكه‌ )

امام‌ حسين‌ (ع) در شب‌ يكشنبه‌ دو روز مانده‌ از ماه‌ رجب‌ سال‌ 60 هجري‌ به‌اتفاق‌ همراهان‌ از مدينه‌ عازم‌ مكه‌ شدند؛ حضرت‌ هنگام‌ خروج‌ از مدينه‌ وصيت‌ نامه‌اي‌نوشت‌ و به‌ برادرش‌ محمد حنفيه‌ داد وپس‌ از حمد وثناي‌ خداوند اهداف‌ و انگيزه‌هاي‌ خودبراي‌ خروج‌ از مدينه‌ را بيان‌ فرمودند.

سوم‌ شعبان‌ سال‌ 60 هجري‌ (ورود امام‌ حسين‌ (ع) وهمراهانش‌ به‌ مكه‌)

امام‌ و يارانش‌ در شب‌ جمعه‌ سوم‌ شعبان‌ سال‌ 60 هجري‌ قمري‌ وارد شهر مكه‌شدند. «هنگامي‌ كه‌ امام‌ وارد مكه‌ شد، مردم‌ شهر بسيار خشنود شدند و حتي‌ ابن‌ زبير، كه‌خود داعية‌ رهبري‌ داشت‌ در نماز امام‌ و مجلس‌ حديث‌ او شركت‌ مي‌كرد. مكه‌ پايگاه‌ ديني‌اسلام‌ بود و طبعا توجه‌ بسياري‌ را به‌ خود جلب‌ مي‌كرد. در آنجا امام‌ با افراد وشخصيت‌هاي‌ مختلف‌ در تماس‌ بود وعلل‌ عدم‌ بيعت‌ خود با يزيد را بيان‌ مي‌كرد. درهمين‌ روزها كه‌ دمشق‌ نگران‌ كساني‌ بود كه‌ بيعت‌ نكرده‌ و در حجاز بودند، در كوفه‌ حوادثي‌مي‌گذشت‌ كه‌ از طوفان‌ سهمگين‌ خبر مي‌داد.

شيعيان‌ علي‌ (ع) كه‌ درمدت‌ بيست‌ سال‌ حكومت‌ معاويه‌ صدها تن‌ كشته‌ داده‌بودند و همين‌ تعداد يا بيشتر از آنان‌ در زندان‌ به‌ سر مي‌بردند، همين‌ كه‌ از مرگ‌ معاويه‌آگاه‌ شدند ، نفسي‌ راحت‌ كشيدند. ماجراجوياني‌ هم‌ كه‌ ناجوان‌ مردانه‌ علي‌ (ع) را كشتند وگِرد پسرش‌ را خالي‌ كردند تا دست‌ معاويه‌ در آنچه‌ مي‌خواهد باز باشد، همين‌ كه‌ معاويه‌ به‌حكومت‌ رسيد و خود را از آنان‌ بي‌ نياز ديد به‌ آنان‌ اعتنايي‌ نكرد، از فرصت‌ استفاده‌ كردندو در پي‌ انتقام‌ برآمدند تا كينه‌اي‌ كه‌ از پدر در دل‌ دارند از پسر بگيرند .دسته‌بندي‌شروع‌شد شيعيان‌ علي‌ در خانة‌ علي‌ سليمان‌ بن‌ صرد خزاعي‌ گرد مي‌آمدند. سخنراني‌هاآغازشد.

سرانجام‌ تصميم‌ گرفتند تا امام‌ را به‌ كوفه‌ دعوت‌ كنند. در مدت‌ امامت‌ سه‌ ماهه‌امام‌ حسين‌ (ع) نامه‌هاي‌ فراواني‌ از كوفه‌ براي‌ آن‌ حضرت‌ رسيد كه‌ مضمون‌ نامه‌ها اين‌بود: «كوفه‌ و عراق‌ آماده‌ براي‌ آمدن‌ شماست‌. ما همه‌ در انتظار تو هستيم‌ و تو را ياري‌خواهيم‌ كرد.» يعقوبي‌ مي‌نويسد:«حسين‌ به‌ مكه‌ رفت‌ و چند روزي‌ بماند .مردم‌ عراق‌ به‌ اونامه‌ نوشتند و پي‌ در پي‌ فرستادگاني‌ روانه‌ كردند و آخرين‌ نامه‌اي‌ كه‌ از ايشان‌ بدو رسيد،نامه‌هاي‌ ابن‌ هاني‌ و سعيد بن‌ عبدالله‌ حنفي‌ بود:«بنام‌ خداي‌ بخشاينده‌ مهربان‌، به‌حسين‌ بن‌ علي‌، از شيعيان‌ با ايمان‌ و مسلمانش‌، اما بعد، پس‌ شتاب‌ فرما كه‌ مردم‌ تو راانتظار مي‌برند و جز تو پيشوايي‌ ندارند، شتاب‌ فرما والسلام‌.»

پانزدهم‌ رمضان‌ سال‌ 60 هجري‌ (اعزام‌ مسلم‌ بن‌ عقيل‌ به‌ كوفه‌)

وقتي‌ كه‌ تعداد نامه‌هاي‌ كوفيان‌ از حد متعارف‌ گذشت‌، حسين‌ (ع) لازم‌ ديدعراقيان‌ را بيش‌ از اين‌ منتظر نگذارد. بنابراين‌ پاسخي‌ بدين‌ مضمون‌ براي‌ كوفه‌نوشت‌:«هاني‌ وسعيد آخرين‌ فرستادگاني‌ بودند كه‌ نامه‌هاي‌ شما را براي‌ من‌ آوردند. به‌ من‌نوشته‌ايد نزد ما بيا كه‌ رهبري‌ نداريم‌. من‌ برادر و پسر عمويم‌ مسلم‌ بن‌ عقيل‌ را نزد شمامي‌فرستم‌ تا مرا از حال‌ شما و آنچه‌ در شهر شما مي‌گذرد خبر دهد»

پنجم‌ شوال‌ سال‌ 60 هجري‌ (ورود مسلم‌ به‌ كوفه‌)

امام‌، مسلم‌ بن‌ عقيل‌ را همراه‌ تني‌ چند به‌ سوي‌ كوفه‌ روانه‌ كرد. مسلم‌ پس‌ ازپيشامدهاي‌ بسيار در پنجم‌ شوال‌ سال‌ 60 هجري‌ وارد شهر كوفه‌ شد. چون‌ مسلم‌ به‌ كوفه‌رسيد، مردم‌ نزد وي‌ آمدند و با او بيعت‌ كردند .و پيمان‌ بستند و قرار نهادند و اطمينان‌ دادندكه‌ او را ياري‌ و پيروي‌ و وفاداري‌ كنند.

يازدهم‌ ذي‌ القعده‌ سال‌ 60 هجري‌ (رسيدن‌ نامه‌ مسلم‌ به‌ امام‌ حسين‌ (ع))

مسلم‌ پس‌ از ورود به‌ كوفه‌ در خانة‌ «مختار بن‌ ابي‌ عبيده‌ ثقفي‌» ساكن‌ شد .مردم‌كوفه‌ دسته‌ دسته‌ به‌ خانة‌ مختار مي‌آمدند و مسلم‌ نامه‌ حسين‌ را براي‌ آنان‌ مي‌خواند وآنان‌ مي‌گريستند و بيعت‌ مي‌كردند. درمورد تعداد افرادي‌ كه‌ درمدت‌ اقامت‌ مسلم‌ در كوفه‌با وي‌ بيعت‌ كردند ميان‌ مورخان‌ اتفاق‌ نظر وجود ندارد. بيشترين‌ رقم‌ را حدود يك‌ صدوبيست‌ هزار نفر و كمترين‌ رقم‌ را دوازده‌ هزار نفر نوشته‌اند. مسلم‌ وقتي‌ استقبال‌ مردم‌ وآمادگي‌ آنان‌ را براي‌ ياري‌ امام‌ مشاهده‌ كرد نامه‌اي‌ به‌ اين‌ مضمون‌ به‌ امام‌ حسين‌ (ع)نوشت‌:«براستي‌ كه‌ مردم‌ اين‌ شهر گوش‌ به‌ فرمان‌ و در انتظار رسيدن‌ تواند.» بنابراين‌ امام‌تصميم‌ گرفت‌ تا از حجاز روانه‌ عراق‌ شود.

در آن‌ روزها اوائل‌ ذي‌ الحجه‌ امام‌ از حادثه‌ ديگري‌ آگاه‌ شد كه‌ او را به‌ بيرون‌ رفتن‌از حجاز مصمم‌تر ساخت‌ او دانست‌ كه‌ فرستادگان‌ يزيد خود را به‌ مكه‌ رسانده‌اند تا درمراسم‌ حج‌ بر وي‌ حمله‌ كنند و ناگهان‌ او را بكشند.

هشتم‌ ذي‌ الحجه‌ سال‌ 60 هجري‌ (حركت‌ امام‌ از مدينه‌ به‌ عراق‌ )

امام‌ حسين‌ (ع) پس‌ از دريافت‌ نامة‌ مسلم‌ بن‌ عقيل‌ و احساس‌ خطر از دژخيمان‌يزيد، احرام‌ حج‌ خود را به‌ عمره‌ تبديل‌ كرد و پس‌ از انجام‌ مراسم‌ عمره‌ از احرام‌ بيرون‌ آمدو در روز سه‌ شنبه‌ روز ترويه‌ (هشتم‌ ذي‌ الحجه‌ سال‌ 60 ه . ق‌) پس‌ از شصت‌ وپنج‌ روزاقامت‌ در مكه‌ به‌ اتفاق‌ حدود هشتادو شش‌ نفر مرد از شيعيان‌ و دوستان‌ و خانواده‌ خود ازمكه‌ بيرون‌ آمده‌ و به‌ سوي‌ عراق‌ حركت‌ كرد. از سوي‌ ديگر خبر ارسال‌ نامه‌هاي‌ مردم‌كوفه‌ و دعوت‌ از امام‌ حسين‌ (ع) براي‌ آمدن‌ به‌ آن‌ شهر يزيد را نگران‌ ساخت‌ و پس‌ ازمشورت‌ با مشاوران‌ خود تصميم‌ گرفت‌ تا «نعمان‌ بن‌ بشير» را از حكومت‌ كوفه‌ معزول‌ و«عبيدالله‌ بن‌ زياد» حاكم‌ بصره‌ را با حفظ‌ سمت‌ به‌ حكومت‌ كوفه‌ منصوب‌ نمايد.

عبيدالله‌ پس‌ از دريافت‌ فرمان‌ يزيد مبني‌ بر انتصاب‌ وي‌ به‌ حكومت‌ كوفه‌ به‌اتفاق‌ تعدادي‌ از همراهانش‌ به‌ صورت‌ مخفيانه‌ وارد كوفه‌ شد تا ضمن‌ آزمايش‌ واكنش‌مردم‌ و ميزان‌ علاقه‌ آنان‌ به‌ امام‌ حسين‌ (ع)، رهبران‌ مخالفان‌ يزيد را شناسايي‌ نمايد.مردم‌ كوفه‌ كه‌ با استبداد شديد عبيدالله‌ بن‌ زياد مواجه‌ شدند به‌ تدريج‌ مسلم‌ را تنهاگذاشته‌ و از بيعت‌ خود عقب‌ نشيني‌ كردند.

مدتي‌ بعد، پس‌ از شناسايي‌ محل‌ استقرار مسلم‌، ايشان‌ از خانة‌ مختار به‌ خانة‌«شريك‌ بن‌ اعور» رفت‌. شريك‌ چند روز بعد درگذشت‌ و مسلم‌ به‌ خانة‌ «هاني‌ بن‌ عروه‌»رفت‌. اما عبيدالله‌ كه‌ به‌ وسيله‌ جاسوسان‌ خود از مخفي‌ گاه‌ مسلم‌ و ارتباط‌ او با ياران‌ وهوادارنش‌ مطلع‌ شده‌ بود، هاني‌ را احضار و پس‌ از شكنجه‌ زنداني‌ نمود.

هشتم‌ ذي‌ الحجه‌ سال‌ 60 هجري‌ (خروج‌ مسلم‌ بن‌ عقيل‌ با چهار هزار نفر ازهمراهانش‌ از كوفه‌)

همين‌ كه‌ خبر دستگيري‌ و زنداني‌ شدني‌ هاني‌ در شهر منتشر شد، مسلم‌ دانست‌كه‌ ديگر درنگ‌ جايز نيست‌ و بايد از نهان‌گاه‌ بيرون‌ آيد و جنگ‌ را آغاز كند. پس‌ جارچيان‌خود را فرستاد تا مردم‌ را آگاه‌ سازند. نوشته‌اند از هيجده‌ هزار تن‌ كه‌ با او بيعت‌ كرده‌ بودندچهار هزار تن‌ در خانه‌ هاني‌ و خانه‌هاي‌ اطراف‌ گرد آمده‌ بودند. مسلم‌ آنان‌ را به‌ دسته‌هايي‌ تقسيم‌ كرد و هر دسته‌اي‌ را به‌ يكي‌ از بزرگان‌ شيعه‌ سپرد. دسته‌اي‌ از اين‌ جمعيت‌به‌ قصر ابن‌ زياد روانه‌ شدند، ولي‌ ابن‌ زياد موفق‌ شد آن‌ مردم‌ بي‌ تدبير را با ايجاد اختلاف‌و استفاده‌ از حربه‌ تهديد متفرق‌ سازد. نتيجه‌ اين‌ شد كه‌ در شامگاه‌ آن‌ روز جز سي‌ تن‌ با اونماندند. چون‌ نماز مغرب‌ را خواند. يك‌ تن‌ از ياران‌ خود را همراه‌ نداشت‌.

مسلم‌ چون‌ نماز شام‌ را خواند و خود را تنها ديد در كوچه‌هاي‌ كوفه‌ سرگردان‌ شد، درحالي‌ كه‌ گروه‌ زيادي‌ در جستجوي‌ وي‌ بودند، تا سرانجام‌ زني‌ به‌ نام‌ «طوعه‌» كه‌ از شيعيان‌علي‌ (ع) بود او را درون‌ خانه‌ برد و پناه‌ داد. اما شب‌ هنگام‌ پسر وي‌ از وجود مسلم‌ در خانه‌مطلع‌ شد و به‌ ماموران‌ عبيدالله‌ خبر داد. همين‌ كه‌ ابن‌ زياد پناهگاه‌ مسلم‌ را دانست‌،«محمد اشعث‌» را با شصت‌ يا هفتاد تن‌ براي‌ دستگيري‌ وي‌ فرستاد .مسلم‌ پس‌ ازدرگيري‌ با ماموران‌ ابن‌ زياد ونشان‌ دادن‌ رشادت‌ها و شجاعت‌هاي‌ بسيار مجروح‌ ودستگير شد و در روز نهم‌ ذي‌ الحجه‌ سال‌ 60 هجري‌ قمري‌ به‌ همراه‌ هاني‌ به‌ دستور ابن‌زياد به‌ شهادت‌ رسيد.

امام‌ حسين‌ (ع) در مسير خود از مدينه‌ به‌ كربلا ابتدابه‌ منزل‌ «ذات‌ عرق‌ »رسيد كه‌در ذات‌ عراق‌ «بشر بن‌ غالب‌ اسدي‌» كه‌ از عراق‌ مي‌آمد با سيد الشهداء ملاقات‌ كرد و ازاوضاع‌ عراق‌ باخبر شد. در همين‌ منزل‌ بود كه‌ فرزدق‌ رسيد وسئوال‌ كرد: يابن‌ رسول‌ الله‌ درموقع‌ حج‌ چرا عجله‌ كردي‌ ؟امام‌ پاسخ‌ داد: اگر من‌ شتاب‌ نمي‌كردم‌ در مكه‌ مرا دستگيرمي‌كردند و با ريختن‌ خون‌ من‌ در خانه‌ خدا احترام‌ كعبه‌ را از بين‌ مي‌بردند. آن‌ گاه‌ حضرت‌از اوضاع‌ كوفه‌ وعراق‌ سوال‌ كرد، فرزدق‌ پاسخ‌ داد: دلهايشان‌ با تو و شمشيرهايشان‌ عليه‌توست‌.»

سپس‌ كاروان‌ امام‌ از ذات‌ عراق‌ به‌ سمت‌ «حاجز» (كه‌ واديي‌ است‌ در مكه‌ كه‌ مردم‌كوفه‌ وبصره‌ براي‌ رسيدن‌ به‌ مدينه‌ از اين‌ راه‌ مي‌روند و منزل‌ و فرودگاه‌ حجاج‌ است‌)حركت‌ كرد. در اين‌ منزل‌ بود كه‌ امام‌ نامه‌اي‌ به‌ اهل‌ كوفه‌ نوشت‌ (و آن‌ در واقع‌ پاسخ‌ نامة‌مسلم‌ بن‌ عقيل‌ بود) و خبر حركت‌ امام‌ و همراهانش‌ ازمكه‌ به‌ سمت‌ عراق‌ به‌ اهالي‌ اطلاع‌داده‌ شد.و سپس‌ حسين‌ (ع) نامه‌ را به‌ «قيس‌ بن‌ مسهر صيداوي‌» داد تا همراه‌ عبدالله‌بن‌ يقطر به‌ كوفه‌ برساند. قيس‌ وهمراهش‌ چون‌ به‌ قادسيه‌ رسيدند، جاسوسان‌ عبيدالله‌آنان‌ را شناسايي‌ كردند،و «حصين‌ بن‌ نمير تميمي‌» را دستگير كرد و چون‌ قيس‌ نامه‌ راخورده‌ بود و حاضر به‌ افشاي‌ متن‌ نامه‌ نشد، به‌ دستور ابن‌ زياد او را از بالاي‌ ساختمان‌دارالاماره‌ كوفه‌ به‌ پايين‌ پرتاب‌ كردند و به‌ شهادت‌ رسيد. امام‌ و همراهانش‌ سپس‌ از حاجزبه‌« عيون‌» آمدند (و آنجا فرودگاه‌ زوار بصره‌ بود كه‌ در آن‌ گودال‌هايي‌ وجود داشت‌ كه‌ آب‌در آنها جمع‌ شده‌ بود.) در اين‌ محل‌ «عبدالله‌ بن‌ مطيع‌ عدوي‌» به‌ حضور امام‌ رسيد و امام‌را از عزيمت‌ به‌ كوفه‌ منع‌ كرد. امام‌ در پاسخ‌ فرمود:«احترام‌ به‌ خدا و رسول‌ (ص) و قريش‌ وعرب‌ به‌ اين‌ است‌ كه‌ من‌ زير بار زور نروم‌» و حركت‌ كرد.

سپس‌ كاروان‌ امام‌ از عيون‌، به‌ منزل‌ «حزيمه‌» رسيد و يك‌ شب‌ در اين‌ منزل‌اقامت‌ گزيد وآن‌ گاه‌ راهي‌ «زرود» از منازل‌ معروف‌ بين‌ مكه‌ و كو فه‌ شدند. در اين‌ محل‌امام‌ با «زهير بن‌ قين‌ بجلي‌» كه‌ عازم‌ سفرحج‌ بود، ملاقات‌ كرده‌ و زهير سرانجام‌به‌حسين‌(ع) پيوست‌. بنا به‌ نوشته‌ پاره‌اي‌ از منابع‌ در همين‌ منزل‌ امام‌ از شهادت‌مسلم‌بن‌ عقيل‌ و هاني‌ بن‌ عروه‌ و تغيير كوفه‌ مطلع‌ شد. بسيار نگران‌ و پريشان‌ حال‌ شد وبا صداي‌ بلند گريست‌.

در هر حال‌ حسين‌ (ع) چون‌ از كشته‌ شدن‌ مسلم‌ و هاني‌ و نيز قتل‌ دو پيكي‌ كه‌ به‌كوفه‌ فرستاده‌ بود، مطلع‌ گشت‌، همراهان‌ خود را فرا خواند و چون‌ مي‌خواست‌ ذمة‌ مردم‌همراهش‌ را از تعهد، آزاد سازد به‌ آنان‌ گفت‌:«خبر جانگدازي‌ به‌ من‌ رسيده‌ است‌، مسلم‌ وهاني‌ كشته‌ شده‌اند. شيعيان‌ ما را رها كرده‌اند. حالا خود مي‌دانيد، هر كه‌ نمي‌خواهد تاپايان‌ با ما باشد، بهتر است‌ راه‌ خود را بگيرد و برود» گروهي‌ رفتند اين‌ گروه‌ مردمي‌ بودندكه‌ دنيا را مي‌خواستند، گروهي‌ هم‌ ماندند و آنان‌ مسلمانان‌ راستين‌ بودند.

پس‌ از حركت‌ از «زرود» امام‌ و همراهانش‌ هنگام‌ غروب‌ به‌ سرزمين‌ «ثعلبيه‌»رسيدند. به‌ نوشتة‌ برخي‌ منابع‌ «عبدالله‌ بن‌ سليمان‌» و «خدري‌ بن‌ مشعل‌» و احتمالا«عبدالله‌ بن‌ سليم‌» و «المنذري‌ بن‌ مشعل‌» كه‌ پس‌ از پايان‌ مراسم‌ حج‌ قصد داشتند خودرا به‌ امام‌ برسانند در بين‌ راه‌ با مردي‌ از قبيله‌ بني‌ اسد روبه‌ رو شدند و از وي‌ اوضاع‌ كوفه‌ راپرسيدند، گفت‌: من‌ بيرون‌ نيامدم‌، مگر شاهد قتل‌ مسلم‌ بن‌ عقيل‌ و هاني‌ بن‌ عروه‌ بودم‌.ديدم‌ كشته‌ آنها را در بازار روي‌ زمين‌ مي‌كشيدند.

آنان‌ پس‌ از ملاقات‌ خود را به‌ كاروان‌ امام‌ رسانيده‌ و از آن‌ حضرت‌ خواستند كه‌ ازاين‌ سفر منصرف‌ شود، ولي‌ امام‌ نپذيرفت‌ و فرمود: قضاي‌ الهي‌ جاري‌ مي‌شود و من‌مامورم‌ به‌ اين‌ سفر بروم‌. پاره‌اي‌ از منابع‌ هم‌ برخورد امام‌ حسين‌ (ع) و فرزدق‌ را در اين‌محل‌ مي‌دانند. درهر حال‌ امام‌ و همراهانش‌ از ثعلبيه‌ به‌ طرف‌ منزل‌ «شقوق‌» حركت‌كردند. در اين‌ محل‌ هم‌ امام‌ با مردي‌ كه‌ از كوفه‌ مي‌آمد، برخورد كرد و از وي‌ خبر حوادث‌كوفه‌ را گرفت‌ .

در اين‌ منزل‌ امام‌ جنايات‌ بني‌ اميه‌ و كشتار اصحاب‌ پيامبر (ص) و دوستان‌علي‌(ع) را براي‌ حاضران‌ متذكر شد. سپس‌ كاروان‌ امام‌ و همراهانش‌ در منزلي‌ به‌ نام‌«زباله‌» وارد شد. در اين‌ سرزمين‌ مردي‌ خبر قتل‌ «قيس‌ بن‌ مسهر صيداوي‌» را داد و بازهم‌ امام‌ در حالي‌ كه‌ بسيار متاثر بود، در جلسه‌اي‌ كه‌ تشكيل‌ داد، همراهان‌ خود را درجريان‌ حوادث‌ قرار داد و از آنان‌ خواست‌ هر كه‌ مي‌خواهد برگردد.سپس‌ قافله‌ از زباله‌حركت‌ كرد تا به‌ منزل‌ «بطن‌ العقبه‌» پيش‌ رفتند و پس‌ از اقامت‌ كوتاهي‌ به‌ طرف‌ منزل‌«شراف‌» يا «اشراف‌» حركت‌ كردند دراين‌ منزل‌ شب‌ را ماندند كاروان‌ پس‌ از استراحت‌مقداري‌ آب‌ برداشتند و نزديك‌ نيم‌ روز راه‌ پيمودند؛ كه‌ با سپاه‌ اعزامي‌ عبيدالله‌ بن‌ زياد به‌فرماندهي‌ «حر بن‌ يزيد رياحي‌» روبه‌ رو شدند. امام‌ و اصحابش‌ به‌ سمت‌ «ذوحسم‌»حركت‌ كردند.

در اينجا بود كه‌ حر راه‌ بر كاروان‌ امام‌ بست‌. امام‌ فرمود: «اين‌ مردم‌ مرا به‌ سرزمين‌خود خوانده‌اند تا با ياري‌ آنان‌ بدعت‌هايي‌ را كه‌ در دين‌ خدا پديد آمده‌ است‌ ،بزدايم‌. اين‌نامه‌هاي‌ آنهاست‌ و دستور داد تا دعوت‌ نامه‌هاي‌ مردم‌ كوفه‌ را به‌ حر نشان‌ بدهند، حال‌ اگرپشيمان‌ اند بر مي‌گردم‌» حر گفت‌: «من‌ از جمله‌ نامه‌ نگاران‌ نيستم‌ و از اين‌ نامه‌ها هم‌خبري‌ ندارم‌. امير من‌،مرا مامور كرده‌ است‌، هرجا تو را ديدم‌، راه‌ بر تو گيرم‌ و تو را نزد اوببرم‌.» بديهي‌ است‌ كه‌ امام‌ حسين‌ (ع) پيشنهاد وي‌ را نمي‌پذيرد و او هم‌ امام‌ را رهانمي‌كند تا به‌ حجاز برگردد و حتي‌ به‌ او اجازه‌ نمي‌دهد كه‌ در منزلي‌ آباد و پر آب‌ و علف‌فرودآيد.

سرانجام‌ پس‌ از مذاكرات‌ بسيار موافقت‌ شد تا كاروان‌ امام‌ به‌ راهي‌ برود كه‌ نه‌ به‌سوي‌ مكه‌ باشد و نه‌ به‌ سوي‌ كوفه‌، تا دستور جديد عبيدالله‌ بن‌ زياد برسد. در همين‌ منزل‌(ذوحسم‌) بود كه‌ امام‌ خطبه‌ بسيار مهمي‌ ايراد كرد و به‌ برخي‌ اهداف‌ خود از قيام‌ اشاره‌كردند.در گرماي‌ ظهر امام‌ دستور داد تا يارانش‌ سپاهيان‌ حر را كه‌ بسيار تشنه‌ بود، سيراب‌سازند و در حالي‌ كه‌ سيدالشهداء و همراهانش‌ به‌ طرف‌ قادسيه‌ پيش‌ مي‌رفتند،حر بالشكريانش‌ به‌ فاصله‌ كوتاهي‌ آنان‌ را تعقيب‌ مي‌كرد تا اينكه‌ به‌ سرزمين‌ وسيعي‌ به‌ نام‌«بيضه‌» رسيدند. در اين‌ منزل‌ امام‌ براي‌ سپاه‌ حر خطبه‌اي‌ خواند وقايع‌ را براي‌ آنان‌ به‌روشني‌ بيان‌ كرد .سپس‌ قافله‌ مكه‌ از بيضه‌ وارد سرزميني‌ به‌ نام‌ «الرهيمه‌» شد.در اينجا بامردي‌ از اهل‌ كوفه‌ به‌ نام‌ «ابوهرم‌» ملاقات‌ كرد، و در پاسخ‌ به‌ سوال‌ وي‌ در مورد علت‌خروج‌ از مكه‌، انگيزة‌ قيام‌ و حركت‌ خود را بيان‌ فرمودند.

كاروان‌ امام‌ سپس‌ به‌ محلي‌ به‌ نام‌ «عذيب‌» رسيدند و امام‌ از اصحاب‌ خود پرسيد:راه‌ از كدام‌ طرف‌ است‌؟ بنا به‌ اظهار برخي‌ از منابع‌، «طرماح‌ بن‌ عدي‌ الطائي‌» كه‌ از كوفه‌آمده‌ بود، راه‌ را به‌ امام‌ نشان‌ داد و از آن‌ حضرت‌ خواستند تا بازگردد. امام‌ در پاسخ‌ فرمود:خداوند تو را جزاي‌ خير بدهد، اما من‌ معاهده‌اي‌ با اين‌ مردم‌ و عهدي‌ با خدا دارم‌ كه‌ بايدبدان‌ عمل‌ كنم‌» اين‌ سخن‌ها را گفتند و رفتند تا به‌ منزل‌ «قصر بني‌ مقاتل‌» رسيدند. درمنزل‌ قصر بني‌ مقاتل‌ امام‌ با «عبدالله‌ بن‌ حر جعفي‌» ملاقات‌ كردند و از وي‌ خواست‌ كه‌در اين‌ سفر همراه‌ او باشد ولي‌ او قبول‌ نكرد و از امام‌ خواست‌ تا اسب‌ و شمشير او را بپذيرد.حسين‌ (ع) ديگر اعتنايي‌ به‌ او نكرد. پس‌ از حادثه‌ عاشورا وي‌ پيوسته‌ تأسف‌ مي‌خورد كه‌چرا چنان‌ توفيق‌ بزرگي‌ را از دست‌ داده‌ است‌.

حسين‌ و همراهانش‌ پس‌ از برداشتن‌ آب‌ بسيار، شبانه‌ از قصر بني‌ مقاتل‌ به‌ طرف‌«نينوا» (از قراء كوفه‌) حركت‌ كردند و صبحگاهان‌ به‌ اين‌ محل‌ رسيدند. اينجا بود كه‌قاصدي‌ به‌ نام‌ «مالك‌ بن‌ نسر كندي‌» نامه‌اي‌ از عبيدالله‌ بن‌ زياد به‌ اين‌ مضمون‌ براي‌حر آورد: «چون‌ اين‌ نامه‌ و فرستادة‌ من‌ رسيد بر حسين‌ سخت‌ بگير و او را جز در بيابان‌ بي‌پناهگاه‌ و بي‌ آب‌ فرود نياور، من‌ فرستاده‌ خود را مامور كردم‌ كه‌ با تو باشد و او تو را رهانخواهد كرد تا مرا از اجراي‌ اوامر آگاه‌سازد».

دوم‌ محرم‌ سال‌ 60 هجري‌ (ورود امام‌ حسين‌ (ع) و يارانش‌ به‌ سرزمين‌ كربلا)

پس‌ از رسيدن‌ نامه‌ عبيدالله‌ بن‌ زياد، حر تغيير رويه‌ داد و قصد داشت‌ تا مانع‌ ازحركت‌ امام‌ شود؛ زيرا نينوا نه‌ آب‌ داشت‌ و نه‌ آباداني‌ و با دستور عبيدالله‌ هماهنگي‌ لازم‌ راداشت‌ . اما پس‌ از گفتگوهاي‌ بسيار امام‌ و همراهانش‌ به‌ طرف‌ سرزمين‌ كربلا حركت‌كرده‌ و روز چهارشنبه‌ اول‌ محرم‌ يا پنج‌ شنبه‌ دوم‌ محرم‌ سال‌ 60 هجري‌ قمري‌، در اين‌سرزمين‌ فرود آمدند. به‌ نوشته‌ منابع‌ چون‌ ابي‌ عبدالله‌ وارد سرزمين‌ كربلا شدند، اسب‌ آن‌حضرت‌ قدم‌ از قدم‌ برنداشت‌. حضرت‌ فرمودند: اين‌ سرزمين‌ را چه‌ مي‌نامند؟ گفتند:كربلا، امام‌ ضمن‌ خواندن‌ اشعاري‌، دستور داد تا خيمه‌ها را در آن‌ محل‌ سرپاكنند.

عبيدالله‌ بن‌ زياد پس‌ از اطلاع‌ از رسيدن‌ امام‌ حسين‌ (ع) و يارانش‌، نامه‌اي‌ به‌ اين‌مضمون‌ به‌ امام‌ نوشت‌: «اي‌ حسين‌! به‌ من‌ خبر رسيده‌ كه‌ به‌ كربلا وارد شده‌اي‌، يزيد بن‌معاويه‌ براي‌ من‌ نوشته‌ كه‌ بر بستر نرم‌ نخوابم‌ و آرام‌ نگيرم‌، و غذاي‌ سير نخورم‌ تا تو را به‌خداي‌ خبير ملحق‌ سازم‌ (بكشم‌)، يا آن‌ كه‌ تسليم‌ من‌ و حكم‌ يزيد مي‌شوي‌. والسلام‌»حضرت‌ نامه‌ را خواند و همان‌ دم‌ آن‌ را به‌ دور افكند. پيك‌ گفت‌: پاسخ‌ نامه‌ را بده‌. امام‌فرمودند: «اين‌ نامه‌ پاسخ‌ ندارد» ابن‌ زياد پس‌ از آنكه‌ از بي‌ اعتنايي‌ حسين‌ (ع) به‌ نامة‌خود مطلع‌ شد، بسيار خشمگين‌ شد و به‌ جمع‌ آوري‌ سپاه‌ براي‌ جنگ‌ با امام‌ حسين‌ (ع)پرداخت‌.

سوم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ (ورود عمر بن‌ سعد و سپاهيانش‌ به‌ كربلا)

عبيدالله‌ بن‌ زياد براي‌ مقابله‌ با امام‌ حسين‌ (ع) و مجبور كردن‌ وي‌ به‌ پذيرفتن‌بيعت‌ با يزيد«عمربن‌ سعد ابن‌ ابي‌ وقاص‌» را در رأس‌ چهار تا شش‌ هزار نفر (به‌ اختلاف‌منابع‌) به‌ كربلا فرستاد و عمر در روز سوم‌ محرم‌ سال‌ 60 هجري‌ وارد كربلا شد و بلافاصله‌مذاكرات‌ خود را با امام‌ آغاز كرد عمر، حسين‌ (ع) را خوب‌ مي‌شناخت‌ و مي‌دانست‌ كه‌ اومرد سازش‌ نيست‌، ولي‌ بيشتر مايل‌ بود تا كار بدون‌ جنگ‌ و با مصالحه‌ به‌ پايان‌ برسد.بنابراين‌ پس‌ از آنكه‌ نخستين‌ گفتگو بين‌ او و امام‌ صورت‌ گرفت‌، نامه‌اي‌ به‌ ابن‌ زيادنوشت‌ كه‌ خدا را شكر كه‌ فتنه‌ آرام‌ گرفت‌ و جنگ‌ برنخاست‌، چراكه‌ من‌ از حسين‌ پرسيدم‌كه‌ چرا به‌ اينجا آمده‌اي‌؟ گفت‌: مردم‌ اين‌ شهر از من‌ دعوت‌ كرده‌اند كه‌ نزد آنها بيايم‌، حالاكه‌ شما نمي‌خواهيد برمي‌ گردم‌» اما ابن‌ زياد در پاسخ‌ نامه‌ ابن‌ سعد نوشت‌: كار را برحسين‌ سخت‌ گير و آب‌ را بر او و يارانش‌ ببند، مگر اينكه‌ حاضر شوند با شخص‌ من‌ به‌ نام‌يزيد بيعت‌ كند.

پنجم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ (ورود شبث‌ بن‌ ربعي‌ با چهار هزار نفر سپاه‌ به‌ كربلا)

عبيدالله‌ بن‌ زياد پس‌ از اين‌ كه‌ احساس‌ كرد عمر بن‌ سعد در مقابله‌ با امام‌ مصمم‌نيست‌، شبث‌ بن‌ ربعي‌ را در رأس‌ چهار هزار نفر نيروي‌ جنگي‌ به‌ كربلا فرستاد، شبث‌ روزپنجم‌ محرم‌ وارد كربلا شد و تحت‌ فرمان‌ عمر بن‌ سعد قرار گرفت‌. به‌ نوشتة‌ منابع‌ ابن‌زياد در فاصلة‌ روزهاي‌ سوم‌ تا دهم‌ محرم‌ افراد ديگري‌ را به‌ همراه‌ جنگجويان‌ به‌ كربلافرستاد. از جمله‌ سنان‌ ابن‌ انس‌ نخعي‌ را با چهار هزار نفر، عروة‌ بن‌ قيس‌ را با چهار هزارنفر شمر بن‌ ذي‌ الجوشن‌ را با چهار هزار نفر و نصر مازني‌ را با سه‌ هزار نفر براي‌ جنگ‌ باامام‌ به‌ كربلا عازم‌ نمود.

هفتم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ (رسيدن‌ دستور عبيدالله‌ بن‌ زياد مبني‌ بر بستن‌ آب‌برسپاه‌ امام‌)

نامه‌ عبيدالله‌ بن‌ زياد مبني‌ بر بستن‌ آب‌ بر روي‌ حسين‌ و يارانش‌ در صورت‌ خودداري‌ از بيعت‌ در روز هفتم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ قمري‌ به‌ عمر بن‌ سعد رسيد و عمر«عمر بن‌ حجاج‌» را با پانصد سوار مامور كرد تا با استقرار دركنار رودخانه‌ فرات‌ مانع‌ ازدسترسي‌ سپاه‌ امام‌ به‌ آب‌ شوند. بنابراين‌ از روز هفتم‌ محرم‌ تشنگي‌ نيز بر مشكلات‌ امام‌و همراهانش‌ اضافه‌ شد.

نهم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ (ورود شمر بن‌ ذي‌ الجوشن‌ به‌ كربلا)

در روز نهم‌ محرم‌ «شمر بن‌ ذي‌ الجوشن‌» در راس‌ چهار هزار نفر سپاهي‌ واردكربلا شد .شمر حامل‌ نامه‌اي‌ از ابن‌ زياد براي‌ عمر بن‌ سعد بود. بدين‌ مضمون‌ كه‌ بدون‌فوت‌ وقت‌ جنگ‌ را با حسين‌ شروع‌ كند. شمر ضمن‌ تلاش‌ براي‌ تحريك‌ جنگ‌ و قتل‌امام‌ حسين‌ (ع) امان‌ نامه‌اي‌ هم‌ براي‌ پسران‌ ام‌ البنين‌ (عباس‌ ،عبدالله‌، جعفر و عثمان‌)آورد، آنان‌ نپذيرفتند. در عصر روز نهم‌ محرم‌ (تاسوعا) زمينه‌ براي‌ آغاز جنگ‌ فراهم‌ شد وعمر كه‌ بيمناك‌ بود مبادا رقيبش‌ شمر سمت‌ فرماندهي‌ كل‌ را از دست‌ وي‌ خارج‌ كندشخصا تيري‌ در كمان‌ گذاشت‌ و سوي‌ خيمه‌هاي‌ امام‌ حسين‌ (ع) پرتاب‌ كرد و ديگران‌ رابه‌ شهادت‌ طلبيد كه‌ اولين‌ تير را وي‌ پرتاب‌ كرده‌ است‌.

در اين‌ هنگام‌ امام‌ حسين‌ (ع) برادرش‌ عباس‌ را نزد عمر فرستاد و تقاضاي‌ يك‌شب‌ مهلت‌ كرد، كه‌ مورد موافقت‌ قرار گرفت‌. شكي‌ نيست‌ كه‌ امام‌ مايل‌ به‌ جنگ‌ نبود و تاآخرين‌ لحظات‌ كوشيد تا وجدان‌ خفته‌ اين‌ مردم‌ دنيا خواه‌ را با سخناني‌ كه‌ سراسر خيرخواهي‌ و دلسوزي‌ و روشنگري‌ بود، بيدار سازد. به‌ آنان‌ گفت‌: كه‌ اين‌ آخرين‌ فرصتي‌ است‌كه‌ براي‌ انتخاب‌ زندگي‌ آزاد به‌ آنان‌ داده‌ مي‌شود. اگر اين‌ فرصت‌ را از دست‌ بدهند ديگر،هيچگاه‌ روي‌ رستگاري‌ را نخواهند ديد. اگر به‌ اين‌ عزت‌ پشت‌ پا زنند، به‌ دنبال‌ آن‌ زندگي‌پر مذلتي‌ در انتظار ايشان‌ است‌ .

براي‌ همين‌ بود كه‌ نخستين‌ ساعات‌ روز دهم‌ محرم‌ نيز به‌ پيغام‌ بردن‌ و سخن‌گفتن‌ و خطبه‌ خواندن‌ گذشت‌. خطبه‌هاي‌ امام‌ در ساعات‌ آخر بيش‌ از آنكه‌ نشان‌ دهنده‌روح‌ آزادگي‌ و شرف‌ و پرهيزگاري‌ باشد، نمايانگر اوج‌ دلسوزي‌ بر مردم‌ گمراه‌ و تلاش‌انساني‌ براي‌ نجات‌ مردم‌ است‌. جاي‌ هيچ‌ ترديدي‌ نيست‌ كه‌ سخنان‌ و اقدامات‌ امام‌براي‌ رهايي‌ از چنگ‌ دشمن‌ و يا بيم‌ از كشته‌ شدن‌، گفته‌ نشده‌ است‌، بلكه‌ بوي‌آشتي‌طلبي‌ و خير خواهي‌ و دوستي‌ طلبي‌ مي‌دهد.

با فرا رسيدن‌ شب‌ نهم‌ محرم‌ عمر بن‌ سعد نماينده‌اي‌ را نزد امام‌ حسين‌ (ع)فرستاد و پيغام‌ داد: يك‌ امشب‌ را من‌ به‌ شما مهلت‌ مي‌دهم‌، اگر تا صبح‌ تسليم‌ شدي‌ من‌به‌ ابن‌ زياد خبر مي‌دهم‌، شايد تو را آزاد بگذارد و گرنه‌ پس‌ از گذشت‌ شب‌ نمي‌توانم‌ ازجنگ‌ خودداري‌ كنم‌. حسين‌ همان‌ پاسخي‌ را داد كه‌ مكرر فرموده‌ بود: «من‌ مرگ‌ با عزت‌را بهتر از زندگي‌ با ذلت‌ مي‌دانم‌». در آن‌ شب‌ (شب‌ عاشوراي‌ سال‌ 61 هجري‌ قمري‌)امام‌ حسين‌ بار ديگر يارانش‌ را در رفتن‌ و يا ماندن‌ در كنار وي‌ و شهادت‌ مخير گذارد وساعاتي‌ را به‌ ذكر و عبادت‌ حق‌ تعالي‌ گذراند تا اينكه‌ فرداي‌ آن‌ روز يكي‌ ازاستثنايي‌ترين‌ روزهاي‌ تاريخ‌ دميد.

دهم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ (آغاز درگيري‌ سپاه‌ امام‌ حسين‌ (ع) با لشكر ابن‌ زياد)

با دميدن‌ فجر روز دهم‌ سال‌ 61 هجري‌ قمري‌ سرانجام‌ آنچه‌ نبايد بشود، شد؛ ياآنچه‌ بايد روي‌ دهد، آغاز گرديد. عاشورا منشأ يك‌ سلسله‌ وقايع‌ تاريخي‌ و مظهرصحنه‌اي‌ خونين‌ است‌ كه‌ آن‌ همه‌ مقدمات‌ براي‌ اين‌ روز است‌ . اين‌ همه‌ موخرات‌ كه‌ درآينده‌ اتفاق‌ افتاد. اثر وقايع‌ اين‌ روز تاريخي‌ است‌ اصحاب‌ اندك‌ امام‌ حسين‌ (ع) در آن‌صحراي‌ خشك‌ در محاصره‌ انبوهي‌ از دشمنان‌ قرار گرفته‌ بودند، صفوف‌ سپاهيان‌ دوطرف‌ براي‌ آغاز جنگي‌ نابرابر آراسته‌ شد. در يك‌ سوي‌ ميدان‌ حدود هفتاد و دو نفر سوار وپياده‌ مهياي‌ جانبازي‌ بودند و در سوي‌ ديگر حدود بيست‌ ودو هزار نفر لشكر ماجراجوي‌پست‌ فطرت‌ انتقام‌ جوي‌ كينه‌ توز و منافق‌ قرار داشتند كه‌ هر آن‌ انتظار مي‌كشيدند با قتل‌فرزند پيامبر (ص) اموال‌ و دارايي‌هاي‌ او را به‌ غنيمت‌ بگيرند. قبل‌ از شروع‌ جنگ‌ عمر بن‌سعد بار ديگر حسين‌ (ع) را به‌ بيعت‌ با يزيد فرا خواند، پاسخ‌ حسين‌ همان‌ بود كه‌ بارهافرموده‌ بود: «مرگ‌ با عزت‌ در نظر حسين‌ بهتر است‌ از زندگي‌ با ذلت‌».

آرايش‌ سپاه‌ امام‌ حسين‌ (ع) در روز عاشورا چنين‌ بود كه‌ «زهير بن‌ قين‌» را درميمنه‌ سپاه‌ قرار داد. «حبيب‌ بن‌ مظاهر اسدي‌» را به‌ فرماندهي‌ ميسره‌ لشكر گماشت‌.پرچم‌ را به‌ دست‌ حضرت‌ ابوالفضل‌ سپرد . به‌ دستور امام‌ در خندقي‌ كه‌ قبلا اطراف‌خيمه‌ها كنده‌ بودند، آتش‌ روشن‌ كردند. عمر بن‌ سعد نيز صفوف‌ سپاه‌ خود را آراست‌، درحالي‌ كه‌ حدود بيست‌ تا سي‌ هزار قشون‌ در اختيار داشت‌. فرماندهي‌ ميمنه‌ سپاه‌ را به‌«عمربن‌ حجاج‌ بن‌ زبيدي‌» داد و شمر بن‌ ذي‌ الجوشن‌ عادي‌ را به‌ فرماندهي‌ ميسره‌ سپاه‌منصوب‌ كرد، بر پيادگان‌ «عروه‌ بن‌ قيس‌ الحمس‌» را امير كرد و بر رجاله‌ها و كلوخ‌ اندازها«شبث‌ بن‌ ربعي‌» را گماشت‌ و پرچم‌ را به‌ دست‌ «ذويد»، غلام‌ خود داد.

پس‌ از آرايش‌ صفوف‌ دو سپاه‌، امام‌ حسين‌ (ع)، زهير بن‌ قين‌، برير بن‌ خضير و حربن‌ يزيد رياحي‌ (كه‌ به‌ سپاه‌ امام‌ ملحق‌ شده‌ بود) هر كدام‌ خطبه‌اي‌ در حقانيت‌ خاندان‌اهل‌ بيت‌ و عدم‌ مشروعيت‌ بني‌ اميه‌ و يزيد ايراد كردند.

جنگ‌ آغاز شد و در جنگي‌ نابرابر ياران‌ حسين‌ (ع) به‌ قلب‌ سپاه‌ دشمن‌ حمله‌بردند و تا ظهر عاشورا تعدادي‌ از آنان‌ به‌ شهادت‌ رسيدند و افراد باقيمانده‌، نماز ظهر را به‌امامت‌ امام‌ حسين‌ (ع) خواندند. سپس‌ به‌ جنگ‌ با دشمن‌ پرداختند و تا حدود دو ساعت‌بعدازظهر همگي‌ به‌ شهادت‌ رسيدند. بنا به‌ اظهار منابع‌ اولين‌ كسي‌ كه‌ در جنگ‌ با دشمن‌تن‌ به‌ تن‌ كشته‌ شد، حر بن‌ يزيد رياحي‌ بود و آخرين‌ شهيد عباس‌ (ع) بود .در اين‌ روزحتي‌ طفل‌ شش‌ ماهة‌ امام‌ نيز شربت‌ شهادت‌ نوشيد.

سرانجام‌ امام‌ حسين‌ (ع) پس‌ از آنكه‌ اهل‌ بيت‌ را امر به‌ صبر و بردباري‌ كرد، خودبه‌ ميدان‌ جنگ‌ شتافت‌ و طي‌ خطبه‌ هايي‌ ضمن‌ دعوت‌ لشكر عمر به‌ تفكر و تدبر، برفضائل‌ خود و اهل‌ بيت‌ و مقام‌ خود و برادرش‌ حسن‌ (ع) در نزد پيامبر را برشمرد. سپس‌فرمود: «اي‌ گروه‌ دغا در ريختن‌ خون‌ پسر پيامبر شتاب‌ مكنيد كه‌ به‌ زيان‌ شما تمام‌خواهد شد، اي‌ ناكس‌ مردم‌ زشت‌ خو! سوگند به‌ خداي‌ بزرگ‌ كه‌ آن‌ زنازاده‌ ما را بر آن‌داشت‌ كه‌ بين‌ لباس‌ ذلت‌ و شهادت‌ يكي‌ را انتخاب‌ كنيم‌. اي‌ مردم‌! ما هرگز دستخوش‌ذلت‌ نمي‌ شويم‌....» سپس‌ با شجاعت‌ ودلاوري‌ بي‌ نظير به‌ قلب‌ سپاه‌ دشمن‌ حمله‌ برد وپس‌ از وارد شدن‌ جراحات‌ بسيار بر بدن‌ مباركش‌ و تحمل‌ ضربات‌ شمشير، نيزه‌ و كمان‌ به‌شهادت‌ رسيدند.

سر آن‌ حضرت‌ را «شمر بن‌ ذي‌ الجوشن‌ »يا «سنان‌ بن‌ انس‌» از پيكر جدا كرد،خولي‌ به‌ كوفه‌ نزد ابن‌ زياد برد. جنگ‌ در حدود ساعت‌ چهار بعد از ظهر خاتمه‌ يافت‌.

سپاهيان‌ ابن‌ زياد پس‌ از شهادت‌ امام‌ حسين‌ (ع) به‌ خيمه‌هاي‌ خانوادة‌ امام‌ حمله‌بردند،آنها را غارت‌ نمودند و به‌ آتش‌ كشيدند و زنان‌ و كودكان‌ را در بيابان‌ آواره‌ كردند.ساعت‌هاي‌ آخر روز سپري‌ مي‌شد. ديوانه‌ هايي‌ كه‌ از خشم‌ و شهوت‌ و مال‌ و جاه‌ دنيا،جسم‌ و روحشان‌ را پر كرده‌ بود،پس‌ از آنكه‌ كشتند و سوختند وبردند و در مقابل‌ خودكوچكترين‌ مقاومتي‌ از زن‌ و مرد نديدند، يكباره‌ به‌ خود آمدند و دانستند كه‌ كاري‌ زشت‌كرده‌اند و از خود پرسيدند: سيد جوانان‌ بهشت‌ را براي‌ خشنودي‌ مردي‌ تبهكار به‌ خاك‌ وخون‌ كشيديم‌. پشيمان‌ شدند، اما ديگر دير شده‌ بود.

كوفه‌ يك‌ بار ديگر خواري‌ خود را به‌ زشت‌ترين‌ صورت‌ به‌ تاريخ‌ نشان‌ داد.

يازدهم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ (حركت‌ كاروان‌ اسراء از كربلا به‌ كوفه‌)

فرداي‌ روز عاشورا يعني‌ در يازدهم‌ محرم‌ سال‌ 61 هجري‌ قمري‌، به‌ دستورعمربن‌ سعد زنان‌ و كودكان‌ اهل‌ بيت‌ را از اطراف‌ جمع‌ آوري‌ كرده‌ و به‌ اسارت‌ گرفتند وپس‌ از آن‌كه‌ عمر بن‌ سعد بركشته‌هاي‌ سپاه‌ خود نماز خواند و آنان‌ را دفن‌ كرد، اسراي‌ اهل‌بيت‌ را حركت‌ داده‌، همراه‌ لشكريان‌ خويش‌ به‌ كوفه‌ و نزد عبيدالله‌ بن‌ زياد بردند.خطبه‌هاي‌ آتشين‌ حضرت‌ زينب‌ (س‌) و امام‌ سجاد (ع) رسواگر چهره‌ زشت‌ بني‌ اميه‌ دركوفه‌ وشام‌بود.

اول‌ صفر سال‌ 61 هجري‌ قمري‌ (ورود اسراي‌ اهل‌بيت‌ (ع) به‌ دمشق‌ نزد يزيدبن‌معاويه‌) بيستم‌ صفر سال‌ 61 هجري‌ (بازگشت‌ اهل‌ بيت‌ (ع) از شام‌ به‌ مدينه‌).

نتيجه‌

امام‌ حسين‌ (ع) در عصر خلافت‌ معاويه‌ (60-40 ه .ق‌)

پس‌ از صلح‌ امام‌ حسن‌ (ع) با معاويه‌ و بعد از آن‌كه‌ حضرت‌ به‌ ناچار از خلافت‌كناره‌گيري‌ كرد، معاوية‌ بن‌ ابوسفيان‌ نوزده‌ سال‌ و هشت‌ ماه‌ (60-40 ه .ق‌) بر مسندخلافت‌ نشست‌. حدود ده‌ سال‌ از اين‌ دوران‌ مقارن‌ با امامت‌ امام‌ حسن‌ (ع) و حدود ده‌سال‌ ديگر هم‌ زمان‌ با امامت‌ امام‌ حسين‌ (ع) بود. امام‌ حسين‌ در دورة‌ امامت‌ برادرش‌، به‌طور كامل‌ از سياست‌ وي‌ دفاع‌ كرد. آن‌ حضرت‌ در برابر در خواست‌هاي‌ مكرر مردم‌ عراق‌،براي‌ آمدن‌ آن‌ حضرت‌ به‌ كوفه‌، حتي‌ پس‌ از شهادت‌ برادرش‌، حاضر به‌ قبول‌ رأي‌ آنان‌نشده‌ و فرمودند:«تا وقتي‌ معاويه‌ زنده‌ است‌ نبايد دست‌ به‌ اقدامي‌ زد.» معناي‌ اين‌ سخن‌آن‌ بود كه‌ امام‌ در فاصله‌ ده‌ سال‌ به‌ اجبار حكومت‌ معاويه‌ را تحمل‌ كردند.

اگر چه‌ امام‌ خود را متعهد به‌ پيمان‌ صلح‌ با معاويه‌ مي‌دانست‌ و نمي‌خواست‌ پيمان‌شكني‌ كند ولي‌ در مواقع‌ لازم‌ به‌ مبارزه‌ با معاويه‌ و عمالش‌ مي‌پرداخت‌ كه‌ از آن‌ جمله‌مي‌توان‌ به‌ پاسخ‌ قاطع‌ امام‌ به‌ نامة‌ معاويه‌ ـ كه‌ به‌ دنبال‌ گزارش‌ مروان‌ بن‌ حكم‌(حاكم‌مدينه‌) در مورد فعاليت‌هاي‌ امام‌ براي‌ آن‌ حضرت‌ فرستاده‌ بود، و نيز سخنراني‌ كوبندة‌ امام‌حسين‌ (ع) در مراسم‌ حج‌ سال‌ 58 هجري‌ قمري‌ در جمع‌ گروه‌ كثيري‌ از صحابه‌ و تابعين‌در افشاي‌ حكومت‌ بني‌ اميه‌ ومصادره‌ اموال‌ به‌ منظور غيرمشروع‌ جلوه‌ دادن‌ حكومت‌معاويه‌ و مخالفت‌ شديد امام‌ با انتصاب‌ يزيد به‌ ولايتعهدي‌ ازسوي‌ معاويه‌ ـ اشاره‌ كرد.

ولادت‌ امام‌ حسين‌(ع)

سومين‌ پيشواي‌ شيعيان‌ در روز سوم‌ شعبان‌ سال‌ چهارم‌ هجري‌ در مدينه‌ ديده‌ به‌جهان‌ گشود. پس‌ از ولادت‌ آن‌ حضرت‌، پيامبر (ص) از ديدار وي‌ خرسند شد و او را«حسين‌» ناميد. حسين‌ (ع) از نظر والائي‌ نسب‌ و حسب‌ از چنان‌ مقامي‌ برخوردار است‌كه‌ هيچ‌كس‌ به‌ آن‌ مقام‌ نمي‌رسد. چراكه‌ آن‌ حضرت‌ از حيث‌ نسب‌ ممتازترين‌ انسان‌ است‌و جدش‌ رسول‌ خدا (ص)، مادرش‌ حضرت‌ فاطمه‌ زهرا3، پدرش‌ علي‌ مرتضي‌، برادرش‌حسن‌ مجتبي‌، خواهرش‌ زينب‌ كبري‌ و همسرش‌ ـ بنا بر برخي‌ روايات‌ ـ شهر بانودختربزرگ‌ يزدگرد پادشاه‌ ساساني‌ است‌ و اين‌ نسب‌ براي‌ احدي‌ نيست‌. رشيد ،طبيب‌،زكي‌ ثار الله‌ و سيد الشهداء از القاب‌ ايشان‌ است‌ و كنيه‌ آن‌ امام‌ ابي‌ عبدالله‌ است‌.

حسين‌ (ع) در عصر پيامبر (ص) (11-4 ه)

امام‌ حسين‌ (ع) حدود هفت‌ سال‌ از عمر شريف‌ خود را در زمان‌ حيات‌ پيامبرگرامي‌ اسلام‌ سپري‌ كرد. روايت‌هاي‌ بسياري‌ در مورد مقام‌ ارجمند حسن‌ و حسين‌ درپيشگاه‌ پيامبر (ص) وجود دارد، كه‌ منابع‌ اهل‌ سنت‌ و شيعه‌ به‌ آن‌ اشاره‌ كرده‌اند.رسول‌خدا (ص) سخت‌ به‌ حسين‌ و برادرش‌ اظهار علاقه‌ كرده‌ و با جملاتي‌ كه‌ درباره‌ آن‌هافرمودند، گوشه‌اي‌ از فضايل‌ آن‌ها را براي‌ اصحاب‌ بازگو كردند. اكنون‌ در آثار حديثي‌،شمار زيادي‌ فضيلت‌ براي‌ امام‌ حسين‌ (ع) نقل‌ شده‌ است‌ كه‌ بسياري‌ از آن‌ها نظير«الحسن‌ و الحسين‌ سيدا شباب‌ اهل‌ الجنه‌» متواتر بوده‌ و يا فراوان‌ نقل‌ شده‌ است‌.

حسين‌(ع) در عصر خلفا (ابو بكر ـ عمر ـ عثمان‌، 11 ـ 35 ه)

امام‌ حسين‌ (ع) پس‌ از رحلت‌ پيامبر (ص) با حوادث‌ تلخ‌ و ناگواري‌ چون‌ ماجراي‌سقيفه‌ بني‌ ساعده‌ و غصب‌ خلافت‌ اسلامي‌، غصب‌ فدك‌ و شهادت‌ مادرش‌ حضرت‌زهرا(س‌) روبه‌ رو گرديد. در عصر حكومت‌ خلفا كه‌ حدود بيست‌ وپنج‌ سال‌ به‌ طول‌انجاميد، همراه‌ پدر بزرگوارش‌ امام‌ علي‌ (ع) در ابعاد گوناگون‌ و جبهه‌هاي‌ مختلف‌ ازحريم‌حق‌ و عدالت‌ دفاع‌ مي‌كرد و با استفاده‌ از هر فرصتي‌ به‌ مبارزه‌ با جناح‌ باطل‌ و افشاي‌ماهيت‌ دشمن‌ و مقابله‌ با تبليغات‌ انحرافي‌ دشمنان‌ مي‌پرداخت‌. بنا به‌ اظهار منابع‌،حسين‌(ع) در دوره‌ خلفا به‌ سبب‌ عنايات‌ و عواطف‌ مشهوري‌ كه‌ از رسول‌ خدا(ص) نسبت‌به‌ او ديده‌ بودند، بسيار مورد احترام‌ بود.

از جمله‌ وقايعي‌ كه‌ حسين‌ (ع) در دورة‌ خلافت‌ ابوبكربن‌ ابي‌ قحافه‌ (13-11 ه.ق‌)در آن‌ مشاركت‌ داشت‌، اين‌ بود كه‌ آن‌ حضرت‌ كه‌ در آن‌ هنگام‌ دوران‌ كودكي‌ را مي‌گذراند،همراه‌ برادرش‌ حسن‌ (ع) در معيت‌ مادرشان‌ حضرت‌ زهرا3 براي‌ مطالبه‌ فدك‌، نزدابوبكر رفتند و به‌ عنوان‌ شاهد، گواهي‌ دادند كه‌ فدك‌ از آن‌ فاطمه‌3 است‌. به‌ گونه‌اي‌ كه‌خليفه‌ پذيرفت‌ ولي‌ با مداخله‌ عمر گواهي‌ آنان‌ مورد قبول‌ واقع‌ نشد. يكي‌ ديگر از مواردفعاليت‌ حسين‌(ع)، همراهي‌ با اقدامات‌ پدر براي‌ گرفتن‌ حق‌ خود (خلافت‌ و رهبري‌ امت‌)بود. در دوران‌ خلافت‌ عمر بن‌ خطاب‌ (23-13 ه .ق‌) نيز روايت‌هاي‌ بسياري‌ در مورداعتراض‌ حسين‌ (ع) به‌ خليفه‌ در مورد غصب‌ مقام‌ خلافت‌ آمده‌ است‌.

در مورد شركت‌ امام‌ حسين‌ (ع) در فتوحات‌ دوران‌ خلفا اتفاق‌ نظر وجود دارد،برخي‌ منابع‌ معتقدند كه‌ آن‌ حضرت‌ و برادرش‌ امام‌ حسن‌ (ع) در فتح‌ طبرستان‌ و شمال‌آفريقا مشاركت‌ فعال‌ داشته‌اند. نكته‌ ديگري‌ كه‌ در دوران‌ خلافت‌ عمر در مورد امام‌حسين‌ (ع) مطرح‌ است‌، ازدواج‌ آن‌ حضرت‌ با شهربانو ،يكي‌ از دختران‌ يزدگرد سوم‌،آخرين‌ پادشاه‌ ساساني‌ است‌، كه‌ در اين‌ مورد هم‌ نظرات‌ مختلف‌ و گاه‌ متضادي‌ ابرازشده‌است‌.

امام‌ حسين‌ (ع) كه‌ در دوران‌ خلافت‌ عثمان‌ بن‌ عفان‌ (35-23 ه .ق‌) دوران‌جواني‌ را مي‌گذراند، در همراهي‌ با پدر و برادرش‌ ،هيچ‌ گاه‌ خلافت‌ و روش‌ عثمان‌ رانپذيرفت‌، بنا به‌ اظهار منابع‌، وقتي‌ خليفه‌ سوم‌، ابوذر غفاري‌ ـ يكي‌ از صحابه‌ پيامبر (ص) ـرا به‌ سبب‌ اعتراض‌ به‌ روش‌ وي‌ از مدينه‌ به‌ ربذه‌ تبعيد كرد، با وجود دستور خليفه‌ مبني‌ برعدم‌ بدرقه‌ ابوذر، علي‌ (ع) همراه‌ جمعي‌ از ياران‌ ،از جمله‌ حسن‌ و حسين‌ به‌ بدرقه‌ ابوذرشتافتند و در همان‌ هنگام‌ امام‌ حسين‌ (ع) طي‌ سخناني‌، آشكارا مخالفت‌ خود را با روش‌عثمان‌ اعلام‌ كرد. در ماه‌هاي‌ پاياني‌ خلافت‌ عثمان‌ و زماني‌ كه‌ شورشيان‌، خانة‌ خليفه‌ رامحاصره‌ كردند و مانع‌ رسيدن‌ آب‌ به‌ خانه‌ خليفه‌ شدند، كساني‌ كه‌ قدرت‌ داشتند تا راهي‌از ميان‌ شورشيان‌ باز كرده‌ و به‌ خانه‌ عثمان‌ آب‌ برسانند، امام‌ حسن‌ و حسين‌ 8 بودند.

حسين‌ (ع) در دوره‌ خلافت‌ علي‌(ع) (40-36 ه)

پس‌ از قتل‌ عثمان‌ مردم‌ به‌ خانة‌ علي‌ (ع) هجوم‌ بردند و خواهان‌ بيعت‌ با آن‌حضرت‌ شدند. امام‌ ـ كه‌ در ابتدا حاضر به‌ پذيرش‌ خلافت‌ نبود، پس‌ از اصرار فراوان‌ مردم‌و قبول‌ شرايط‌ امام‌ از سوي‌ مردم‌ ـ زمام‌ امور خلافت‌ را در دست‌ گرفت‌ و در طول‌ چهارسال‌ و نه‌ ماه‌ خلافت‌ خويش‌، در دو بخش‌ اقدامات‌ اصلاحي‌ (اجراي‌ عدالت‌ و از بين‌ بردن‌فاصله‌هاي‌ نارواي‌ طبقاتي‌) و اقدامات‌ سياسي‌ و نظامي‌ (جنگ‌ با سه‌ گروه‌ ناكثين‌،قاسطين‌ و مارقين‌) به‌ فعاليت‌ پرداخت‌. حسين‌ (ع) در اين‌ دوران‌ در تمام‌ فعاليت‌هاي‌سياسي‌، اجتماعي‌، فرهنگي‌ و نظامي‌ مشاركت‌ فعال‌ داشت‌. به‌ نوشتة‌ منابع‌ تاريخي‌ درجريان‌ جنگ‌ جمل‌ (با گروه‌ پيمان‌ شكن‌ يا ناكثين‌) كه‌ در سال‌ سي‌ و ششم‌ هجري‌ قمري‌در نزديكي‌ بصره‌ رخ‌ داد، امام‌ حسين‌ (ع) نقش‌ مهمي‌ داشت‌، چنان‌ كه‌ فرماندهي‌ جناح‌راست‌ سپاه‌ امير المومنين‌ را برعهده‌ داشت‌ و رشادت‌هاي‌ زيادي‌ از خود نشان‌ داد.

در جنگ‌ امام‌ علي‌ (ع) با گروه‌ قاسطين‌ يا ظالمين‌ (جنگ‌ صفين‌) كه‌ از ماه‌ رجب‌سال‌ 36 هجري‌ قمري‌ آغاز و در صفر سال‌ 37 هجري‌ قمري‌ با ماجراي‌ حكميت‌ پايان‌يافت‌، حسين‌ (ع) قبل‌ از جنگ‌ با خطبه‌هاي‌ آتشين‌ خود، مردم‌ كوفه‌ را براي‌ مقابله‌ بامعاويه‌ بسيج‌ مي‌كرد و در جريان‌ جنگ‌ نيز شجاعت‌ها و دلاوري‌هاي‌ زيادي‌ از خود نشان‌داد، چنان‌ كه‌ امام‌ علي‌ (ع) پيوسته‌ مراقب‌ بود تا آسيبي‌ به‌ آن‌ حضرت‌ وبرادرش‌حسن‌8 نرسد و هميشه‌ مي‌فرمود: «براي‌ حفظ‌ نسل‌ رسول‌ خدا (ص) مراقب‌ آنان‌باشيد.»

از آن‌ حضرت‌ خطبه‌اي‌ در جنگ‌ صفين‌ نقل‌ شده‌ است‌ كه‌ ضمن‌ آن‌ مردم‌ را به‌جنگ‌ ترغيب‌ مي‌كردند. امام‌ حسين‌ (ع) در همان‌ مراحل‌ مقدماتي‌ جنگ‌ صفين‌، درگرفتن‌ مسير آب‌ از دست‌ شاميان‌ نقش‌ داشت‌. امام‌ علي‌ (ع) پس‌ از آن‌ پيروزي‌فرمود:«هذا اول‌ فتح‌ ببركة‌ الحسين‌.» بعد از پايان‌ جنگ‌ و ماجراي‌ حكميت‌ نيز امام‌حسين‌ (ع) يكي‌ از شاهداني‌ بود كه‌ امام‌ علي‌ (ع) براي‌ نظارت‌ بر روند مذاكرات‌ او رابرگزيد.

امام‌ حسين‌ (ع) در جنگ‌ نهروان‌ با گروه‌ مارقين‌ (خوارج‌) كه‌ در سال‌ 38 هجري‌قمري‌ صورت‌ گرفت‌، نيز نقش‌ فعال‌ داشته‌ و سمت‌ فرماندهي‌ بخشي‌ از سپاه‌ را به‌ عهده‌داشته‌ است‌.

آن‌ حضرت‌ در دورة‌ خلافت‌ علي‌ (ع) ضمن‌ نقش‌ پر تلاش‌ در امور نظامي‌ در امورديگر نيز مشاركت‌ فعال‌ داشت‌ كه‌ از آن‌ جمله‌ مي‌توان‌ به‌ آموزش‌ و تعليم‌ قرآن‌، رسيدگي‌به‌ نيازمندان‌، حل‌ وفصل‌ امور سياسي‌، قضايي‌ و اجتماعي‌ اشاره‌ كرد.

حسين‌ (ع) در دوره‌ خلافت‌ و امامت‌ برادرش‌ (50-40 ه)

پس‌ از شهادت‌ حضرت‌ علي‌ (ع) در بيست‌ و يكم‌ ماه‌ رمضان‌ سال‌ 40 هجري‌قمري‌، بنا به‌ وصيت‌ آن‌ حضرت‌، مسلمانان‌ با فرزند بزرگ‌ ايشان‌ حسن‌ (ع) به‌ عنوان‌خليفه‌ بيعت‌ كردند. حسين‌ (ع) در طول‌ دوران‌ كوتاه‌ خلافت‌ پدرش‌ و دوران‌ ده‌ ساله‌امامت‌ برادر بزرگوارش‌، پيوسته‌ در كنار آن‌ حضرت‌ قرار داشت‌؛ هنگام‌ حركت‌امام‌حسن‌(ع) براي‌ جمع‌ آوري‌ سپاه‌ به‌ منظور مقابله‌ با معاويه‌، امام‌ حسين‌ (ع) همراه‌برادر بود و پس‌ از آنكه‌ امام‌ مجتبي‌ مجبور به‌ صلح‌ با معاويه‌ شد، با برادرش‌ حسين‌ (ع) دراين‌ مورد به‌ مشورت‌ پرداخت‌.

علت و انگیزه اصلی قیام امام حسین یک چیز بوده است و بقیه چیزهایی که گفته می شود به منزله شاخه ها و زیر مجموعه آن علت اصلی می باشند و آن عبارتست از پاسداری از آئین اسلام و ترویج و گسترش آن در جامعه و تبیین و توضیح معارف آن برای مردم، و چون دین در واقع باز نمود فطرت و سرشت انسان است پس می توان از این هدف تعبیر به «بیداری و آگاهاندن مردم» نمود. چنانکه در زیارت اربعین امام حسین (ع) می خوانیم: (خدایا من شهادت می دهم که امام حسین) خون پاکش را در راه تو به خاک ریخت تا بندگانت را از جهالت و گمراهی نجات دهد[1].

و از اینجا می توانیم رابطه تنگاتنگ قیام امام حسین (ع) و قیام حضرت مهدی (عج) را درک کنیم. که در واقع ظهور امام زمان (عج) و حکومت آن حضرت مکمل قیام امام حسین است.

برای روشن شدن این مطلب چند نکته را تذکر می دهیم:

همه ائمه (ع) نور واحد هستند یک هدف دارند و هیچ تفاوتی با هم ندارند. و بر اساس شرایط زمانی، نحوه عملکرد آنها فرق دارد، یعنی اگر امام صادق علیه السلام یا هر امام دیگر در زمان امام حسین (ع) بود، همان گونه تصمیم می گرفت و عمل می کرد که امام حسین(ع) انجام داد.

در خصوص ارتباط تنگاتنگ امام زمان عج با امام حسین (ع) نکاتی وجود دارد که باید توجه نمود:

الف- از منظر قرآن: آیات زیادی از قرآن کریم با توجه به تفاسیر ائمه علیهم السلام این ارتباط مستحکم را بیان می کند. چنانکه در تفسیر آیه شریفه: «و آن که مظلوم کشته شده به سرپرستش قدرتی داده ایم، (اما در قتل اسراف نکند) چرا که او یاری می شود.»[2]

امام رضا(ع) می فرماید: این آیه در مورد امام حسین(ع) و امام مهدی(ع) نازل شده است[3].

و امام باقر(ع) می فرماید: مراد آیه حسین بن علی علیه السلام است که مظلوم کشته شد و ما اولیای دم اوییم؛ و چون قائم ما قیام کند به خون خواهی حسین بر می آید[4].

ب- از منظر روایات: در روایات متعددی آمده که امام زمان علیه السلام انتقام گیرنده خون امام حسین علیه السلام است. چنانکه امام حسین (ع) به فرزندش امام سجاد (ع) می فرماید: «سوگند به خدا که خون من از جوشش باز نمی ایستد تا سرانجام خداوند مهدی(ع) را برانگیزد»[5]

و چنانکه در دعای ندبه آمده است: «کجاست آن که کشته کربلا را خون خواهی می کند»

و نیز در زیارت عاشورا می خوانیم: «از خداوند می خواهم روزی ام کند که همراه آن یاری شده –از اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله- به خون خواهی ات برخیزم.»[6]

و همچنین شعار امام زمان (عج) و یاورانش در هنگام قیام و ظهور «یا لثارات الحسین(ع) »[7]یعنی «ای خون خواهان حسین(ع) » می باشد.

و خود حضرت در ابتدای ظهور همین ندا را می دهد: «ای اهل عالم منم شمشیر انتقام گیرنده و ای جهانیان جد من حسین(ع) را تشنه کام کشتند ...»[8]

نتیجه اینکه قیام امام مهدی مکمل قیام امام حسین است و باید منتظر ظهور آن حضرت بود تا آثار درخشان این انقلاب ظاهر گردد.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] مفاتیح، زیارت اربعین.

[2]سوره اسراء، آیه 33.

[3] کافی، ج 8، ص 255.

[4] تفسیر عیاشی، ج 2، ص 290.

[5] مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 85.

[6] مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا.

[7] النجم الثاقب، ص 469، بحار ج 99، ص 194.

[8] الزام الناصب، ج 2، ص 282.

http://mahdaviat.porsemani.ir

«انّ للحسین فى قلوب المؤمنین محبّةً مکنونةً» (1) ؛ اى عایشه! هر مؤمنى که آفریده مى‏شود خداوند متعال محبّت حسین مرا در گِل او خمیر مى‏کند. همه مى‏دانیم که وجود مبارک حضرت سیدالشهدا علیه السلام چهره عظیمى در میان تمام موجودات عالم هستى دارد، همه مى‏دانیم انبیا به ایشان متوسل شدند، همه مى‏دانیم پیغمبر صلى الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام به ایشان متوسل شدند، وقتى که باران نمى‏بارید و خشکسالى بود، امیرالمؤمنین علیه السلام به ایشان مى‏فرمود: (2) دعا کن، نمى‏گفت برو نماز باران بخوان، چون مى‏دانست راه بین حسین و خدا میانبر است.

زینب کبرى علیهاالسلام مى‏فرماید: سى و هفت سالى که برادرم در عصر پدرم امیرالمؤمنین بود یکبار پدرم او را به یا حسین صدا نزد، هر وقت مى‏خواست او صدا کند، امیرالمؤمنین علیه السلام تمام قد از جا بلند مى‏شد، یک حالت ادب به خود مى‏گرفت و آرام مى‏گفت: «الىّ یا ابا عبدالله» نام او را نمى‏گفت.

بارک الله به مقبل اصفهانى‏ (2) که قبرش در کاشان است. مى‏گوید:

بلند مرتبه شاهى ز صدر زین افتاد                    اگر غلط نکنم عرش بر زمین افتاد (3)

مقبل! هیچ اشتباهى نکردى، اگر در این جلسه بودید ما با قرآن و روایت ثابت مى‏کردیم که هیچ اشتباهى نکردید، بسیار درست گفتید.

مقام و عظمت امام حسین علیه السلام‏

این وجود مبارک که از رحمت، علم، لطف و از فیوضات خدا پر است، این وجود مبارک که پیغمبر صلى الله علیه و آله مى‏فرماید: آقاى تمام اولین و آخرین شهیدان مى‏باشند، آقاى همه شهیدان، شهداى کربلا هستند و آقاى شهداى کربلا حسین من است؛ یعنى شهیدى به آقایى أبى عبدالله در عالم نیست. همه مى‏دانیم کتاب با عظمت «کامل الزیارات» که بعضى از مراجع تقلید وقتى مى‏خواهند یک روایت از آن کتاب نقل کنند مى‏گویند ما سند و راوى نقل کننده را نمى‏خواهیم، همین که در این کتاب این روایت آمده ما به آن فتوا مى‏دهیم، در این کتاب امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: پروردگار هر شب جمعه هفتاد بار حسین را زیارت مى‏کند. البته من نمى‏دانم زیارت خدا چگونه است؟ یعنى جلوه به قلب ایشان مى‏کند، همان چیزى که حضرت موسى علیه السلام در کوه طور خواست.

تواضع امام حسین علیه السلام‏ (4)

این انسان سوار بر یک قاطر است، از یک محلى در مدینه رد مى‏شود، چهار پنج کارگر، نماز ظهر خود را خوانده و روى خاک‏هاى کوچه نشسته و یک پارچه پهن کرده بودند و یک مقدار نان خشک ریخته بودند و مى‏خواهند غذا بخورند. چشم یکى از آنها به أبى عبدالله علیه السلام افتاد، گفت: صبر کنید من بروم اگر امام حسین علیه السلام ناهار نخورده، او را دعوت کنم بیاید با ما ناهار بخورد.

تا این را گفت، بقیه کارگرها گفتند، عقلت کم است، آسمان و زمین غلام حلقه به گوش حسین علیه السلام است، از او دعوت کنیم با ما ناهار بخورد؟! و روى خاک‏ها بنشیند، گفت: رفقا شما حسین را نمى‏شناسید. بلند شد دوید و جلوى مرکب آمد، گفت: حسین جان غذا خورده‏اید؟ فرمود: نه.

 فرمود: فردا همه شما خانه ما دعوت هستید، یک غذاى خوبى پخت، بعد به قنبر فرمود: پول و لباس، به این بزرگواران بده، اینها میهمانان من هستند.

تاثیر تواضع بر جامعه‏

تواضع مهر، عبادت و رفاقت مى‏آورد. نیرو اضافه مى‏کند، اگر هفتاد میلیون‏ اهل یک مملکت متواضع باشند، چه در جهت خدا و خلق، آن مملکت هیچ مشکلى نخواهد داشت. تمام مشکلات یک مملکت به خاطر سرپیچى‏ها، طغیان، بى‏مهرى‏ها و در نهایت تکبّرها است. اگر همه تسلیم قانون خدا و کشور شوند، هیچ مشکلى نخواهیم داشت. دادگسترى‏ها به خاطر نداشتن ارباب رجوع بیکار مى‏شوند.

از دولت بار مهمى کم مى‏شود. تمام کلانترى‏ها بیکار مى‏شوند، صبح همه دو صفحه رساله و یک قرائت قرآن مى‏خوانند و کار آنها تمام مى‏شود.

پی نوشت ها:               

 (1)- الحق المبین فی معرفة المعصومین علیهم السلام، الشیخ علی الکورانی العاملی: 588؛ «والإمام الحسین علیه السلام له جاذبیة خاصة فی القلوب بمجرد ذکر اسمه: إن للحسین محبة مکنونة فی قلوب المؤمنین.»

 (2)- بحار الأنوار: 44/ 187، باب 25، حدیث 25؛ «عُیُونُ الْمُعْجِزَاتِ، عَنِ الصَّادِقِ علیه السلام عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ علیه السلام قَالَ جَاءَ أَهْلُ الْکوفَةِ إِلَى عَلِیٍّ علیه السلام-/ فَشَکوْا إِلَیْهِ إِمْسَاک الْمَطَرِ وَ قَالُوا لَهُ اسْتَسْقِ لَنَا-/ فَقَالَ لِلْحُسَیْنِ علیه السلام قُمْ وَ اسْتَسْقِ فَقَامَ-/ وَ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ-/ وَ قَالَ اللَّهُمَّ مُعْطِیَ الْخَیْرَاتِ وَ مُنْزِلَ الْبَرَکاتِ-/ أَرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْنَا مِدْرَاراً وَ اسْقِنَا غَیْثاً مِغْزَاراً-/ وَاسِعاً غَدَقاً مُجَلِّلًا سَحّاً سَفُوحاً-/ فِجَاجاً تُنَفِّسُ بِهِ الضَّعْفَ مِنْ عِبَادِک-/ وَ تُحْیِی بِهِ الْمَیِّتَ مِنْ بِلَادِک آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ-/ فَمَا فَرَغَ علیه السلام مِنْ دُعَائِهِ حَتَّى غَاثَ اللَّهُ تَعَالَى غَیْثاً بَغْتَةً-/ وَ أَقْبَلَ أَعْرَابِیٌّ مِنْ بَعْضِ نَوَاحِی الْکوفَةِ-/ فَقَالَ تَرَکتُ الْأَوْدِیَةَ وَ الآْکامَ یَمُوجُ بَعْضُهَا فِی بَعْض.»

(2)- نامش آقا محمد شیخا معروف به میرزا مقبل مردى با کمال و با وجد و حال بوده و در عصر نادرى از ایران گریخته به هندوستان رفت و در گجرات نزد مؤمن خان ناظم آن دیار مى‏گذرانید و هم در آن سامان در سنه 1157 هجرى قمرى درگذشت طبع خوشى داشته. این شعر از اوست: (3)- مقبل اصفهانى.

(4)- وسائل الشیعة: 24/ 300، باب 28، حدیث 30603؛ «الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ مَسْعَدَةَ قَالَ مَرَّ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ علیه السلام بِمَسَاکینَ قَدْ بَسَطُوا کسَاءً لَهُمْ فَأَلْقَوْا عَلَیْهِ کسَراً فَقَالُوا هَلُمَّ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَثَنَى (رِجْلَهُ وَ نَزَلَ) ثُمَّ تَلَا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْتَکبِرِینَ ثُمَّ قَالَ قَدْ أَجَبْتُکمْ فَأَجِیبُونِی قَالُوا نَعَمْ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ قَامُوا مَعَهُ حَتَّى أَتَوْا مَنْزِلَهُ فَقَالَ لِلرَّبَابِ أَخْرِجِی مَا کنْتِ تَدَّخِرِینَ.» بحار الأنوار: 46/ 55، باب 5، حدیث 2؛ «الکافى، هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مَرَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا عَلَى الْمَجْذُومِینَ-/ وَهُوَ رَاکبٌ حِمَارَهُ وَ هُمْ یَتَغَدَّوْنَ-/ فَدَعَوْهُ إِلَى الْغَدَاءِ فَقَالَ-/ أَمَا إِنِّی لَوْ لَاأَنِّی صَائِمٌ لَفَعَلْتُ-/ فَلَمَّا صَارَ إِلَى مَنْزِلِهِ أَمَرَ بِطَعَامٍ فَصُنِعَ-/ وَ أَمَرَ أَنْ یَتَنَوَّقُوا.»

(5)- ابوالقاسم فردوسى.

منبع : سایت عرفان

امروز دوشنبه مصادف با اول ماه صفر است. ...

علت نامگذاری ماه صفر

ماه صفر دومین ماه قمری پس از محرم است. در دوران جاهلیت آن را ناجز می‌نامیدند. صفر از ریشه «صفر» به معنی تهی و خالی است. دلیل نامگذاری آن این است که چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم - به دلیل اینکه از ماههای حرام بود- از جنگ دست می‌کشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌آوردند و خانه‌ها خالی می‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌اند.

حوادث تاریخی فراوانی در ماه صفر رخ داده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

اول صفر : وارد کردن سر مطهر امام حسین علیه السلام به شام ، ورود اهل بیت علیهم السلام به شام ، شهادت زید بن علی بن الحسین علیهم السلام (به روایتی)، آغاز جنگ صفین (بنا بر روایتی)

دوم صفر : مجلس یزید لعنت‌الله علیه بنا بر نقلی، شهادت زید بن علی بن الحسین علیهم السلام ( به روایت دیگر)

سوم صفر : ولادت حضرت امام محمد باقر علیه السلام 57 هجری قمری به روایتی.

چهارم صفر  : وفات آیت‌الله محمد علی شاه آبادی (1369 هجری)

پنجم صفر  : شهادت حضرت رقیه سلام الله علیها و لعنة‌الله علی قاتلی‌ها، 61 هجری.

ششم صفر  : صدور توقیع امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء به حسین بن روح.

هفتم صفر  : ولادت امام موسی کاظم علیه السلام 128 هجری، شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام بنابر نقل بحار، وفات آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی 1411 قمری.

نهم صفر  : شهادت عمار یاسر رضی‌الله عنه در جنگ صفین 37 هجری، شروع جنگ نهروان 38 هجری قمری.

دوازدهم صفر  : وفات هارون برادر حضرت موسی علیهماالسلام.

سیزدهم صفر  : اختیار حکمین در صفین و حیله عمروعاص.

چهاردهم صفر  : شهادت محمدبن ابوبکر به دست عمروعاص (بنابر روایتی)

شانزدهم صفر  : شهادت آیت‌الله سید حسن اصفهانی فرزند آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی 1349 قمری.

هجدهم صفر  : شهادت اویس قرنی در جنگ صفین 37 هجری قمری.

بیستم صفر  : اربعین حسینی.

  بیست و دوم صفر  : صدور توقیع شریف امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء برای مرحوم شیخ مفید اعلی الله مقامه 420 قمری.

بیست و سوم صفر  : پی کردن ناقه حضرت صالح نبی علیه السلام توسط قومش - گرفتار شدن حضرت یونس علیه السلام در شکم ماهی.

بیست و چهارم صفر  : شدّت یافتن بیماری حضرت رسول اعظم صلی الله علیه و آله و سلّم.

بیست و ششم صفر : دستور پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلم به لشکر اسامه جهت آماده شدن در جنگ با رومیان( بنابر نقل واقدی 11 هجری) ، سالروز انقراض حکومت امویان.

بیست و هشتم صفر  : رحلت جانسوز رحمت للعالمین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در روز دوشنبه 28 صفر سال 11 هجری قمری - شهادت مظلومانه سبط اکبر امام مجتبی علیه السلام 50 قمری.

(سی‌ام / بیست و نهم ) صفر  : شهادت امام رضا علیه السلام 203 هجری قمری

علت نامگذاری ماه صفر/ سوره توحید هفت مرتبه خوانده شود

ماه صفر دومین ماه قمری است که برای آغاز آن اعمالی ذکر شده از جمله نماز، روزه و خواندن قرآن .

در نامگذاری این ماه دو جهت ذکر شده است، یکی اینکه از "صُفْرَة(زردی)" گرفته شده؛ زیرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاییز و زردی برگ درختان بوده است.

دلیل دیگر اینکه از "صِفْر(خالی)" گرفته شده، زیرا مردم پس از پایان ماههای حرام، روانه جنگ می‌شدند و شهرها خالی می‌شد.

اعمال مشترک اول هر ماه

دعا

بهترین دعای زمان رؤیت هلال دعای 43 «صحیفه سجادیه» است.

 

قرآن

روزه

از أموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم «علامه مجلسی» در «زادالمعاد» می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.

نماز

شب اول ماه: دو رکعت نماز بجا آورد، به این نحو که: در هر رکعت پس از سوره «حمد» سوره «انعام» را بخواند سپس از خداوند متعال بخواهد که او را از هر ترسی و هر دردی ایمن گرداند.

روز اول ماه: خواندن نماز اول ماه که آن دو رکعت است، در رکعت اول بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «قدر» بخواند و بعد از نماز صدقه ای در راه خدا بدهد،هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.

اعمال ماه صفر

هر یک از روزهای سال، روز خداست و انسان می‌تواند در آن روز برای موفقیت خویش، تلاش کند و برای نزدیکی به خدای سبحان و فراهم آوری خرسندی وی، عبادت کند، تصدّق نماید و خدمت به مردم کند.

بدان که این ماه (صفر) معروف به نحوست است و شاید سبب آن، واقع شدن وفات رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله است در آن، هم چنان که نحوست دوشنبه به این سبب است. و یا به جهت آن است که این ماه، بعد از سه ماه حرام (ذی قعده، ذی حجّه و محرم الحرام) واقع شده که در آن سه ماه، حرب و قتال نبوده و در این ماه، شروع به قتال می‌نمودند و خانه و منازل از اهلش خالی می‌شد. و این هم یک سبب است در وجه تسمیه آن، به صفر.

به هر حال، از برای رفع نحوست، هیچ چیز بهتر از تصدقات و ادعیه و استعاذات وارده نیست. و اگر کسی خواهد محفوظ بماند از بلاهای نازله در این ماه، در هر روز ده مرتبه بخواند این دعایی را که «محدث فیض» روح الله روحه، در «خلاصة الاذکار» ذکر فرمود:

یا شدید القوی، و یا شدید المحال، یا عزیز، یا عزیز، ذلّت بعظمتک جمیع خلقک، فاکفنی شَرّ خلقک، یا محسن، یا مجمل، یا منعم، یا مفضل، یا لا اِله الّا اءنت، سبحانک إ نّی کنتُ مِن الظّالمین، فاستجبناله و نجّیناهُ

من الغمّ، و کذلک ننجیِ المؤ منین، و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطّیبین الطّاهرین.

سیّد، در «اقبال» دعایی برای هلال این ماه روایت کرده است.

 

ماه صفر در نزد شیعیان

شروع ختمی مجرب

یکی از ختم‌هایی که بسیار مورد توجه واقع شده و برآن تأکید شده وامروز می‌توانید آن را شروع کنید ختم واقعه می‌باشد.

روش ختم سوره

خواص این عمل

در روایتی از معصوم (علیه السلام) آمده است چون اول ماه قمری با روز دوشنبه مصادف گردید ختم سوره واقعه را به روشی که بیان شد ،انجام دهید .

خواندن این سوره دارای فضایل وبرکات زیادیست ازجمله :

1. از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) نقل شده که هرکه سوره واقعه بخواند در هر شب به او پریشانی نمی‌رسد .

2. از امام جعفر صادق(علیه السلام) نقل شده است که هرکه سوره واقعه بخواند در هر شب پیش از آنکه بخوابدملاقات کند خداوند را در حالتی که روی آن چون ماه باشد .

3. از امام جعفر صادق(علیه السلام) نقل شده که هرکه مشتاق بهشت است سوره واقعه بخواند .

دین اسلام به دلایل زیر برترین دین الهی است:

الف ) کامل بودن دین اسلام

دین كامل و تمام، یعنى مجموعه اى از قوانین الهى براى بشر تا روز قیامت كه:1) انسان را به هدف نهایى برساند.2) به خارج از خودش (سایر مكاتب ) احتیاج نداشته  باشد.

ادیان الهى، بنا به نیاز امت ها و تناسب محیط زندگانى با هم مختلف بوده، هر دینى تكمیل شده دین قبلى است و چون اسلام ، آخرین دین الهى است، تمام نیازمندى هاى بشر را براى هدایت و سعادت دارد.

بشر در دوران زندگى خود یك رشته نیازمندى هاى اصیل و ثابتى دارد و نیز در میان شئون زندگى بشر، مانند قوانین طبیعت، واقعیت هایى هست كه گذشتِ زمان از اصالت آن ها نمى كاهد; زیرا واقعیت، همیشه واقعیت است.

اساس دین اسلام بر این حقایق نهاده شده و قوانین آن بر پایه احتیاجات تكوینى و فطرى انسانى مستقر گردیده است. بعضى از این قوانین ثابت است و برخى دیگر نیز متغیر و بنابه مصلحت روز از احكام كلى دین استنباط مى شود، در نتیجه، چون تمامى نیازمندى هاى بشر براى هدایت و سعادت، در دین اسلام وجود دارد، مى توان گفت كه دینِ اسلام دین كاملى است.

آیه شریفه «الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِى; (مائدة ، 3) امروز دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم .»به این معناست كه پیامبر(صلى الله علیه وآله) با استفاده از نیروى وحى ،آخرین مرحله كمال را با تمام شرایط و خصوصیات در اختیار بشرِ حق جو قرار داده و موانع كار را نیز از سر راه آن ها برداشته ، به  طورى كه  دیگر هیچ نقصى تا قیامت براى راهنمایى انسان باقى نمانده است: «وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلاً لاَّ مُبَدِّلَ لِكَلِمَـتِهِ ; (انعام ، 115) و كلام پروردگار تو، با صدق و عدل به حد تمام رسید; هیچ كس نمى تواند كلمات او را دگرگون  سازد.»

ب ) همگانى بودن دین اسلام :

برخى از دلایل همگانى بودن دین اسلام عبارتند از:

1 . دین اسلام بر اساس فطرت انسان ها پایه گذارى شده و چون  فطرت در همه  انسان ها مشترك است ، پس اسلام همگانى است ; چنان كه قرآن كریم مى فرماید:«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِى فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لاَ تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ.. .; (روم ، 30) پس روى خود را متوجه آیین پروردگار كن!این فطرتى است كه خداوند انسان ها را بر آن آفریده ; دگرگونى در آفرینش الهى نیست .» نتیجه ، این كه دین همگانى است .

2 . دین كه همان مجموعه آیات الهى در قرآن است، به «نور» (مائده ، 15)، «كتاب مبین » (حجر ، 1) و «برهان » (نساء ، 174) تعبیر شده است .

این نور براى همه افراد بشر لازم و مفید است ; پس دین اسلام همگانى است ; چنان كه خداوند مى فرماید «وَ مَا هِىَ إِلاَّ ذِكْرَى لِلْبَشَرِ» (مدثر ، 31) ; «وَ مَا هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ لِّلْعَــلَمِینَ ; (قلم ، 52) و اختصاصى به عصرى خاص و یا نژادى ویژه ندارد»; «وَ مَآ أَرْسَلْنَـكَ إِلاَّ كَآفَّةً لِّلنَّاسِ». (سبأ ، 28)

3 .قلمرو انذار پیامبر نیز همه افراد بشرند: «تَبَارَكَ الَّذِى نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَكُونَ لِلْعَــلَمِینَ نَذِیرًا ; (فرقان، 1) زوال ناپذیر و پر بركت است كسى كه قرآن را بر بنده اش نازل كرد تا بیم دهنده جهانیان باشد»; «نذیراً للبشر; نذیر براى بشر است .» (مدثر ، 36)

4 .دعوت و ترغیب دین از همه انسان ها به تدبّر و تفكر، شاهد دیگرى بر جهانى بودن آن است : «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ ; (محمّد ، 24) چرا در قرآن تدبّر نمى كنید» .

5. تَحدّى قرآن تا قیامت و اعتراف جهانیان به عجز از آفریدن اثرى همانند آن، دلیل دیگر بر جهانى بودن دین است .

6 . اهداف دین (تزكیه ، تعلیم ، حكمت و تربیت ) براى هدایتِ همگان است; هر چند افراد لایق از آن سود مى برند: «الـم * ذَ لِكَ الْـكِتَـبُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ ; (بقره ، 1 ـ 2) (بزرگ است خداوندى كه این كتاب عظیم را از حروف ساده الفبا به وجود آورد) آن كتاب با عظمتى است كه شك در آن راه ندارد و مایه هدایت پرهیزكاران  است .»3

پی نوشت ها:

1 . ر .ك: المیزان ، ترجمه حجتى كرمانى ، ج 5 ، ص 278 ـ 283 ، نشر فرهنگى رجاء .

2 . ر .ك: تسنیم ، آیة الله جوادى آملى ، ج 1 ، ص 31 ـ 41 ، مركز نشر اِسراء .                                 

3. به نقل از پرسمان قرآن

اسلام نام دین خداست که یگانه است و همه پیامبران برای آن مبعوث شده‏ اند و به آن دعوت کرده اند صورت جامع و کامل دین خدا به وسیله خاتم‏ پیامبران حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله و سلم به مردم‏ ابلاغ شد و نبوت پایان یافت و امروز با همین نام در جهان شناخته می‏شود. تعالیم اسلامی که به وسیله خاتم انبیاء ابلاغ شد، به حکم اینکه صورت‏ کامل و جامع دین خداست و برای این است که برای همیشه راهبر بشر باشد، مشخصات و ممیزات خاص دارد که متناسب با دوره ختمیه است این مشخصات‏ در مجموع خود نمی‏توانست در دوره های قبل که دوره های کودکی بشر بود وجود داشته باشد هر یک از این مشخصات معیاری است برای شناخت اسلام با این‏ معیارها و مقیاسها که هر کدام یک " اصل " از اصول تعلیمات اسلامی است‏ می‏توان سیمایی و لو مبهم، از اسلام به دست آورد، و هم می‏توان با این معیارها تشخیص داد که فلان تعلیم از اسلام هست یا نیست‏.

ما مدعی نیستیم که بتوانیم همه معیارها را در اینجا گرد آوریم، ولی‏ سعی می‏کنیم حتی المکان صورت جامعی از آنها ارائه دهیم. می‏دانیم هر مکتب و ایدئولوژی و هر دستگاه اندیشه که طرحی برای نجات و رهایی و کمال و سعادت بشر ارائه می‏دهد، یک سلسله ارزشها عرضه می‏دارد و " باید " ها و " نباید " ها و " شاید " ها و " نشاید " ها در سطح‏ فرد یا جامعه می‏آورد که باید چنین بود، باید آنچنان شد، باید چنین یا چنان ساخت، باید فلان جهت را انتخاب کرد، باید به فلان سو رفت و فلان‏ هدف را تعقیب کرد، مثلا باید آزاد و آزاده زیست، باید شجاع و دلیر بود، باید مدام و پیوسته رفت، باید کامل شد، باید جامعه ای بر اساس‏ قسط و عدل ساخت، باید در جهت قرب به حق پیش رفت ولی این " باید " ها و " نباید " ها متکی بر فلسفه خاصی است که آنها را توجیه می‏نماید، یعنی اگر یک مکتب یک سلسله دستورها و فرمانها عرضه می‏دارد، ناچار متکی بر نوعی فلسفه و جهان بینی درباره هستی و جهان و جامعه و انسان است‏ که چون هستی چنین است و جامعه یا انسان چنان است، پس باید اینچنین و آنچنان بود. جهان بینی یعنی مجموعه ای از بینشها و تفسیرها و تحلیلها درباره جهان و جامعه و انسان که جهان چنین است و یا چنان است، اینچنین قانون دارد، آنچنان پیش می‏رود، فلان هدف را تعقیب می‏کند یا نمی‏کند، مبدا دارد یا ندارد، غایت دارد یا ندارد و امثال اینها، و یا انسان چنین سرشت و طبیعتی دارد، مثلا با فطرتی خاص آفریده شده یا نشده، مختار و آزاد است یا مجبور، یک واقعیت انتخاب‏ شده در طبیعت است و به تعبیر قرآن " اصطفا شده " و یا یک واقعیت‏ تصادفی، و یا جامعه مستقل از قوانین حاکم بر افراد قانون دارد یا ندارد، قوانین حاکم بر جامعه و تاریخ چه قوانینی است و امثال اینها.

ایدئولوژی بر پایه جهان بینی استوار است اینکه چرا باید اینچنین یا آنچنان بود یا زیست یا رفت یا ساخت باشد، برای این است که جهان یا جامعه یا انسان چنین یا چنان است " چرای " هر ایدئولوژی در جهان‏ بینی‏ای که آ1ن ایدئولوژی بر آن استوار است نهفته است و به اصطلاح، ایدئولوژی از نوع " حکمت عملی " است و جهان بینی از نوع " حکمت‏ نظری " هر نوع خاص از حکمت عملی مبتنی بر نوعی خاص از حکمت نظری‏ است، مثلا حکمت عملی سقراط بر اساس بینش خاصی است که سقراط از جهان‏ دارد که همان حکمت نظری اوست، و همچنین است رابطه حکمت عملی اپیکور و حکمت نظری او، و همچنین دیگران. پس چرا ایدئولوژیها مختلف و متفاوت است؟ چون جهان بینها مختلف‏ است ایدئولوژی تابعی است از جهان بینی. از طرف دیگر، جهان بینی که می‏توان آن را جهان شناسی نیز تعبیر کرد، چرا مختلف است؟ چرا یک مکتب جهان را اینچنین می‏بیند و دیگری آنچنان‏؟ یکی اینچنین می‏شناسد و دیگری آنچنان؟ پاسخ به این پرسش چندان ساده نیست. برخی تا به اینجا می‏رسند فورا پای پایگاه اجتماعی و وضع طبقاتی را به میان می‏کشند، مدعی هستند موضع‏ طبقاتی و پایگاه طبقاتی به هر کس دید خاص می‏دهد و عینک خاص برای دیدن‏ جهان به چشمش می‏زند، رابطه انسان با جامعه اش با آنچه در جامعه تولید و توزیع می‏شود، با چگونگی‏ تولید و توزیع و در نتیجه برخورداری یا محرومیت خودش، عکس العمل ویژه‏ در روان و اعصاب او ایجاد می‏کند و به وضع درونی او شکل خاص می‏دهد، شکل‏ خاص وضع درونی و ذهنی او اندیشه و ارزیابی و قضاوت او را درباره اشیاء تحت تاثیر قرار می‏دهد. به قول مولوی:

چون تو برگردی و برگردد سرت *** خانه را گردنده بیند منظرت
ور تو در کشتی روی بریم روان *** ساحل یم را چو خودبینی دوان
گر تو باشی تنگدل از ملحمه *** تنگ بینی جو دنیا را همه
ور تو خوش باشی به کام دوستان *** این جهان بنمایدت چون بوستان
چون تو جزو عالمی پس ای مهین *** کل آن را همچو خودبینی یقین
هر که را افعال دام و دد بود *** بر کریمانش گمان بد بود

طبق این نظر کسی نمی‏تواند بینش خود را صحیح و بینش دیگری را غلط تلقی‏ کند، زیرا بینش، امری نسبی و محصول رابطه خاص هر فرد با محیط طبیعی و اجتماعی اوست و برای هر کس همان صحیح است که می‏بیند. ولی مطلب به این سادگی نیست در اینکه اندیشه انسان تا حدود زیادی‏ تحت تاثیر محیط قرار می‏گیرد، بحثی نیست، ولی اینکه انسان یک پایگاه‏ آزاد اندیشه دارد که می‏تواند از هر تاثیری خود را مستقل نگه دارد که از آن در زبان اسلام به " فطرت " تعبیر شده است قابل نفی و انکار نیست و در جای دیگر و فرصتی دیگر باید به تفصیل درباره آن سخن بگوییم. فرضا هم بخواهیم اصالت و استقلال انسان را و در حقیقت واقع بینی او را از او بگیریم، هنوز زود است که در این مرحله ( مرحله‏ جهان بینی و جهان شناسی ) انسان را محکوم کنیم.

آنچه برای فیلسوفان ودانشمندانی که از نزدیک در این مسائل مطالعه‏ دارند امروز مسلم است این است که ریشه چند گونگی جهان بینیها و جهان‏ شناسیها را در شناخت شناسیها، در آنچه که امروز نظریه معرفت و یا شناخت نامیده می‏شود، باید جستجو کرد*. همت فیلسوفان متوجه شناخت شناسی شده است تا آنجا که عده ای مدعی‏ شدند فلسفه، جهان شناسی نیست، شناخت شناسی است اینکه جهان شناسیها مختلف می‏شود، از آن است که نظریات درباره " شناختن " مختلف است‏ یکی می‏گوید جهان را از طریق عقل باید شناخت و دیگری می‏گوید از راه حواس‏ و سومی می‏گوید از راه تزکیه نفس و اشراق و الهام از نظر یکی مراحل‏ شناخت به گونه ای است و از نظر دیگری به گونه ای دیگر کاربرد عقل از نظر برخی محدود است و از نظر برخی نامحدود منابع شناخت چیست؟ معیار آن چیست؟ و امثال اینها. پس ایدئولوژی هر مکتب مبتنی است بر جهان بینی آن و جهان بینی آن‏ مبتنی است بر نظریه اش درباره معرفت و شناخت. مترقی بودن هر ایدئولوژی‏ بستگی دارد به مترقی بودن جهان بینی‏اش و مترقی بودن جهان بینی‏اش بستگی‏ دارد به مترقی بودن شناخت شناسی‏اش در حقیقت، حکمت عملی هر مکتب‏ وابسته است به حکمت نظری آن و حکمت نظری اش وابسته است به منطق آن مکتب.

پس هر مکتب در درجه اول باید منطق خود را مشخص نماید. اسلام، هر چند یک مکتب فلسفی نیست و با زبان و اصطلاح فلسفه و فلاسفه‏ با مردم سخن نگفته است، زبانی دارد مخصوص خودش که عموم طبقات به‏ فراخور فهم و استعداد خود از آن بهره می‏گیرند، ولی در لابلای مطالب خود درباره همه این مسائل سخن گفته است و این سخت حیرت آور است بطوریکه‏ می‏توان ایدئولوژی آن را به صورت یک دستگاه اندیشه عملی، و بینشهای‏ جهانی آن را به صورت یک حکمت نظری، و نظریاتش را در باب معرفت و شناخت شناسی به صورت اصول یک منطق عرضه داشت. در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم ( جلد اول ) مخصوصا مقاله‏ چهارم ( ارزش معلومات ) درباره این گونه مطالب به تفصیل بحث شده است‏ در رساله ای که در نظر است تحت عنوان " شناخت " منتشر شود مفصل تر بحث خواهد شد. http://www.tahoordanesh.com/page.php?pid=860

آفرینش آسمان و زمین، همگی برای این است که انسان با آگاهی و اراده و اختیار خود، نه به جبر و زور، در این میدان آزمایش بزرگ از میان راههای گوناگون، راه راست را انتخاب کند. از نظر خداوند، راه راست همان شناخت خدا و پرستش و بندگی اوست. هدف همه پیامبران نیز این بوده که راه راست و بیراهه را برای انسان مشخص کرده، پیامدهای انتخاب هریک را بیان کنند.

هدف خداوند از آفرینش انسان نیز همین است. خداوند جهان و انسان را آفرید و به او عقل و اراده و اختیار داد و پیامبرانی برای کمک به او در تشخیص راه از چاه فرو فرستاد تا او راه درست را که همان شناخت خدا، پذیرش خدا و پرستش اوست انتخاب کند. حال با توجه به ترسیم هدف عبادت خدا برای آفرینش انسان، این سوال مطرح می گردد که عبادت چیست؟

عبادت: عبادت از عبد مشتق شده و به معنای پیروی و اطاعت همراه با خضوع و تسلیم است. "ایاک نعبد یعنی تو را اطاعت می کنم، آن هم اطاعت همراه با خضوع و تسلیم".( ابن منظور، لسان العرب، ذیل ماده "عبد") "گاهی این واژه در معنای مطلق پیروزی و اطاعت هم به کار می رود". (همان) عبادت در عرف مسلمانان گاه به معنای خاصی به کار می رود. در این معنا ، عبادت به افعال خاصی مانند نماز و روزه گفته می شود . بنابراین ، عبادت سه معنا دارد:

۱) اطاعت و پیروی همراه با خضوع و تسلیم

۲) اطاعت و پیروی

۳) افعالی مانند نماز و روزه.

عبادتی که هدف آفرینش انسان است ، عبادت به معنای نماز خواندن و روزه گرفتن و مانند آن نیست ؛ بلکه مراد از آن ، همان معنای اول یعنی اطاعت همراه با خضوع و تسلیم است . چنانچه عبد کسی است که "سرتا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد ، اراده اش تابع اراده او و خواستش تابع خواست او است . در برابر او مالک چیزی نیست و در اطاعت او هرگز سستی به خود راه نمی دهد .... بنابراین ، عبودیت نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خدا است . عبودیت نهایت تسلیم در برابر ذات پاک او است . عبودیت ، اطاعت بی قید و شرط و فرمانبرداری در تمام زمینه هاست و بالاخره عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی یعنی کمال مطلق نیندیشد ، جز در راه او گام بر ندارد و هر چه غیر او است فراموش کند ، حتی خویشتن را".۱

بنابراین ، عبادت به معنای اطاعت همراه با خضوع است و هدف خدا از آفرینش انسان این بوده که انسان با اراده ، اختیار و آگاهی خداوند را اطاعت کند . اما عبادت خداوند بر شناخت و اعتقاد به خدا متوقف است ؛ زیرا اطاعت آگاهانه و اختیاری از خداوند ، جز با شناخت خدا و اعتقاد به او به دست نمی آید . فیض کاشانی در تفسیر صافی ذیل آیه کریمه بالا، روایتی از امام زین العابدین (ع) نقل کرده است . در آن روایت امام (ع) می فرماید: "ای مردم ! خداوند متعال بندگان را نیافرید جز برای اینکه او را بشناسد .

هرگاه او را شناختند ، می پرستند و با پرستش او ، از پرستش دیگران بی نیاز می شوند". ۲

جان کلام آنکه هدف خداوند از آفرینش انسان این است که انسان خدا را بشناسد ، به او ایمان بیاورد و دستورات او را اطاعت کند . این همان دین است ؛ چرا که از نظر خدا دین یعنی تسلیم شدن در برابر خدا و اطاعت از دستورات او: (ان الذین عندالله الاسلام) . بر این اساس ، بعد شناختی و اعتقادی بر بعد عملی مقدم است ؛ زیرا بدون آن دو ، اطاعت ارادی آگاهانه تحقق نمی یابد .

مولفه هایی که ما پیش تر برای اسلام بیان کردیم، با این مطلب منافاتی ندارد ؛ زیرا در بیان قبل مولفه عمل تفصیل یافته و به پنج مولفه عبادات ، اخلاقیات، آداب و سنتها ، اقتصادیات و تعالیم سیاسی - حکومتی تقسیم شده است .

اکنون بر این اساس می توانیم بگوییم در میان مولفه های هفت گانه دین اسلام ، مولفه های دیگر که همگی از مقوله اطاعت و عمل هستند

مقدم اند ؛ زیرا بدون شناخت و اعتقاد به خدا بر دیگر شناختها و اعتقادها مقدم است ؛ زیرا غایت آفرینش انسان و بعثت پیامبران این است که انسان خدا را بشناسد و به او ایمان بیاورد . شناخت پیامبران و امامان ، مقدمه و راه رسیدن به آن هدف اصلی است . از سوی دیگر ، پیامبری و به تببع آن امامت، به ایمان به خدا وابسته است . اگر کسی وجود خدا را نپذیرد، سخن گفتن از نبوت برای او معنایی ندارد . همچنین است معاد ؛ زیرا بدون پذیرش خدا ، اثابت معاد نیز امری محال است. ۳


با نظارت بهزاد حمیدیه
پی نوشتها:
۱: ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۳۸۴.
۲: فیض کاشانی، الصافی فی تفسیر کلام الله، ج۵، ص۷۵.
۳: مبانی نظری مقیاسهای دینی، دفتر طرح های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،۱۳۸۴
====================================================

پولس آن قدر در مسیحیت تندروی كرد كه مسیحیت عیسوی را دگرگون ساخت و تبدیل كرد به مسیحیت خاصی كه از آن امروز با نام مسیحیت پولسی نام برده می شود. یعنی مسیحیتی را كه برخاسته و ادامه یهودیت بود، ایشان منحرف كردند. وقتی شما تاریخ انبیا را مطالعه می كنید، نوحیت و ابراهیمیت و لوطیت و آدمیت نداریم، یعنی ایسم ها را نداریم. اولین دین ابراهیمی كه رسمیت پیدا می كند، یهودیت است.

 

 برخی دینداران عقیده به آموزه های عقیدتی و الهیاتی دارند. در میان این دین ها، بعضی رویكردها، رویكردهای تك ساحتی اند. یعنی نگاه یك سویه به دین دارند، یك بعدی اند. در كنار دین های تك ساحتی، ما دین هایی داریم كه چند ساحتی هستند اما كامل نیستند. منظور ما از دین كامل دینی است كه ربط به مبدأ داشته باشد، در حال و برای حال است، برای حالِ انسان ها پیام و نگاه به آخرت و آینده داشته باشد. آیا همه دین ها این گونه اند؟ قطعاً نه. بعضی از دین ها از مبدأ بریده اند. دین هایی داریم كه عقیده به خدا ندارند. اكثر عقیده مندان به مكتب بودیسم كاری به خدا ندارند. اصلاً بعضی از این ادیان از معاد بریده اند و كاری با آن ندارند. بعضی از یهودیان این گونه اند كه اصلاً عقیده به معاد ندارند؛ بلكه عقیده به نوعی معاد دنیوی دارند. بعضی دین ها از حال انسان غافلند، با انسان كاری ندارند. انسان، موضوع این ادیان نیست. در یك نگاه كلی، می توانیم این جمع بندی را داشته باشیم كه سه دین مبتنی بر وحی، یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام، دین های دین باورند؛ الهیات های عقیده مند دارند، دنبال ارائه نظام قدسی برای هدایت انسان ها هستند. این سه دین تلاش می كنند آموزه های خداشناسی شان را مبتنی بر حقیقتی قدسی كنند. این حقیقت قدسی، وحی است؛ با این تفاوت كه در یهودیت، وحی نازل شده از جانب خداوند چند بار دستخوش تغییر و تبدیل شده است. مثلاً الواحی را كه قرآن می فرماید خداوند به حضرت موسی (ع) در كوه طور وحی كرد، حضرت موسی (ع) وقتی از كوه طور به پایین آمد و دید قومش بت پرست و گوساله پرست شدند، «فاخذ الواحا»؛ و الواح را شكست، یعنی ده فرمان را. آن ده فرمان كه وحی موسوی و در این الواح مكتوب بود از بین رفت. مردم هم در آن زمان آن ها را در ذهن ها نگه نداشته بودند. خداوند دوباره این الواح را نوشت و در اختیار حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل قرار داد. بر فرض این كه این حرف صحیح باشد، اگر به تورات امروزی یعنی به مجموعه عهد عتیق و تورات و ملحقاتش نگاه كنید وحی ای را كه برای ما مسلمان ها قابل فهم باشد از كلّ این كتاب فقط در یك جایش وجود دارد. برای مسلمان قابل فهم باشد یعنی حرف به حرفش سخن خدا باشد. از كلّ یهودیت و وحی موسوی آن چه كه مانده و وحی بنی اسرائیلی و انبیای سلف و مابعد آن است، همان ده فرمان است، همان ده جمله است. بقیه عهد عتیق مكتوبات دست بشر است. به راحتی می بینید كه وحی نیست. در آن ها آمده كه موسی (ع) مُرد. اگر وحی بود و خداوند به حضرت موسی القا كرد وحضرت موسی دستور به كتابت داده باشد یا خودشان حضرت - نوشته باشند، نمی توانست تاریخ وفاتش در آن جا باشد. برای ما مسلمان ها باید این امر واضح باشد كه وقتی ما از وحی سخن می گوییم مراد ما از وحی كدام قسمت از این كتاب است، یا وحی موجود در كدام یك از كتاب ها است.

در مسیحیت عیسوی، بنابر آن چه كه در قرآن مجید وجود دارد، مانند یهودیت، وحی، محور اصلی دین بود. مسیحیت، دین وحی محور بود؛ اما امروز در مجموعه عهد جدید و اناجیل و ملحقاتش، وحی ای را ملاحظه نخواهید كرد؛ وحی به آن معنا كه سخن خدا و از آسمان و از جانب خداوند بر قلب حضرت عیسی (ع) نازل شده باشد. وقتی كه شما عهد جدید را مطالعه می كنید، مثلاً انجیل متی را، می بینید زندگینامه حضرت مسیح و شجره ایشان آمده و زندگی ایشان است. با یك نگاه خیلی ساده، متوجه می شوید كه اناجیل گزارش زندگی حضرت مسیح اند.

وحی در مسیحیت كجاست؟ مسیحیت، دین وحی محور است. وحی اش كجاست؟ الآن وحی ای در مسیحیت وجود ندارد. در كنار مسیحیت عیسوی یا مسیحیت مسیحایی، مسیحیت های دیگر هم داریم كه مهم ترین آن ها مسیحیت پولسی است. مسیحیان امروزی، مسیحیت پولسی اند؛ نه مسیحیت عیسوی. مسیحیت، مبتنی بر وحی مسیحایی نیست بلكه مسیحیتی است كه مبتنی است بر تفسیر شخصی به نام پولس، كه از حواریون حضرت مسیح (ع) هم نبوده است. شما در تحقیقاتتان حتماً روی پولس تمركز كنید و این شخصیت را بشناسید.

مسیحیت پولسی دارای ویژگی هایی مبتنی بر ابعاد مختلف است. در خداشناسی، مبتنی بر آموزه خداشناسی برگرفته شده از آیین یهودیت است. تصویر خدا در یهودیت، خدای قومی است؛ خدای قوم بنی اسرائیل است. بنی اسرائیل دوازده صنف و گروه بودند. خدای یهودیت، خدای یكی از این اسباط و قبایل است، وآن قبیله یهودا است. یهودیت یك فرقه و یك صنف از اسباط دوازده گانه بنی اسرائیل است. در این گرایش، خداوند، خداوند قومی است. یعنی این خداوند اگر می خواهد موجود باشد لازمه اش این است كه این قوم موجود باشد. لولا یهودیت، خدایی هم وجود نخواهد داشت. اگر یهودیت به صورت یك قوم می خواهد موجود باشد باید آن خدا به اجبار با این قوم باشد. نه این قوم و قومیت و ملیت بدون خدا قابل تصور است و نه آن خدا بدون این قومیت.

از نگاه یهودیان، خداوند، جهان را در شش روز خلق كرد، و در روز هفتم استراحت كرد. تصویر آنان از خداوند، تصویر انسانواره است؛ انسانی كه فعالیت می كند و نیاز به استراحت دارد. خداوند جهان را در شش روز خلق می كند و در روز هفتم به استراحت می پردازد. جهان را به چه كسی واگذار می كند؟ ارباب جهان چه كسانی باید باشند؟ مسلماً یهودیان. بنابراین، یهودیان سروران انسان ها هستند و هر انسان دیگری غیر از این قوم باید در خدمت این قوم باشد. امروز هم می بینید كه تلاش می كنند بر دیگر انسان ها برتری پیدا كنند و برتری و سیادت خودشان را بر انسان های دیگر اثبات كنند و وقتی می بینند در جمهوری اسلامی ایران اندیشه استقلال برخاسته است، می خواهند به هر وسیله ای كه شده آن را سركوب كنند.

حالا سؤال ما این است كه خداوند طبق عقیده آنان، در روز هفتم استراحت كرد. حالا خدا اصلاً در جهان آنان، كاری ندارد؟ خدا كه نمی تواند بیكار باشد. یهودیان، ربانیون و متألهان یهودی برای خدا تعیین تكلیف كرده اند كه خداییت خدا در روز استراحت به این است كه حتماً یك برگ از تورات را بخواند. این تصویر خدا در یهودیت است.

گفته شد كه اندیشه خدا در مسیحیت پولسی، مبتنی بر اندیشه خدا در یهودیت است. پولس كیست؟ پولس، یك یهودی متعصب بود و تلاش می كرد كه مسیحیان صدر مسیحیت را با شكنجه و آزار به یهودیت برگرداند. فعالیت های زیادی انجام داد. یك روز هم تصمیم گرفت كه از اورشلیم به سمت دمشق برود تا یهودیان مسیحی شده در دمشق را به سنت اصلی شان كه یهودیت باشد برگرداند. پولس ادعا می كند كه در راه، مسیح بر او ظاهر شد و گفت: چرا قوم مرا اذیت می كنی؟ تا كی می خواهی قوم مرا اذیت كنی؟ او بعد از این دیدار، مسیحی شد. هیچ دلیلی هم نیست كه اثبات كند ادعای پولس درست باشد؛ فقط یك ادعا است. یعنی كل مسیحیت پولسی بر یك ادعا و یك رؤیا مبتنی است؛ نه بر واقعیت؛ بر یك اسطوره و افسانه مبتنی است؛ بر تاریخ مبتنی نیست؛ یعنی متن و سند ندارد. شما نمی توانید آن را اثبات كنید. شما نمی توانید در متن تاریخ، آن را مطالعه و با جغرافیای آن زمان تطبیق كنید؛ بلكه ادعایی است كه شاهدش خود پولس است. قصه اش در اعمال رسولان، از جمله در كتاب های عهد جدید، به صورت مفصل آمده است. پولس آن قدر در مسیحیت تندروی كرد كه مسیحیت عیسوی را دگرگون ساخت و تبدیل كرد به مسیحیت خاصی كه از آن امروز با نام مسیحیت پولسی نام برده می شود. یعنی مسیحیتی را كه برخاسته و ادامه یهودیت بود، ایشان منحرف كردند. وقتی شما تاریخ انبیا را مطالعه می كنید، نوحیت و ابراهیمیت و لوطیت و آدمیت نداریم، یعنی ایسم ها را نداریم. اولین دین ابراهیمی كه رسمیت پیدا می كند، یهودیت است. قبل از آن، پیغمبرانی داشتیم كه اولوالعزم هم بودند، كتاب هم داشتند، رسول هم بودند اما مكتبی از خودشان نساختند. یعنی اگر پولس نبود یك مكتب فكری با عنوان دین مسیحیت تحقق پیدا نمی كرد. زیرا «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ ...». 1 و این دین از صدر خلقت، از حضرت آدم شروع شده است و می بایست به نبوت و رسالت حضرت محمد بن عبدالله (ص) خاتمه پیدا بكند. این سلسله و این خط و جریان دین های وحیانی و الهی با آمدن شخصی به نام پولس كه عقایدش بر یك ادعا و بر یك رؤیا و افسانه مبتنی است دچار انحراف شد. از طرفی، مطلبی به نام مسیحیت جا افتاد. ما در كنارش یهودیت را داریم. قبل از آن اصلاً یهودیتی وجود نداشت؛ عقیده ای بود اما سدی نبود، راهی نبود، حرفی نبود، بلكه جریان بود، در بستر ادیان الهی و وحیانی جاوید بود؛ از آن وقت به بعد ما دینی به نام یهودیت داریم. حضرت مسیح دینی را بنیان ننهاد، بلكه تأكید بر رسالت خودش داشت و بشارت داد به شخصی كه بعد از او خواهد آمد و موجب آرامش مردم خواهد شد و آنان را هدایت خواهد كرد. حالا آنان عقیده دارند كه او روح القدس است. روح القدس جزء عقیده مسیحیان است، جزء یكی از اقانیم است و به اصطلاح جزء مثلث الوهیت است، بود و هست و خواهد بود. لزومی ندارد كه روح القدس بعداً بیاید و انسان ها را آرامش بدهد. پس اگر پولس نبود، جریان ادیان به اسلام جاری می شد اما دچار انحرافو وقفه شد.

تفكر پولسی چه ویژگی هایی دارد؟ پولس عقیده به مسیح محوری، مسیح مركزی و مسیح خدایی داشت. در اندیشه مسیحیت پولسی، شخصی به نام عیسای مسیح بر مسند الوهیت تكیه می زند و خدا می شود. هیچ پیغمبری نمی تواند ادعا كند كه خداست. اصلاً پیغمبران عاقلند و نمی توانند ادعای الوهیت بكنند. و این آموزه الوهیت حضرت مسیح كه از محورهای اصلی عقیده مسیحیت پولسی است، در یك ساختار تثلیثی بیان می شود. تثلیث از مبانی اصلی مسیحیت پولسی است. به این معنا كه عقیده دارند خدا یكی است و در عین حال، سه تا است؛ یعنی پدر و پسر و روح القدس. اگر این ها سه تا هستند فكر نكنید سه تا هستند، این ها یكی هستند و در عین این كه یكی هستند سه تا هستند. دو هزار سال گذشته و هنوز یك بیان عقلانی از این آموزه در هیچ جای جهان وجود ندارد؛ برای این كه اصلاً معقول نیست. میلیون ها كتاب نوشته شده تا تثلیث را قابل باور سازد، ولی فایده ای نداشته است. تمام انبیا، عقلا، خود خدا هم اگر تلاش بكند دو به علاوه دو نمی شود دوازده، دو به علاوه دو می شود چهار. این امر معقولی است. خدا هم نمی تواند این ها را تغییر دهد. بنده در خارج تدریس می كنم و شاگردانم مسیحی اند. یك سوم از آنان كشیش اند. از آنان می پرسم تفاوت انسان و حیوان در عقلش است و شما كه انسان عصر خرد، انسان عصر قرن بیست و یك هستید چه بیانی از تثلیث دارید؟ می گویند این جزء ایمان و عقیده ماست. می گویم: عقیده نباید معقول باشد؟ می گویند: نه. دو هزار سال علمای ما این گونه عقیده داشتند. ما چكار كنیم؟ این همان جواب بت پرستان است كه در قرآن آمده است: «إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّه وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُهْتَدُونَ». 2 برای خودشان هم جا نیفتاده است. اما امروز چه می گویند؟ امروز می گویند تثلیث از اسرار الهی است. پس یكی دیگر از ویژگی های مسیحیت پولسی این است كه بر سرّ و راز و رمز استوار است و مبتنی بر عقل و منطق نیست.

خاطره ای را خدمتتان عرض كنم. بنده لازم بود تا بیست واحد از این درس را امتحان دهم. گفتم من مسلمانم. لازم نیست كل عقیده شما را بخوانم. دلم می خواهد در تثلیث بیشتر از شما استفاده بكنم و این آموزه را دریابم. كتاب های زیادی را خواندم ... بعد از چند ماه امتحان دادم. به جای نمره یك، به من دو دادند. نمره یك، به معنای عالی است. آن استادی كه از من امتحان گرفت، گفت: می دانی چرا به شما، نمره دو دادم؟ گفتم: نه. گفت: برای این كه من خودم از این درس از استاد نمره دو گرفتم، نمی توانستم به تو نمره یك بدهم. من نمره دو گرفتم چون به آن عقیده ای ندارم. یعنی شما كوركورانه باید قبول كنید. چون من به این امر عقیده پیدا نكردم، به من نتوانستند نمره یك بدهند. امتحان دادم و نمره را گرفتم. وقتی كارنامه را به ما دادند، رفتم خدمت استاد و گفتم تثلیث را من تازه فهمیدم؛ كه هستی تثلیث، صفر است. باید همین طور قبول كرد. از افتخارات دین ما است كه وقتی به رساله عملیه مراجعه می كنید در آن جا آمده كه مسلمان باید در عقاید خودش تحقیق بكند و تقلید در اصول دین جایز نیست. مرجع تقلید در فروع دین مسئولیت دارد و در اصول دین، هر كس مسئول كار خودش است. یعنی چه؟ یعنی با توجه به عقلی كه خداوند به انسان داده است و به كمك وحی و اختیاری كه به ما داده است خودمان بیاندیشیم كه خداوندی وجود دارد و اگر وجود دارد باید چه صفاتی داشته باشد. هیچ كس نمی تواند امر الوهی را به شما دیكته بكند. در فروع، در شرعیات هم مطلوب این است كه همه ما مجتهد باشیم. در مسیحیت اصلاً چنین آزادی وجود ندارد. مسیحی آن است كه بگوید هر چه كه شما بگویید قبولش دارم. یعنی چه؟ یعنی خدا كیست؟ سرّ است. روح القدس كیست؟ سرّ است. تثلیث چیست؟ سرّ است. كلیسا چیست؟ سرّ است. لازم نیست بفهمید. شما فقط باید ایمان بیاورید. در اسلام، اسلام، مقدم بر ایمان است. یعنی انسان معقول با تفكر به یك حقیقت می رسد و مقهور آن حقیقت می شود. امروز تلاش می شود بگویند ایمان مقدّم بر اسلام است. این جریان باطل و ضد اسلام است. می گویند چه لزومی دارد نماز بخوانیم؟! نماز، ارتباط با خدا است. هفته ای پنج دقیقه بنشینیم مدیتیشن بكنیم. این اندیشه در روزنامه های غربی و كشورهای اسلامی ترویج می شود. جریان را در انگلیس شروع كردند، در تركیه ادامه پیدا كرد و امروز به ایران رسیده است. این دیگر اسلام نیست. ما ایمانی را قبول داریم كه مبتنی بر اسلام باشد. ما ایمانی را قبول داریم كه مبتنی بر وحی محمدی باشد. اخیراً یكی - دو سال قبل، در ایران هم برخی از سخنرانی ها و كتاب ها و مقاله ها می گویند خداوند در اسلام، رمزآمیز و رازآلود است. اصلاً این طور نیست. اصلاً خداشناسی اسلامی این طور نیست. «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَانِ الرَّحِیمِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یلِدْ وَلَمْ یولَدْ وَلَمْ یكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ». از اول بود، در زمان رسول الله بود، الآن هست و تا روز قیامت هم همین طور خواهد بود و هیچ تغییری نخواهد كرد. در مسیحیت، ما رساله عقیدتی داریم. یعنی شما وقتی از مسیح راجع به خدا، معاد و... می پرسید، می گوید كلیسا چنین عقیده ای دارد. یعنی شما عقیده را هم باید از كلیسا بگیرید. این ها از ویژگی مسیحیت پولسی است. اگر در كلاس درس سؤال بكنی، می گویند ایمان ندارید. این، چه ایمانی است؟ این ایمان، قدسی نیست؛ یعنی در آن هدایت نیست؛ بلكه عقیده مضر است، بلكه خودش ضلالت هست. چطور می توانید به امری عقیده داشته باشید كه باطل باشد؟! نتیجه ای كه تثلیث، معقول نیست، ولی به آن ایمان دارند.
یكی از ویژگی های مسیحیت پولسی، نسبی گرایی است. پولس خودش استاد نسبی گرایی است. هر جا كه با مذاق جامعه نساخت، دینش را تغییر داد. با قیصر مذاكره كرد كه دینشان را رسمی بكند، گفتند بله ما دینمان را قدری جابه جا می كنیم. جابه جا كردند و دین رسمی كشورهایشان شد. دین اسلام، دین تغییر و تبدیل نیست. این از افتخارات اسلام است.

بعضی از نشریات تلاش می كنند آموزه های خداشناسی ما را آموزه های رمزآمیز و رازآلود جلوه بدهند. رمز، راز و اسطوره اصلاً با عقیده ما جور در نمی آید. بعضی می گویند در اسلام هم وقتی در باب خداشناسی، معرفت و عرفان الهی صحبت می شود، گفته می شود كه كمال معرفت، تحیر در اسلام است و نبی اكرم (ص) فرمود: رب زدنی تحیرا. پس در اسلام هم تحیر وجود دارد؛ برای این كه نبی اكرم (ص) این را از خدا می خواهد و می خواهد به تحیر برسد. در مسیحیت هم همه متحیرند، نمی دانند چه خبر است. امروز بیش از دو هزار سایت اینترنتی دارند شبهه پراكنی می كنند و بیش از صد رادیو، بیست وچهار ساعت دارند برنامه مسیحیت به زبان فارسی و اخیراً به لهجه های ایرانی اجرا می كنند؛ مثلاً تبلیغ مسیحیت به لهجه لری و یزدی و اصفهانی. الآن دارند تبلیغ و شبهه افكنی می كنند. حضرت نبی اكرم (ص) مخاطبش معلوم است. آن حضرت در دعاهایش می داند با چه كسی سخن می گوید. خدا را می شناسد. می خواهد بیش تر بشناسد، می گوید: رب زدنی تحیراً؛ بلكه می گوید: رب زدنی فیك تحیراً. یعنی بیشتر قوت و قدرت بده تا تو را بشناسم. این تحیر از كمال المعرفه است. یعنی چه؟ یعنی شما خلقت و عظمت دنیا را مطالعه كنید، به عظمت خداوند پی می برید. در اسلام، تحیر، بعد العلم است؛ اما در مسیحیت، تحیر، قبل العلم است. وجود خداوند، امری بدیهی است: «أَفِی اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ». 3 این استدلال برای كیست؟ برای فلاسفه، مجتهدین، متألهان و درس خوانده ها كه نیست؛ این برای چوپان هاست كه در صحراها هستند و می خواهند خدا را بشناسند. خداوند به مشركان می فرماید: «لَوْ كَانَ فِیهِمَا آلِهَه إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا». 4 اما وقتی با مسلمانان و مؤمنان صحبت می كند می گوید: «هُوَ مَعَكُمْ أَینَ مَا كُنْتُمْ»؛ 5 «نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ». 6 در اسلام تحیر بعد از علم است؛ یعنی كمال المعرفه است. در مسیحیت، جهل مركب است.

مطلب دیگر این كه آیه ای را كه در ابتدای صحبتم تلاوت كردم در قرآن كریم هست كه روز قیامت، خداوند از مسیح می پرسد: «أَأَنتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِی وَأُمِّی إِلَهَینِ مِنْ دُونِ اللَّهِ» 7 می فرماید: ای عیسای مسیح، تو بودی كه به مردم گفتی من و مادرم را به عنوان خدا انتخاب كنند؟ آن حضرت می گوید: اگر من گفته باشم تو می دانی. استفهام، استفهام واقعی نیست و جواب نمی خواهد. شأن حضرت مسیح بالاتر از این حرف ها است. حالا اصل قصه را كنار بگذارید. چرا این مطرح می شود؟ مسیحیان عقیده به تثلیث دارند. مسیحیان عقیده دارند كه در صدر اسلام، فرقه هایی یا اقوامی یا طوایفی در شبه جزیره بودند كه عقیده به ثنویت داشتند. یعنی عقیده داشتند به الوهیت حضرت مسیح (ع) و حضرت مریم (س).

از طرف دیگر عقاید مسیحیت پولسی را كه مطالعه می كنیم، می بینیم از جای جای فرقه ها و گروه های مسیحی عقیده به الوهیت حضرت مریم مشهور است. الآن در كشور آلمان و كشورهای آلمانی زبان، فرقه اوماریا، عقیده به الوهیت حضرت مریم دارند. وحی در یهودیت، همان ده جمله است. در مسیحیت از وحی خبری نیست. در اسلام، كل كتاب ما وحی است. یعنی چه؟ یعنی در مسیحیت گزارش وحی را می خوانید. در یهودیت جزئی از وحی را دارید اما در اسلام كل وحی را. یعنی كتاب و دینی است كه نه مبتنی بر وحی، بلكه خودش وحی است. از ابتدا تا انتهای قرآن كریم وحی است. در جهان، هیچ كتابی این گونه نیست. در جهان، هیچ كتابی و شخصی به این قوت پیدا نمی شود و این از افتخارات ما است.

www.qomicis.com
پینوشت: